ÇİMENTOLARIN ÖZGÜL AĞIRLIĞI NASIL ÖLÇÜLÜR
Çimentonun özgül ağırlığı, Altı şişkin (balon biçiminde) üstü mezura şeklinde
ölçümlendirilmiş, saydam cam veya sert plastikten yapılmış Le Chatelier Balonu adı verilen özel bir cam kap içinde yapılır. Terebentin veya gaz yağı kullanılarak çimento ve başka ince kum ve tozların yoğunluğunu tayin
edebilecek ve deney esnasında çimento, terebentin, gaz yağı ile reaksiyona
girmeyecek nitelikte olmalıdır. Çimentoların özgül ağırlığı tiplerine göre değişir.Normal portland çimentosunun özgül ağırlığı 3.10-3.15 civarında, katkılı (traslı ve cüruflu) çimentolarda ise 2.90 civarındadır.
Numuneler aşağıdaki özelliklerde olmalıdır.
Numune alma metotlarına (Silolardan, torbalı çimentoların stoklarından ve silo
baslardan) uygun olarak alınan numuneler, homojen hâle getirildikten sonra
laboratuvar numunesi, resmî şahit numune sayısına, numune bölücüsü
kullanılarak veya dörtlenerek uygun miktarda alınmış olmalıdır.
Alınan numuneler uygun şartlarda muhafaza edilmelidir.
Numunenin Deneye Hazırlanması
Alınan numune, yapılacak deneyin (çimentolarda özgül ağırlık tayini) 2 defa
yapılmasına yetecek miktarda alınmalı ve uygun şartlarda muhafaza edilmelidir.
Uygun şartlarda muhafaza edilen numuneler, deney yapılacak alanda hazır
bulundurulmalıdır.
Numune miktarlarının tartılmasında gerekli hassasiyet gösterilmelidir
Deneyde kullanılacak aletler:
Le Chatelier balonu
Piknometre
Terazi
Termometre
Spatula
ÇİMENTOLARIN DANE BÜYÜKLÜĞÜ NASIL ÖLÇÜLÜR
Çimentonun inceliği ise elek analizi ile ölçülebilir. Bunun için 100 gr çimento kullanılır ve
Deneyde kullanılacak aletler:
Elekler ( 90 ve 200 mikronluk)
Numune toplama kabı
Terazi
Etüv (Fırın)
Elek sarsma makinesi
Desikatör
Numunenin Deneye Hazırlanması
Alınacak numunenin tüm çimentoyu temsil etmesi için TS 23 EN 196-7’ye
(çimentodan numune alınması ve hazırlaması metotları) göre hazırlanmış numune
kaplarından yaklaşık 150-200 gram çimento bir kaba alınır ve bir çubukla (şekil10)
karıştırılarak veya çimento ezme makinesinden geçirilerek topaklar tamamen ezilir. Deney
için kullanılacak çimento miktarı (kurutma işleminden sonra)100 gramdır
Numunenin Kurutulması
Isıya dayanıklı bir kap içine alınan 150-200 gram çimento ısısı 105±5 ºC ayarlanmış
etüv fırınında yaklaşık iki saat kurutulur. Etüvden çıkartılan numune, soğuması için desikatör
cihazı içinde yaklaşık 30 dakika bekletilir
Numunenin 90 Mikronluk Elek Üstünde Kalan Ağırlığının
Bulunması
Kurutulan numuneden 100 gram çimento 1 mg hassasiyetteki terazide tartıldıktan
(Resim 2.8) sonra altına toplama kabı (tavası) bulunan 90 mikronluk eleğe boşaltılır. Eleğin
içindeki çimento 25 dakika boyunca ve dakikada yaklaşık 125 hareket yapmak suretiyle
sağa sola sallanarak elenir
Her 25 harekete bir elek yatay kalmak şartıyla 90 º çevrilir ve sert bir yere eleğin altı 5
kez vurulur. Her on dakikalık elemeden sonra eleğin altı ince bir kıl fırça ile toplama kabı
içine fırçalanarak gözlerin dolması önlenilir. 25 dakikalık elemeden sonra elek, toplama
kabından ve kapağından çıkarılır, yan tarafa doğru eğilerek içindeki çimentolar bir köşeye
toplanır (Resim 2.10) ve darası bilinen bir kaba alınarak tartılır
Tartılan çimento tekrar aynı eleğe alınarak 5 dakika daha elenir ve yeniden tartılır. Her
iki tartım arasındaki fark 0,1 gram daha az oluncaya kadar elemeye devem edilir. Kalan
çimento tartılır ve kaydedilir (m1).
Numunenin 200 Mikronluk Elek Üstünde Kalan Ağırlığının
Bulunması
Göz açıklığı 90 mikron elek üstü kalıntısı (m1) göz açıklığı 200 mikron olan eleğe
konur. Eleğin altı fırçalanmadan ve vurulmadan 5 dakika elenir. Elek üstünde kalanlar tartılır
ve kontrol için 1 dakika daha elenir. İki tartım arasındaki fark 0,05 gram oluncaya kadar bu
işleme devam ettirilir. Elek üstü kalıntısı tartılıp kaydedilir (m2).
2.6. Elek Üstünde Kalan Ağırlıkların, Numune Ağırlığına Oranının
Bulunması
Eleme işlemi bittikten ve elek üstünde kalan kalıntılar tartıldıktan sonra elekler üstü
oranlar (%) şu şekilde bulunur.
