DSİ ÇELİK BORU ŞARTNAMESİ TEKNİK ŞARTNAMESİ
DSİ
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
PROJE
VE İNŞAAT DAİRESİ BAŞKANLIĞI
ÇELİK
BORU ŞARTNAMESİ
(2008)
ÇELİK BORULAR
1 Konu ve kapsam
Bu şartname; Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün (İdare)
ihtiyacı için hamsu ve temiz su isale hatlarında, pompa istasyonlarında ve
arıtma tesislerinde kullanılmak üzere içi ve dışı ilgili standardlara uygun
olarak izole edilmiş, toprağa gömülecek veya açıkta döşenecek olan kaynaklı
alaşımsız çelik boruların teknik özelliklerini, imalat, deney ve muayene
yöntemlerini, kabul, temin ve nakliye şartlarını belirler.
Çelik borular, bu şartname ve eklerinde belirtilen esaslara,
özel olarak şartname ve eklerinde numarası verilmiş olsun veya olmasın, konu
ile ilgili TSE, EN, DIN, AWWA veya İdare’ce kabul edilecek eşdeğer standardlara
göre imal edilecek ve deneylere tabi tutulacaktır. Çeşitli standardlar ve bu
şartnamede verilen esasların farklı olması durumunda, hangi esasın öncelikle
tatbik edileceğine dair karar İdareye aittir.
Bu şartnamede ve ilgili projelerde çelişki olması halinde
idarenin yazılı talimatları geçerli olacaktır. Bu talimat ile yeni fiyat
yaptırılması gibi hususlar oluşması halinde yüklenici hiç bir ücret talep
etmeden sorumluluğunu yerine getirecektir.
Kaynaklı çelik borular TS EN 10217-1 ve API 5L Amerikan
Petrol Enstitüsü-Boru Hatları Şartnamesi gereklerine uygun eşdeğer kalite
çelikten imal edileceklerdir.
Çelik borulardaki flanşlar TS ISO 7005-1'e göre imal edilecek
ve kaynak yapılacaktır. Sızdırmazlık contaları çelik takviyeli olacaktır ve
flanş alanının tamamını kaplayacaktır.
Kaynaklanacak çelik boruların uçları, önerilen kaynaklı eke
uyacak şekilde imalatçı tarafından hazırlanmış olacaktır. Boru iç ve dış
kaplamaları TS EN 10217-1’de belirtildiği gibi her bir kaynak çizgisinden 100
mm uzakta bitecektir.
Borulara, taşıma, depolama ve yer değiştirme sırasında
bozulmayı önlemek için fabrikada uç kapakları veya benzeri tertibat
takılacaktır.
Pompa istasyonları, arıtma tesisleri, depolar ve manevra
odalarında kullanılacak muhtelif çap, basınç ve yapıdaki boru, duvar geçiş
parçası dirsek, T vb. özel parçalar TS EN 10217-1 ve TS 9341 EN 10224
standardlarına göre imal edilecektir, korozyona karşı içten ve dıştan TS EN
10289 standardına uygun epoksi boyalı, kanal ve toprak içinde kalan kısımları
ise içten epoksi boyalı, dıştan TS 4356‘ya uygun elyaf sargılı bitüm kaplamalı
olacaktır. Kaynak, ezilme vs. nedenlerden doğan izolasyon hasarları, aynı
izolasyon malzemesi ile İdare’yi tatmin edecek şekilde içten ve dıştan giderilecektir.
İsale hatlarında kullanılacak boruların izolasyonu ise bu
şartnamede belirtilen esaslara göre yapılacaktır.
Alın kaynaklı boru uçları proje esaslarına göre imalatçı
tarafından işlenecek ve kaynak için hazır duruma getirilecektir.
Yüklenici bina giriş ve çıkışlarındaki boruların; ana
yapıların derzlerindeki farklı oturmalara ve tespit kitlelerine iletilmesini
önlemek için gereken radyal ve eksenel gerilmelere karşı esnemesini sağlayacak
önlemleri alacaktır. Bunun için Viking-Johnson tipi esnek kaplinler
kullanılacaktır.
Sulu ortamlarda kullanılan duvar geçiş parçalarının yaka
ölçüleri boru çapına göre uygun büyüklükte olacak ve yakalar boruya dıştan
çepeçevre kaynatılacaktır.
Boruların, yurtdışı temini durumunda imalatçı firma; TSE, DIN
ve AWWA standardlarından ancak birine göre imalat yapacak ve bu standardlardan
hangisini kullanacağını Yüklenici , İdareye bildirilecektir.
