İP İSKELESİ KULLANIMI

Özellikle bina yapılarında köşe kazıkları çakılıp 1/1 ölçeğinde yapı zemine aplike edildikten sonra temel çukuru, sömel ve bağ kirişi kazıları sırasında kaybolacak olan bu noktaların yerlerini kaybetmemek için "ip iskelesi" kurulur. 

 Bunun için şu işlemler ardarda yapılır;

(1.) Köşelere çakılmış olan kazıkların her iki doğrultuda 100-250 cm. dışından ve 150-300 cm. aralıklarla 7x7, 6x8, 8x8 cm. kesitli kazıklar zemine çakılır. Kazık boyları 100-150 cm. civarındadır.  

 (2.) Kazıkların dış üst kenarlarından 4x8 ya da 5x10 cm. kesitli yatay latalar çakılır. "Telöre" ya da "Tolero" adı verilen bu lataların boyları 2.0 - 4.0 m. arasındadır. Zeminden 50 - 100 cm. yapı subasman kotundan (yapının doğal zemin kotu altındaki kısımları) en az 30 - 40 cm. yukarıdan çakılan bu telörelerin aralarından geçiş için kapı ve boşluklar bırakılmalıdır.

(3.) Telörelerin üzerine yapının şu kısımları işaretlenir; 

3.1. Temel kazısı genişliği 

 3.2. Sömel aksları sömel temel hatılı genişliği 

 3.3.Temel ve zemin kat duvarları genişlikleri. 

Planda yatay akslar rakamlarla düşey akslar da harflerle gösterilir. Bu harf ve rakamlar telöre üzerine yazılarak işaretlenir. Aksların telöreler üzerine işaretlenmesi ya çivi çakarak ya da çentik açarak yapılır.  

 (4.) İşaretlerden karşılıklı olarak ipler çekilerek ip iskelesi oluşturulur. İplerin daima gergin olması için de uçlarına ağırlık ya da tuğla asılır. En kullanışlı işaretleme çentik açmaktır. İplerin kesim noktaları aynı zamanda temel akslarının merkezlerini gösterir.

(5.) İplerin kesim noktalarından sarkıtılan çekül ya da şakul adi verilen araçlarla temel-sömel aksları zemin üzerinde kolayca belirlenebilmektedir. Zeminin durumuna göre bazan telöreler kademeli yapılabilir bazan da telöre yerine bitişik nizam yapı türünde komşu bina duvarlarından yararlanılabilir.

Prof. Dr. İlker ÖZDEMİR / YAPI ELEMANLARI DERS NOTLARI

TABLA DENEYİ (Plak Yükleme Testi)

TABLA DENEYİ Zeminin emniyetle taşıyabileceği yükün hesaplanması ve taşıma gücünün bulunması için yapılan bu deneyin kesit şekli, grafiği ve bir sayısal örneği konunun sonunda verilmiştir. Deneyde aşağıdaki sıra izlenir: 

1.) Bina temelleri dışında ve yaklaşık 100x100 cm boyutlarında temel seviyesinde bir deney çukuru açılır.

2.) Tabanı 20x20 cm kare kesitli ya da kesit alanı 500 cm2 ve çapı 25.23 cm olan dairesel kesitli tabla dikmesi şekilde de görüldüğü gibi dikey olarak çukur taban ortasına yerleştirilir. Dikmenin üst ucunda yükleme tablası, ortalarında tablayı sabit tutacak tabla kılavuzları ve tespit çıtaları bulunmaktadır. Dikme üzerine düşey, milimetrik "çökme tespit cetveli" monte edilir. Tabla ve dikmenin toplam ağırlığı tabana 0.5 kg /cm2 den fazla basınç yapmamalıdır. 

3.) Apsisinde zaman (saat) ve basınç (kg/cm2 ), ordinatında çökme (mm) ölçülendirmeleri bulunan bir "Tabla Deney Grafiği" çizilir (bkz.şekil). 

