TABLA DENEYİ (Plak Yükleme Testi)

TABLA DENEYİ Zeminin emniyetle taşıyabileceği yükün hesaplanması ve taşıma gücünün bulunması için yapılan bu deneyin kesit şekli, grafiği ve bir sayısal örneği konunun sonunda verilmiştir. Deneyde aşağıdaki sıra izlenir: 

1.) Bina temelleri dışında ve yaklaşık 100x100 cm boyutlarında temel seviyesinde bir deney çukuru açılır.

2.) Tabanı 20x20 cm kare kesitli ya da kesit alanı 500 cm2 ve çapı 25.23 cm olan dairesel kesitli tabla dikmesi şekilde de görüldüğü gibi dikey olarak çukur taban ortasına yerleştirilir. Dikmenin üst ucunda yükleme tablası, ortalarında tablayı sabit tutacak tabla kılavuzları ve tespit çıtaları bulunmaktadır. Dikme üzerine düşey, milimetrik "çökme tespit cetveli" monte edilir. Tabla ve dikmenin toplam ağırlığı tabana 0.5 kg /cm2 den fazla basınç yapmamalıdır. 

3.) Apsisinde zaman (saat) ve basınç (kg/cm2 ), ordinatında çökme (mm) ölçülendirmeleri bulunan bir "Tabla Deney Grafiği" çizilir (bkz.şekil). 

4.) Deney tablası üzerine her biri 50 kg.lık (örneğin çimento torbaları), zeminde 0.5 kg /cm2 lik basınç oluşturacak şekilde yükler konulur. Dört adet çimento torbası 400 cm2 lik dikme taban kesiti için istenen gerilmeyi vermektedir. 

5.) 24 saat sonra çökme miktarı mm olarak cetvelden okunur ve basınç değeriyle birlikte grafikte ilgili bölgelere işaretlenir. Her 24 saatte bir yük 0.5 kg/cm2 artırılarak işleme devam edilir ve grafiğe işaretlenir. Zaman ve basınç değerleri, düşey çökmeler ise yatay çizgilerle çizilerek birleştirilir ve grafik tamamlanır.

6 -a.) Grafikte oluşan eğride bir kırılma olmamış fakat 24 saatte 10 mm veya daha fazla bir çökme meydana gelmişse, 

6 -b.)Son 24 saatte 10 mm den fazla çökme olmamış fakat eğri bir noktada kırılmışsa deney durdurulur. 

7.) Son basınç değerinden bir önceki basınç miktarı zeminin taşıma gücünü verir. Örneğin grafikte bu değer 5 kg/cm2 dir. Zeminin emniyetle taşıyabileceği yükün bulunabilmesi için bu basınç değeri genellikle 2-3, bazı özel durumlarda da 4-10 gibi bir "Emniyet Katsayısı"na bölünür 

ÖRNEK: 

 -Tabla dikmesi tabanı 400 cm2 , emniyet katsayısı 3, tabla üzerine uygulanan toplam yük ise 2200 kg. olsun (44 torba çimento). 

-1 cm.ye gelen yük 2200 / 400 = 5.5 kg/cm2 olur. 

Sonuç, grafiğe işlendiğinde, 264 saatin (11 günün) sonunda 10 mm den fazla çökme olduğu anlaşılır. Aynı zamanda çökme - basınç eğrisinde bir kırılma meydana gelmiş ve deney durdurulmuştur.

-Bu durumda basıncın bir önceki değeri olan 5.0 kg/cm2 alınır. Bu değer zeminin 1 cm2 sinin 5.0 kg.lık bir yükü taşıyabileceğini göstermektedir. Bu emniyet katsayısı olan 3 e bölünürse; 

5.0 / 3 = 1.66 kg/cm2 ; σem = 1.66 kg/cm2 olur. Bu değer zeminin emniyetle taşıyabileceği yüktür; projede boyutlar, kesitler, bina yükleri bu değere göre hesaplanır ve kararlaştırılır.  

Prof. Dr. İlker ÖZDEMİR / YAPI ELEMANLARI DERS NOTLARI