2 Tanımlar
Çelik Boru : Özellikleri ve et kalınlığı Özel Teknik Şartname’de
belirtilen suyu, alındığı yerden iletileceği yere taşıyan kaynaklı alaşımsız
çelik boru.
Özel Parça : Dirsek, T parçası, flanş, ıstavroz, redüksiyon, pantolon vs.
gibi fabrikasyon boruyla aynı malzemeden oluşturulan özel donanımlar.
İşletme Basıncı : Çelik boru veya özel parçanın işletme sırasında maruz
kalacağı en büyük su basıncı.
İç Kaplama : Çelik boruların ve özel parçaların iç yüzeyine uygulanan ve
metali korozyondan, aşınmadan veya kimyasal maddelerin etkilerinden koruyan
dayanıklı madde.
Dış Kaplama : Çelik boruların ve özel parçaların dış yüzeyine uygulanan ve
metali korozyondan, aşınmadan veya kimyasal maddelerin etkilerinden koruyan
dayanıklı madde.
Boyama : Arıtma
tesisleri sahası içerisinde kullanılacak boruların iç ve dış yüzeylerinin
solventsiz epoksi ile kaplanmasıdır.
3 Atıf yapılan standardlar
TS EN 10217-1 : Çelik borular - Kaynaklı - Basınç amaçları
için - Teknik teslim şartları - Bölüm 1: Belirtilen oda sıcaklık özellikleri
olan alaşımsız çelik borular
API 5L : Amerikan Petrol Enstitüsü - Boru Hatları Şartnamesi
TS EN ISO 8501-1 : Çelik taban malzeme yüzeylerinin
hazırlanması-Boya ile ilgili malzemelerin uygulanmasından önce - Yüzey
temizliğinin gözle muayenesi - Bölüm 1: Kaplanmamış çelik taban malzeme
yüzeylerinin ve önceki kaplamanın tamamen kaldırılmasından sonraki çelik taban
malzeme yüzeylerinin pas dereceleri ve hazırlanma dereceleri.
TS EN ISO 8504-2 : Çelik yüzeylerin hazırlanması - Boya ile
ilgili malzemelerin uygulanmasından önce - Yüzey temizleme metodları - Bölüm 2:
Aşındırıcı püskürterek temizleme
TS 3357 : Çelik yapılarda kaynaklı birleşimlerin hesap ve
yapım kuralları
TS 550 EN 10 021 : Demir ve çelik mamuller genel teknik
teslim şartları
TS 5437 : Kaynak ağızları - Çelik boru ve bağlantı parçaları
uçlarının kaynak için hazırlanması
TS ISO 7005-1 : Flanşlar – Metalik - Bölüm 1: Çelik flanşlar
TS 5139 : Çelik borular-korozyona karşı korumak için
polietilen ile kaplanması kuralları
TS EN 10289 : Kıyıda ve kıyıdan uzaktaki boru hatlarında
kullanılan çelik borular ve bağlantı parçaları - Haricen sıvı epoksi ve
değişime uğramış epoksi kaplamalar
TS EN 196-1 : Çimento deney metodları - Bölüm 1: Dayanım
tayini
TS 8590 : Çelik su borularının beton ile kaplanması
TS 4356 : Çelik borular - Korozyona karşı korunma-bitüm esaslı
maddelerle sıcak olarak kaplanması kuralları.
TS 9341 EN 10224 : Su ve diğer sulu akışkanların taşınmasında
kullanılan alaşımsız çelik borular ve bağlantı elemanları - Teknik Teslim
Şartları
TS 2170 : Su ve gaz borularının yeraltına yerleştirilmesi kuralları
TS 2169 : Yeraltında kullanılan çelik boruların korozyondan
korunma kuralları.
TS 2861 : Basınçlı su ileten boru hatlarına iç basınç deneyi
uygulanması kuralları.
Not : Standardların yürürlükteki son baskıları geçerli kabul
edilir.
4 Çelik malzemenin özellikleri
Boruların yapımında (şartnamesine bağlı olarak) St-37.2,
St-44.2, St-52.2, P235 TR1, P265 TR1, P235 TR2, P265 TR2, Gr B, X42, X46, X52,
X56, X60, X65, X70, X80 kalitesinde alaşımsız çelik bant veya rulo sac
kullanılacaktır. Çelik boruların imalatında kullanılacak çelik bant veya rulo
sacın anma et kalınlığı, talep edilen borunun anma et kalınlığı ile aynı
olacaktır.