4.) Deney tablası üzerine her biri 50 kg.lık (örneğin çimento torbaları), zeminde 0.5 kg /cm2 lik basınç oluşturacak şekilde yükler konulur. Dört adet çimento torbası 400 cm2 lik dikme taban kesiti için istenen gerilmeyi vermektedir. 

5.) 24 saat sonra çökme miktarı mm olarak cetvelden okunur ve basınç değeriyle birlikte grafikte ilgili bölgelere işaretlenir. Her 24 saatte bir yük 0.5 kg/cm2 artırılarak işleme devam edilir ve grafiğe işaretlenir. Zaman ve basınç değerleri, düşey çökmeler ise yatay çizgilerle çizilerek birleştirilir ve grafik tamamlanır.

6 -a.) Grafikte oluşan eğride bir kırılma olmamış fakat 24 saatte 10 mm veya daha fazla bir çökme meydana gelmişse, 

6 -b.)Son 24 saatte 10 mm den fazla çökme olmamış fakat eğri bir noktada kırılmışsa deney durdurulur. 

7.) Son basınç değerinden bir önceki basınç miktarı zeminin taşıma gücünü verir. Örneğin grafikte bu değer 5 kg/cm2 dir. Zeminin emniyetle taşıyabileceği yükün bulunabilmesi için bu basınç değeri genellikle 2-3, bazı özel durumlarda da 4-10 gibi bir "Emniyet Katsayısı"na bölünür 

ÖRNEK: 

 -Tabla dikmesi tabanı 400 cm2 , emniyet katsayısı 3, tabla üzerine uygulanan toplam yük ise 2200 kg. olsun (44 torba çimento). 

-1 cm.ye gelen yük 2200 / 400 = 5.5 kg/cm2 olur. 

Sonuç, grafiğe işlendiğinde, 264 saatin (11 günün) sonunda 10 mm den fazla çökme olduğu anlaşılır. Aynı zamanda çökme - basınç eğrisinde bir kırılma meydana gelmiş ve deney durdurulmuştur.

-Bu durumda basıncın bir önceki değeri olan 5.0 kg/cm2 alınır. Bu değer zeminin 1 cm2 sinin 5.0 kg.lık bir yükü taşıyabileceğini göstermektedir. Bu emniyet katsayısı olan 3 e bölünürse; 

5.0 / 3 = 1.66 kg/cm2 ; σem = 1.66 kg/cm2 olur. Bu değer zeminin emniyetle taşıyabileceği yüktür; projede boyutlar, kesitler, bina yükleri bu değere göre hesaplanır ve kararlaştırılır.  

Prof. Dr. İlker ÖZDEMİR / YAPI ELEMANLARI DERS NOTLARI

KESONLAR

KESONLAR: Sağlam zeminin derinde olması ve daha geniş, dayanıklı temel yapılması gereken durumlarda keson temeller kullanılır. Genellikle üç guruba ayrılırlar.

(a) Açık Kesonlar 

(b) Pnömatik Kesonlar 

(c) Yüzen Kesonlar 

(a) Açık Kesonlar: Çapı 1.5 - 3.0 m. olan dairesel ahşap, demir ya da betonarme çarık, temel zemini üzerine oturtulur. Diş çapına uygun olarak çarık üzerine taş, tuğla, beton ya da betonarmeden bir manto duvar örülür veya kalıpla dökülür. Daha sonra her 1.0-1.5 m de bir hatıl yapılarak duvar bağlantısı sağlamlaştırılır ve bu arada devamlı olarak kesonun içindeki zemin kazılarak dışarı çıkartılır; mantonun altı boşaltılır. Ağırlığıyla aşağı doğru inen kesonun üst seviyesi zemine silme gelince tekrar ayni işleme devam edilerek sağlam tabakaya ulaşılmaya çalışılır. Sürtünmeyi azaltmak üzere manto duvarı içe doğru 1/10-1/15 eğimle daraltılarak devam edilir. Son olarak kesonun içi betonla doldurulur