90 mikroluk elek üstü % si = m1 / 100
m 2
200 mikroluk elek üstü % si = m2 / 100
Özelikle çimento fabrikaları gibi kısa zamanda çok sayıda numunenin analizinin
istendiği yerlerde eleme işi sarsma makineleriyle yapılmaktadır.
Elle elemede olduğu gibi deney numunesi çimento hazırlanıp tartılır. Tartılan numune
göz açıklığı; 200 mikron olan elek üste göz açıklığı, 90 mikron olan elek onun altında ve en
altta da toplama kabı (tavası) olmak üzere sıralanmış elek dizisinin üzerine konur ve kapak
kapatılır
Bu şekilde elek dizisi sarsma makinesine bağlanır ve 15 dakika süre ile elenir . Eleme sonunda göz açıklığı 200 mikron olan eleğin üstündeki kalıntı tartılır ve
kaydedilir (m2). Göz açıklığı 90 mikron olan elek üstünde kalan, aynı şekilde tartılır. Kalıntı
tekrar aynı eleğe konularak elle 5 dakika elenerek yeniden tartılır. Her iki tartım arasındaki
fark 0,1 gramdan az olana kadar elle elemeye devam edilir. Bu şart sağlanınca elekte kalan
kalıntı tartılır (m1). Burada göz açıklığı 90 mikron olan elek üstü toplam kalıntısı m =
m1+m2 olarak bulunur.
Oranların Standart Değerlerle Karşılaştırılması
Elek üstü kalıntı miktarı aşağıdaki gibi olmalıdır.
200 mikronluk eleğin üstünde en fazla numunenin % 1’ini geçmemelidir.
90 mikronluk eleğin üstünde en fazla numunenin % 14’ünü geçmemelidir
ÇİMENTOLARIN ÖZGÜL ALANI NASIL BULUNUR
Çimentoların özgül yüzeyi yani özgül alanı 1 gr çimento içinde bulunan tanelerin cm2 cinsinden yüzey alanıdır (cm2/gr). Blaine aleti ile ölçülür. Çimento danelerinin küçüklüğü arttıkça özgül yüzey alanı artar. Daneler
büyüdükçe özgül yüzey alanı küçülür.
ÇİMENTOLARIN PRİZ SÜRELERİ NASIL BULUNUR
Çimentoda priz başlama ve bitiş sürelerinin tespitinin yapılması, priz
başlangıç zamanı beton dökümü için önemli bir zamandır. Betonun su ile karılıp yerine
yerleştirilmesine kadar geçen zaman önemli bir zaman olup, genellikle en az 55-60 dk prize
başlamamalıdır. Bu zaman sonrasında prize başlamalı ve 10 saatte tamamlanmalıdır. Bazı
özel çimentolar için bu zamanlar değişebilir.
Deneyde kullanılacak aletler:
* Spatula
*12X12 cm.’lik cam levha
* 0,1 gr. duyarlıkta terazi
*Vikat aleti
*İnce yağ
Deneyin Yapılışı:
a. Çimento hamuru 300 gr çimento ve % 30 kadar su miktarı ile hazırlanır veya normal
kıvamda bulunan su miktarı direkt kullanılır.
b. Priz sürelerinin tayini deneyi 20°C±2°C sıcaklıkta ve nispi nemi %50-%60 olan bir
oda içinde yapılmalıdır.
c. Vikat aletine iğnesi takılır. Vikat iğnesi cam levhaya değdiği anda sıfırı gösterecek
şekilde ayarlanır.
d. Vikat halkası ve cam levha ince yağ ile yağlanır.
e. 0,1 gr. duyarlı terazide 30 gr. çimento tartılır ve cam levha üzerine dökülür.
f. Çimento kütlesinin %25-%30’u kadar su, çimentonun ortasına açılan çukura dökülür
ve spatula ile karıştırılır.
g. Hamurun yoğrulmasına suyun katılmasından itibaren 3 dk. devam edilir.
h. Bu süre sonunda en geç 1 dk. içerisinde yağlanmış olan vikat halkası içine yerleştirilir.
i. Deney süresince vikat halkası asla sarsılmamalıdır.
j. Vikat iğnesi halka içerisindeki hamurun üst yüzüne değecek kadar indirilir ve yan
taraftaki vida ile sıkıştırılır.
k. 55 dk. bekledikten sonra, vida gevşetilerek iğnenin hamur içine serbest olarak girmesi
sağlanır.
l. Başlangıçta hamur yumuşak olduğundan vida hafifçe gevşetilmeli ve iğnenin birden
düşmesi önlenmelidir.
m. Priz başlangıç süresinin tespiti için 55 dk. Sonra, iğne her 5 dk. da bir hamura
batırılmalıdır.
n. İğne bir defa batırılan yere tekrar batırılmamalı ve her batırılışından sonra bir bez veya
süzgeç kağıdı ile silinmelidir.
o. Priz sonu yaklaşık on saat olduğuna göre priz başlangıcından sonra ilk 8 saat batırma
işlemi durdurulabilir. 8 saatten sonra her 15 dk. da bir batırmaya devam edilir.
p. İğnenin aynı numuneye batırılma işlemi, iğnenin pastaya batırıldığı noktalar
arasındaki veya kalıp kenarından en az 10 mm mesafe olacak şekilde ve 10 dakikalık
uygun zaman aralıklarıyla tekrarlanır. İğne her seferinde hamurun değişik alanlarına
batırılmalıdır