Açıklamalı [e1]: TS EN 10217 -1(şartnamemizin temeli)standardı gösterimi
olduğu için eklenmesi gerekiyor. St ile başlayanlar DIN normu gösterimidir.
Açıklamalı [e2]: API 5L gösterimi
Çelik boruların biribirlerine birleştirilecekleri uç
kısımları TS EN 10217-1’de belirtildiği şekilde alın kaynaklı birleştirmeye
uygun olarak veya projenin özelliklerine göre muflu imal edilecektir. Boruların
imalatında kesinlikle hurda malzeme ve menşei belirsiz çelik malzeme
kullanılmayacaktır.
Kimyasal bileşimleri TS EN 10217-1 Çizelge 2’ye ve mekanik
özellikleri de Çizelge 4’e göre TR1, TR2 kalite sınıfına ve bu standardda
bulunmayan çelik kimyasal bileşimleri ve fiziksel özellikleri de kendi
standardındaki çizelgelere uygun olacaktır.
5 Boru imalatçısının sahip olması gereken deney ve yardımcı
ekipmanlar
Borunun hidrostatik deneyini yapacak sistem.
2- X-Ray Kaynak Kontrol Ekipmanı,
3- Fluoroskopi/Radyoskopik Kaynak Kontrol Ekipmanı,
4- Kaynak ağzı açma makinası,
5- İç ve dış kaplama proses ve ekipmanları,
6- Fabrikada boru imalatı yapılırken imalat esnasında
otomatik kaynak hatalarını kontrol eden ve hatalı kaynak yerlerine boya
püskürten ultrasonik kaynak kontrol (NDT Non Destructive Test) sistemi.
7- Boru izolasyon kalınlıklarını ölçmek için elkometre.
6 Boru ve özel parça imalatı ile kaynak işlemleri
6.1 Boru imalatı
DN 300 ve daha büyük anma çaplı borular SAWH (spiral tozaltı)
kaynağıyla imal edilecektir. DN 300’den daha küçük anma çaplı borular ise
belirtilmedikçe TS EN 10217-1’de belirtilen imalat yöntemlerinden birisi ile
imal edilecektir.
Çelik boruların imalatı, boyut ve imalat toleransları TS EN
10217-1 de belirtilen kriterlere uygun olmalıdır.
Boruların kaynağı, kaynak dikişi sürekli olacak şekilde
yapılmalı ve kaynak işlemi kusursuz olmalıdır.
İmal edilen tüm boruların kaplanmadan önce fabrikada
hidrostatik deneye tabi tutularak sızdırmazlıkları kanıtlanmalıdır. Uygulanacak
deney basıncı; TS EN 10217-1’e uygun olarak seçilmelidir.
Aşağıdaki yerlerde kaynak dikişi onarıma izin
verilmeyecektir:
EW ve BW Borularda kaynak dikişi onarımına izin
verilmeyecektir. SAW borularda ise ancak uygun bir yöntemle yapılan onarım
kabul edilecektir.
Tüm boruların yüzey işleme işleri tamamlanmış olacak, görünür
kusurları olmayacak ve belirlenen tüm deneylere tabi tutularak uygunlukları
belirlenmiş olacaktır. Alın kaynaklı, elektrik rezistans ve indüksiyon kaynaklı
boru ve özel parçalarında çelik şeritleri birleştirmek için kaynak
bulunmayacaktır. Spiral kaynaklı çelik borularda gerekli olduğu takdirde şerit
kaynaklar olabildiğince borunun ortasına yakın olacak ve hiçbir zaman borunun
uçlarına 300 mm’den daha yakın olmayacaktır.
Fabrikada üretilen özel parçalar TS 9341 EN 10224 standardına
uygun olarak imal edilecektir.
6.2 Küresel muflu ve normal muflu boru imalatı
Aksi belirtilmedikçe çelik borular mufsuz (düz) olacaktır. Bu
madde muflu olacağı özellikle belirtilen durumlarda geçerlidir.
Yapılacak olan işle ilgili projelerde ve o işle ilgili
ekipman özel hususlar kısmında aksi belirtilmedikçe PN 40’a kadar olan isale
hattı boruları normal muflu boru olacak ancak isale hattının 10 dereceye kadar
açılı olan yerlerinde ise küresel muflu olarak imal edilen borular
döşenecektir. Açılı dönüşlerde hiçbir zaman normal muflu boru
kullanılmayacaktır.