(b) Pnömatik (hava basınçlı) Kesonlar: Zemin ve yeraltı suyunun fazla olduğu yerlerde kullanılan bu keson türünde prensip, temel olarak inşa edilecek kesonun alt bölümündeki çalışma odasının zemindeki suyu yenecek hava basıncıyla doldurulması ve kuruda çalışılarak zeminin kazılması, ağırlığıyla çöken kesonun sağlam tabakaya ulaşmasıdır. Kazılan toprak bir bacadan dışarı çıkartılır. Ayrıca işçi servis bacası, sağlık koşullarına uygun hacim, alan ve yükseklik ile basınç sağlanmalıdır. Bu kesonlar da ahşap, çelik veya betonarmeden yapılabilmekte, üst boşlukları yine betonla doldurulmakta ve 30.00 m derinliğe kadar inilebilmektedir. 

(c) Yüzen Kesonlar: Tamamen su içinde, balçık zeminlerde uygulanan keson türüdür. Bunlara "Yüzen Sandık" da denmektedir. Dışarıda hazırlanan alt ve yanları kapalı beton sandık kesonlar, temel veya sömel yapılması istenen noktaya getirilip yerleştirilir. İçerisine taş, blok, demir ve beton parçalarından oluşan ağırlıklar konularak gevşek zeminde tabana doğru çökmesi sağlanır. İstenilen sağlam zemin tabakasına ulaşıldığında kesonun geri kalan boşlukları doldurularak işlem tamamlanır. Bina bağlantısı için üstte demir filizleri bırakılmalıdır

Arş. Gör. Zeynep ALGIN  /  YAPI TEKNOLOJİSİ DERS NOTLARI

BATARDOLAR

Irmak, göl, deniz v.b. su kenarlarında yeraltı su seviyesinin altında kazı yapabilmek için uygulanan tahkimat işine "Batardo" denir. Bunlar da malzemelerine göre 4 guruba ayrılırlar.

1. Ahşap Batardolar: Derinliği 2.00 m.ye kadar olan yerlerde genellikle ahşap batardolar uygulanır. Ahşap batardolar açık tip ve sandık olmak üzere iki çeşittir. Su yüksekliğinin fazla olduğu yerlerde "Sandık Batardo"lar uygulanır. Her iki şekilde de batardonun suyla temas eden yüzeyine kil, silisli kil, veya lem gibi malzemeler doldurulur.

Sandık batardolar iki türlüdür. 

Tek Hücreli Sandık Batardoda 1.00-2.00 m. aralıklarla yapılan ahşap perdeler arasına kil malzeme su geçirmemesi için doldurulur. 

Kademeli ya da Çift Hücreli Sandık Batardoda da 1.00-2.00 m. geriye bir perde daha yapılarak arasına moloz taş malzeme doldurulur.  

2. Toprak Batardolar: Suyun önüne, suda kolay dağılma yapmayacak özel kil türündeki malzemeler tabakalar halinde sıkıştırılarak yığılır. Suyun batardo toprağını aşındırması ve kaydırmasını önlemek için su içinde kalacak yüzey moloz taş tabakası ile kaplanır.

3. Çelik Batardolar: Yüksek su seviyelerinde ve aynen ahşap batardolara benzer şekilde "I ve U" çelik profil destek dikmeleriyle takviyeli olarak inşa edilen batardolardır.

4. Beton ve Betonarme Batardolar: Zemine kazık çakılamayacak ve kayalık yerlerde ve sabit kalması istenen batardolar için uygulanır. Bu tip batardolar yalnız betondan yapılabileceği gibi içine donatı konularak betonarmede yapılabilir.