Küresel mufla montaj imkanı olmayan yerlerin montajı ise özel
parçalarla sağlanacaktır. Özel parçalar fabrika imalatı olacaktır. Özel
parçalar ile borular aynı fabrikanın ürünü olacaktır. Özel parçaların, aynı
fabrikada üretilmemesi halinde İdareden izin alınmak şartı ile özel parçalar
başka bir fabrikada imal ettirilebilir. 5
Küresel muflu ve normal muflu boru imalat projesi teknik
olarak detaylandırılarak idareye sunulacak ve idarenin tasdikinden sonra boru
imalatına başlanacaktır.
Boru
Basıncı
|
İmalat
Şekli
|
Dirsek
Çözümleri
|
Not
|
0
- 40 Bar
|
-
Normal Muflu
(Normal
Boru Döşeme)
-
Küresel Muflu
(Açılı
Boru Döşeme)
|
*
10 Dereceye Kadar olan 10 derece dahil Dirsekler Küresel Muflu İmalatla
oluşturulacak
*
10 dereceden büyük açılı dirsekler fabrika imalatı özel parça olacaktır.
|
Tüm
açılı dirsekler fabrika imalatı olacaktır.
|
40
- 100 Bar
|
Alın
Kaynaklı
|
Tüm
açılı dirsekler fabrika imalatı olacaktır.
|
Açılı
geçişlerin şantiye şartlarında imalatına izin verilmeyecektir.
|
6.3
Özel parça imalatı
Flanşlı
ve flanşsız özel parçalar fabrikada imal edilmiş olacaktır. Gereken yerlerde
yumuşak bir kavis vermek için uygun sayıda segmentten meydana gelen
"istakoz sırtı" vb. tip dirsekler imal edilecektir. Tüm dirsekler,
dirsek boyunca herhangi bir noktadaki ovallik nedeniyle oluşan daralma dirsek
çapının % 2,5’unu aşmayacağı şekilde yapılacaklardır. İmal edilen T-parçalarında,
uygun takviye nervürleri ve sağlamlaştırıcılar bulunacaktır.
Eğer
borular muflu imal edilmişse; 10 dereceye kadar olan dirsek geçişleri küresel
mufla sağlanacaktır.
T
parçası, flanş, redüksiyon, pantolon ve ve 10 derecenin üzerindeki dirsek
parçaları boru imalatçı firmasından temin edilecektir.
Eğer
muflu boru kullanılmayacaksa tüm açılı geçişler için gerekli olan özel parçalar
fabrikada imal edilecektir.
Özel
parçalar yüklenici firma tarafından imal ediliyorsa;
1-Özel parça imalat projeleri İdareye sunulacaktır ve
İdarenin projeleri tastikinden sonra imalatlara başlanacaktır.
2-Özel parçalarda, kaynak yapılacak kısımlardaki kaynak
ağızlığı ve alınlığının hazırlanması TS 5437’ye uygun olarak yapılacaktır.
-
Özel parçalar TS
9341 EN 10224 no’lu standarda uygun olacaklardır. Bu imalatların tamamı %100
ultrasonik kaynak kontrolüne tabi tutulacaktır. Bu imalatlarda ultrasonik
muayene yapılamayan bölgeler ise radyoskopik yöntem ile kontrol edilecektir.
6.4
Kaynak dikişi
Kaynak
dikişi temiz, düzgün ve homojen yapıda olmalı, dikişte çatlak, kabarcık, oyuk,
yığılma gibi kusurlar bulunmamalıdır. Kaynak malzemesinin ana malzeme ile
bağlantısı tam nufuziyetli olmalıdır. Şerit ve bantların kıvrılması sırasında
kaynak dikişi yakınında borunun daireselliğini bozacak şekil bozuklukları
(kırıklık, dent) bulunmamalıdır. HFI (yüksek frekanslı indüksiyon) metodu ile
boyuna kaynaklı olarak imal edilen boruların dış ve iç kaynak çapakları
giderilmiş olmalıdır. Kaynak dikiş yükseklikleri TS EN 10217-1’ye uygun
olmalıdır.
Boru
malzemesi ile kaynak malzemesi arasında tam kaynama sağlanmalı ve kaynak
dikişleri içten ve dıştan olmak üzere her iki yüzde de yapılmalıdır. Kaynak
dikişlerinin şekli ve görünümünde TS EN 10217-1’de belirlenen esaslara
uyulacaktır.
6.5
Kaynak kontrolü
Kaynak
kontrolü TS EN 10217-1’e göre yapılacaktır.
Borular
boru imalat fabrikasında 2 türlü tahribatsız kaynak kontrolüne tabi
tutulacaktır.
1- Ultrasonik muayene: Tüm borular imalat esnasında
fabrikada % 100 ultrasonik kaynak muayenesine tabi tutulacaktır.
2- Floroskopi: Bu tahribatsız kaynak metodu ile;
a. Tamir kaynakları tahribatsız kaynak muayenesine
tabi tutulacaktır.,
b.
Rulo değişim yerlerindeki kaynaklar %100 ultrasonik veya floroskopik kaynak
kontrolüne tabi tutulacaktır.
Tahribatsız
kaynak kontrolü sonuçları boru seri numarası da yazılarak kayıt altına alınmış
olacak ve istendiği taktirde muayene heyetine gösterilecek veya sunulacaktır.
6.6
Yüzeyler
Borular
uygulanan imalat yönteminin gerektirdiği parlaklıkta temiz ve düzgün iç ve dış
yüzeye sahip olmalıdır. Yüzeylerdeki çizik, tufal, çatlak, çapak, katmer,
karıncalanma gibi yüzey kusurları uygun bir işlemle giderilmelidir. Yüzey kusur
giderme işlemi uygulanırken borunun et kalınlığındaki toleranslar
aşılmamalıdır.
Yüzey
kusur giderme işlemi yapılmış bölgenin kontrolü penetrant boya testi
uygulanarak test edilmeli ve herhangi bir kusur kalmadığı görülmelidir.
6.7
Boyutlar, Kütleler ve Toleranslar
Boruların
dış çapları ve et kalınlıkları TS EN 10220’den seçilmiş olup TS EN 10217-1
Çizelge 5’te verilmiştir. Boyutlar bu listede verilen değerlere uygun
olacaktır. Birim başına kütle için TS EN 10220’nin hükümleri uygulanır.
Boruların
boyları ise şartnamesine (projesine) bağlı olarak belirlenecektir.
Borular
ile ilgili toleranslar için TS EN 10217-1’de verilen değerler esas alınacaktır.
7
Boruların işaretlenmesi
Aşağıdaki
bilgiler her borunun üzerine okunaklı ve kolayca silinmeyecek şekilde
yazılmalıdır.
Bu
markalama işlemi borunun dış kısmına uygulanmalıdır. İç kısmına markalama
yapılmayacaktır.
− İmalatçı firmanın ticari unvanı,
− Standardın işaret ve numarası (TS EN 10217-1’e
uygun),
− Borunun imal edildiği malzemenin kısa işareti ve
boru numarası,
− Boru dış çapı (mm) ve et kalınlığı (mm),
− Boru boyu (m),
− Boruların dış yüzüne boru anma çapının asgari ¼
büyüklüğünde harflerle İdarenin kısa gösterilişleri (“DSİ” gibi).
− Firmanın
ticari unvanı (5 cm'den büyük harflerle yazılacaktır).
8
Çelik boruların izolasyonu
8.1
Boru yüzeylerinin temizlenmesi
Kaplama
yapılmadan önce boru yüzeylerindeki pas, tufal, kir, yağ ve toz gibi istenmeyen
maddeler uygun yöntemler kullanılarak temizlenecek ve borular TS EN ISO
8504-2’ye uygun olarak grit ve/veya bilya kullanılarak kumlanacaktır. Kumlama
sonrası boru yüzeylerindeki temizlik derecesi TS EN ISO 8501-1’e uygun olarak
en az Sa 2,5 mertebesinde olacaktır.
8.2
Çelik Boruların epoksi boya ile kaplanması
Borulara
aşağıda belirlenen hususlara uyularak kaplama yapılacaktır.
Çelik
boruların epoksi boya ile kaplanması TS EN 10289’a uygun olarak yapılacaktır.