Arş. Gör. Zeynep ALGIN  /  YAPI TEKNOLOJİSİ DERS NOTLARI

İKSA İŞLERİ

İKSA

Yeraltı suyu bulunmayan kuru zeminlerde ya da kendini tutamayan gevşek zeminlerde kaymayı önlemek için yapılan işleme "iksa" denilmektedir. İksa yapımında çeşitli boyutlarda ahşap keresteler kullanılır.

Kalaslar

Destek Dikmeleri

Destek Gergileri

Payanda ve yastıklar

Destek kirişi

Kazıklar

1. Basit Kanallarda İksa: Genellikle derinliği ve akıcılığı az olan ve düşey olarak 1.00-2.00 m. aralıklarla kalasların çukur yanlarına desteklerle sıkıştırılması yoluyla boru, kanalizasyon ve tesisat kanalları için uygulanır. Seyrek ve sık kalas aralıklı basit kanal iksası olmak üzere iki tipi mevcuttur

2. Dar Yapı Çukurunda İksa: Bu tip iksa sürekli temel çukurları, su kanalı, boru ve tesisat işlerinde uygulanır.

a. Aralıklı Yatay İksa:30 cm. aralıklarla çukur kenarlarına karşılıklı ve yatay olarak yerleştirilen kalaslar yaklaşık 1.00 m. aralıkla düşey ve karşılıklı destek dikmeleri gerilerek kamalarla sağlamlaştırılır.

b. Aralıklı Düşey İksa: Yukarıdakinin benzeri bir iksalama şekli olup burada fark kalasların zemine düşey olarak yaslanmasındadır.

c. Aralıksız Yatay iksa. Daha derin ve zemini gevşek yapı çukurlarında uygulanan iksa şekli olup burada yatay kalaslar aralıksız konulmaktadır.

d. Aralıksız Düşey iksa. Aralıksız yatay iksadaki gibi uygulanır farkı 2.00 m.den daha derin kazıda zemin üst kotundan en çok 2.00 m. aşağıda iskele kurulması ve kazılan toprağın yukarıya kademeli olarak atılması ve kalasların yanyana düşey konulmasıdır.

3. Geniş Yapı Çukurunda İksa: Bodrum ve geniş yapı çukurlarında uygulanan iksa sistemidir. Dikmeler yatayla 30- 60 lik açı yapan payandalarla desteklenir ve tabana kazıklarla raptedilir

PALPLANŞLAR

Çok akıcı ve su çıkma ihtimali olan yada su içindeki zeminleri desteklemek için uygulanan ve kazı yapılmadan önce kazı yapılacak çukurun sınırına çakılan tahkimatlardır. Malzemelerine göre 3 guruba ayrılırlar.

1. Ahşap Palplanşlar

Aralıksız düşey iksadaki gibi uygulanan ve kalaslardan perde şeklinde oluşturulan takviyeli sistemdir. Ya kalaslar yanyana tek sıra halinde zemine dik olarak ya da birbirleri üzerine bindirme yaparak ve "U" demirinden bir başlıkla çakılır

2. Çelik Palplanşlar

Daha büyük ve seri tahkim işlerinde ve birden fazla kullanımı sağlamak üzere geçmeli ve çelik profil kesitli değişik form ve ölçülerde palplanş sistemidir.

3. Betonarme Palplanşlar

Bu tip palplanşlar çok derin ve büyük işlerde kullanılır. Bu tip palplanşların kullanılabilmesi için zemin suyu veya yer altı suyunun beton için zararlı maddeleri ihtiva etmemesi gerekmektedir. Palplanşların üst uçlarına darbe esnasında dağılmayı önlemek için başlık yapılır.

Arş. Gör. Zeynep ALGIN  /  YAPI TEKNOLOJİSİ DERS NOTLARI

ATIKSU TERFİ MERKEZLERİ

Terfi merkezleri, cazibeli akış prensibiyle çalışan kanalizasyon tesislerinde veya atıksu arıtma tesislerinde atıksuyu ve akışkan haldeki arıtma çamurunu daha yüksek kotlara pompalayarak aktaramaya yani terfi etmeye yararlar. 