İÇ
İZOLASYON
(i)
İki bileşenli anti-korozif pigment içeren ancak, kurşun ve krom pigmenti
içermeyen, 50 mikron K.F.K (Kuru Film Kalınlığı)’ya sahip bir kat epoksi astar,
(ii)
Son kat boya içmesuyu sağlık sertifikalı olacak ve aşağıdaki şekilde
uygulanacaktır:
Toplam
350-400 mikron K.F.K’ya sahip iki bileşenli solventsiz epoksi boya,
DIŞ
İZOLASYON
Beton
içinden geçen veya açık havaya maruz olan borular TS EN ISO 8501-1 standardında
Sa 2,5 mertebesinde kumlanarak temizlenecektir. Boyama işlemlerinde aşağıda
verilenler uygulanacaktır:
(i) İki bileşenli anti-korozif pigment içeren, 50
mikron K.F.K.’ya sahip epoksi astar,
(ii) İki bileşenli 250 mikron toplam K.F.K.’ya sahip
epoksi boya.
(iii)
Boya sistemi toplam 300 mikron K.F.K’ya sahip olacaktır.
Epoksi
kaplanmış borularda kaplamasız bölge uzunlukları 50 mm±10 mm olup, bu bölge
bant ile korunup boyanması engellenecek ve boya kuruduktan sonra bu bölge
vernikle boyanıp geçici koruma sağlanacaktır.
8.3
Çelik boruların polietilen ile kaplanması
8.3.1
İmalat esnasında uygulanan polietilen kaplama
Polietilen
(PE) kaplama uygulama işlem sırası;
(i) Eloktrastatik metod uygulanarak 80-150
mikron kalınlığında epoksi boya ile
(ii) Ekstruzyon metodu uygulanarak 150-250
mikron kalınlığında yapıştırıcı ile
(iii) Son kat olarak,
ekstruzyon metodu uygulanarak TS 5139’a uygun olarak Polietilen ile
kaplanacaktır.
Polietilen kaplama
öncesinde borular endüksiyon bobinli ısıtma yöntemi ile epoksi boya ve PE
üreticisinin önerdiği sıcaklık aralığında ısıtılacaktır. Epoksi boya
uygulamasından sonra, boyanın jel süresi içerisinde yapıştırıcı uygulaması
gerçekleştirilecektir. Polietilen kaplamada uygulanacak muayene ve deneyler TS
5139’da belirtilen esaslara göre yapılacak ve kaplama aşağıdaki özelliklerde
olacaktır.
Etkili bir elektriksel yalıtkan olmalı,
Kolayca uygulanabilmeli,
Boru üzerine iyi yapışmalı,
Zamanla üzerinde delikler oluşmamalı,
Depolama, nakliye ve döşeme sırasında
maruz kalacağı kuvvet ve tesirlere karşı dayanıklı olmalı,
Elektriksel direnç özelliğini zamanla
kaybetmemeli,
Tamiri kolaylıkla
yapılabilmeli
Boru üzerine yapılmış
olan kaplama kalınlığı kalibre edilmiş 0,1 mm duyarlılığa sahip ölçü aletleri
ile ölçülecektir.
Borulara
PE uygulanacak kaplama kalınlıkları, şartnamesinde aksi belirtilmediği sürece
TS 5139’a uygun olarak aşağıda belirtilen ölçülerde yapılacaktır.
Boru Çapı
|
Minimum Kaplama
Kalınlığı
(mm)
|
≤ DN 100 mm
|
1,8 mm
|
DN 100 ile DN 250 mm arası
|
2,0 mm
|
DN 250 ile DN 500 mm arası
|
2,2 mm
|
DN 500 ile DN 800 mm arası
|
2,5 mm
|
DN 800 mm ve daha üstü
|
3,0 mm
|
Boru
ucunda kaplamasız kısım TS 5139’a uygun olarak bırakılmış olacaktır. Kaynak
üstündeki polietilen kalınlığı minimum polietilen kaplama kalınlığının 1/3’ü
kadar daha az olabilecektir.
8.3.2
Arazide uygulanan polietilen kaplama
Bu
yüzeylerdeki kaplama işlemi aşağıdaki gibi yapılacaktır:
a) 80 - 150 mikron kalınlığında epoksi primer astar
ile boyanacaktır.
b)
Polietilen kaplamalar sıcak sargı (kendinden büzüşen) yöntemiyle yapılacaktır.
Sıcak sargı yöntemiyle yapılan polietilen kaplama kalınlığı, kullanılan boru
veya ek parçası üzerindeki mevcut kaplama kalınlığından daha düşük
olmayacaktır.
Kaplama
yapılan tüm yüzeylere TS 5139’a uygun olarak holiday yalıtım deneyi
uygulanacaktır. Hatalı yerlere tekrar yukarıda tariflenen işlemler uygulanarak
tamir işlemi yapılacaktır. Tamir işleminden sonra x-ray cihazı ile kaplamanın
testi yapılacaktır.