Atıksu terfi merkezleri ıslak hazneli ve kuru hazneli olarak 2 gruba ayrılırlar. Islak hazneli atıksu terfi merkezlerinde pompalar direkt olarak atıksu haznelerinin içinde bulunup emiş yaparken, kuru hazneli terfi merkezlerinde pompalar atıksu haznesinde değil de terfi merkezi içerisinde tasarlanan ayrı bir hazneye yerleştirilip borulama vastasıyla emiş yaparlar.

Atıksu terfi merkezlerinin ister ıslak hazneli ister kuru hazneli olsun çok çeşitli modellemeleri mevcuttur. Bunlardan en yaygın kullanılanları İller Bankası Betonarme Tipi Terfi Merkezleri ve Paket Tipi Terfi Merkezleridir.

İller Bankası Betonarme Tipi Terfi Merkezleri

Ülkemizde kanalizasyon ve atıksu arıtma tesislerine kredi sağlayan ve proje onay yetkisi bulunan İller Bankası A.Ş. Genel Müdürlüğünün değişken debiler için çeşitli tip projeleri bulunmaktadır.

Aşağıdaki çizimde 10 lt/sn debi için tasarlanmış dairesel tip terfi merkezinin kesiti görülmektedir. Şekilde atıksuyun giriş yaptığı ve vana ve sepet ızgaranın bulunduğu hazne vana odası, atıksu pompalarının bulunduğu hazne pompa odası ve çıkış hattı üzerinde kurulu ve çıkış hattı vanasının bulunduğu hazne ise manevra odası olarak adlandırılmaktadır.

Aşağıdaki şekilde ise ıslak hazneli paket tipi atıksu terfi merkezi görülmektedir. Şekilde pompanın bulunduğu atıksu haznesi polietilenden veya CTP malzemeden imal edilmektedir. Pompa üreticisi firmalar tarafından farklı malzeme ve farklı modellemeler ile üretilmektedir. Şekilde görülen çıkış hattı vana hattının yapımı için de farklı tasarımlar olabilir. Bu imalatta sepet ızgaranın ve giriş hattı vananın bulunduğu vana odası olmamakla beraber seper ızgara atıksu haznesinde bulunur. betonarme tip atıksu terfi merkezlerine oranla daha az yer kaplarlar.

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI BİRİM FİYATLARI KİTABINDA ADI GEÇEN TUĞLA CİNSLERİ

Aşağıda adı geçen tuğla cinslerinin, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Birim Fiyatları Kitabında her ölçüde poz numaraları tarifleri ve fiyatları ile adları anılmaktadır.


1- YATAY DELİKLİ TUĞLA
2- DÜŞEY DELİKLİ TUĞLA
3- DOLU HARMAN TUĞLASI
4- DELİKLİ HARMAN TUĞLASI
5- ASMOLEN DÖŞEME DOLGU TUĞLASI
6- ASMOLEN KİRİŞ DOLGU TUĞLASI
7- YUVARLAK BACA TUĞLASI
8- KARE BACA TUĞLASI
9- DİKDÖRTGEN BACA TUĞLASI
10- SHUNT BACA TUĞLASI
11- YUVARLAK ŞÖMİNE BACA TUĞLASI
12- DİKDÖRTGEN ŞÖMİNE BACA TUĞLASI
13- CEPHE KAPLAMA TUĞLASI
14- GİYDİRME CEPHE KAPLAMA TUĞLASI
15- TABAN TUĞLASI
16- HAFİF DUVAR TUĞLASI
17- KİLİTLİ TUĞLA
18- ATEŞ TUĞLASI


BENZER YAYINLAR

TUĞLA DUVARLAR

TUĞLALARIN ÖZELLİKLERİ