Borular,
bu şartname ve eklerinde verilen esaslara ve ilgili standardlara uygun olarak
yapılacak bir dış izolasyon ile zemin ve yeraltı suyunun zararlı tesirlerine karşı
korunacaktır.
Uygulanacak
dış kaplama en az aşağıdaki özelliklerde olacaktır:
Etkili bir elektriksel yalıtkan olmalı,
Kolayca uygulanabilmeli,
Boru üzerine iyi yapışmalı,
Zamanla üzerinde delikler oluşmamalı,
Depolama, nakliye ve döşeme sırasında maruz kalacağı
kuvvet ve tesirlere karşı dayanıklı olmalı,
Elektriksel direnç özelliğini zamanla kaybetmemeli,
Tamiri kolaylıkla yapılabilmeli.
8.4
Coal-tar enamel kaplama
Projelerde
önerilmesi halinde, çelik boruların dış yüzeylerinin maden kömürü
katranı epoksi reçinesi ile kaplanması yani Coal-Tar Enamel Kaplama TS EN 10
289’a uygun olarak yapılacaktır.
8.5
Bitüm kaplama
Projelerde
önerilmesi halinde, bitüm kaplama TS 4356’ya uygun olarak yapılacaktır.
8.6
Çelik boru iç yüzeylerinin beton ile kaplanması
Çelik
boruların beton ile kaplanması TS 8590’a göre yapılacaktır ve aşağıdaki özel
hususlarıda karşılayacaktır.
Özel
Beton parametreleri:
Karışım
oranı: ~2
Su-Çimento
Oranı: ~0,4
Yüzey
eşdeğer kum pürüzlülüğü Ksmax=0,1 mm
Her
türlü topografik farklılıklar: ± 1mm dahilinde olacaktır.
Şantiye
şartlarında beton izolasyonu gerekmesi halinde veya tamiratı için içmesuyuna
uygun özel katkılı beton kullanılacaktır. Bu özel katkının sertifikası idareye
sunulacaktır.
9
Numune alma, muayene ve deneyler
1.
Boruların imalinden teslimine kadar geçen her safhada yapılması gereken
deneyler İdare'nin denetimi altında, yapılacak ve deney sonuçları bir rapor
halinde İdare’ye sunulacaktır. Deneyler aşağıda belirlendiği şekilde iki
aşamada olacaktır:
− 1.Aşama:
Spiral kaynaklı çelik borular fabrikada imal edildikten hemen sonra, kaplama
yapılmadan önce çıplak boru üzerinde yapılması gereken deneyler.
Boru
imalatı bittikten sonra DSİ tarafından oluşturulan heyet, teslimat partisinden
rastgele seçilecek bir borunun ucundan 50 cm’lik bir parça kestirerek mekanik
ve kimyasal deneyler için numuneyi hazırlattıracak ve deneyleri yaptıracaktır.
Bu esnada boruların ölçü kontrol ve hidrostatik deneyleri de yapılacaktır.
− 2.
Aşama: Boru iç ve dış yüzeyi kaplandıktan sonra yapılacak deneyler.
Partiyi
oluşturan bütün boruların test ve muayenesi için her 50 borudan 1 adet temsili
test TS EN 10 217-1 ve bu şartnamede belirtilen diğer standardlarda belirtilen
kabul kriterlerine göre izolasyon testlerine tabi tutulacaktır.
Yüklenici,
imalat ve muayeneler esnasında yapılması gerekli olan bütün muayene ve
deneyleri yaptıracak ve İdare tarafından oluşturulacak heyetin konaklama,
ulaşım ve iaşe giderlerini karşılayacaktır.
9.1
Muayene ve deneyler
Çelik boru malzeme özellikleri ve imal edilmiş çelik
boru deneyleri TS EN 10217-1’e uygun olarak yapılacaktır:
Polietilen kaplama deneyleri TS 5139’a uygun olarak
yapılacaktır.
Coal-tar epoxy kaplama deneyleri TS EN 10289’a uygun
olarak yapılacaktır.
Bitüm kaplama deneyleri 4356’ya uygun olarak
yapılacaktır.
Epoxy
kaplama deneyleri TS EN 10289’a uygun olarak yapılacaktır.
9.2
Muayene ve deney raporu
Muayene
ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:
Deneylerin yapıldığı yerin ve laboratuvarın adı,
deneyi yapanların adı ve imzası ve raporu imzalayan yetkililerin adı, görev ve
meslekleri,
Muayene ve deney tarihi,
Muayene ve deneylerde uygulanan standardların
numaraları,
Ölçüm sonuçları,
Standarda uygun olup olmadığı,
Rapor
tarih ve numarası.
9.3
Kabul - red işlemleri
Teslimi
yapılacak olan partiden alınan deney parçalarında ya da boru üzerinde yapılan
muayene ve deneyler sonucu teknik şartname ve TS 550 EN 10 021 standardında
istenen şartları sağlayan deney parçalarının temsil ettiği parti kabul edilir.
İstenen şartların sağlanmadığı deney parçalarının yerine aynı partiyi temsilen
2 deney numunesi daha alınır. Her iki numunede şartlar yerine getirilir ise
deney birimi kabul edilir. Her iki numunede şartlar yerine getirilmez ise deney
birimi red edilir.
10
Boruların genel teslim şartları
10.1
Boruların teslimi ve kalite garantisi
İmalatçı
ve Yüklenici boru imalatında kullanılan malzeme ve boruların istenen şartlara
ve ilgili standardlara uygun olduğunu garanti edecektir. Özellikle imal edilen
borular, bu şartnamede ve ilgili standardlarda öngörülen bütün deney şartlarını
sağlayacaktır. Boruların teslim yeri de İdarenin şantiyede göstereceği bir yer
olacaktır.
10.2
Boruların taşınması
Yükleme,
şantiyeye veya depolama yerine nakliye ve boşaltma ile ilgili tüm gerekli ekipman
Yüklenici tarafından temin edilecektir. Tüm borular nakliye ve depolama
esnasında olumsuz hava şartlarına (güneş ışığı dahil) ve kirlenmeye karşı
korunacaktır. Kirlenen borular yerleştirilmeden önce temizlenecektir.
Boruların
nakliyesi için gereken tüm izinlerin alınması Yüklenici’nin sorumluluğunda
olacaktır. Yollarda oluşan hasarların giderilmesinden Yüklenici sorumlu
olacaktır. Boruların ve özel parçaların herhangi bir tahribata uğramasını
önlemek için yükleme ve boşaltma özel önlemleri alınacak, inşaat yerine nakliye
sırasında borular arasında ara tabakalar yerleştirmek suretiyle üst üste gelen
borular birbirinden ayrılmış olacak ve yuvarlanmaya, kaymaya, eğilmeye ve
titreşime karşı borular emniyete alınacaklardır. Dış izolasyonlu boruların
yüklenmesinde ve boşaltılmasında geniş bantlar ve benzeri düzenekler
kullanılmak suretiyle izolasyon tabakasının bozulmasının önüne geçilecektir.
İzolasyonlu borular hava sıcaklığı -7 oC’nin altına düştüğü zaman taşınmayarak
bekletilecektir.
Borular
hasar oluşmayacak şekilde indirilip kaldırılacaktır. Sadece boruların ve
kaplamaların zarar görmesini önleyecek bir malzemeden yapılan ve böyle bir
forma sahip sapanlarla kaldırılacaktır. Yüklenici, gözle görülür kusur ve
hasarları saptamak için boruları inceleyecek ve böyle bir durum varsa Kontrol
Mühendisini haberdar edecektir. Yüklenici, Kontrol Mühendisinin onayına tabi
olarak herhangi bir kusur veya hasarın giderilmesinden sorumlu olacaktır.
Borular
çarpma sebebiyle hasara karşı itinayla korunacaktır.
10.3
Boruların depolanması
Bütün
borular içlerine toprak, çamur, pis su, vb. kirletici unsurların girmesini
önleyecek şekilde depolanacaktır. Boru izolasyon tabakası, izolasyona zarar
verici maddelerle kesinlikle temas etmeyecektir. İstiflenen borularda
mesnetleme ve istif yüksekliği, boruların zarara uğraması veya kalıcı
deformasyona uğramalarına engel olacak, özellikle dış izolasyona zarar
verilmeyecek şekilde olacaktır. Boru istifi, boruların yuvarlanmasını önleyecek
şekilde olacak, noktasal temaslar kesinlikle önlenecektir. Borular çaprazlama
yığılmayacak, boruların birbiri ile teması üniform ve boydan boya olacaktır.
Bitkisel
sürgünler bitüm bazlı dış izolasyonu tahriş ettiğinden borular kesinlikle
bitkisel toprak üzerine doğrudan doğruya yığılmayacaktır. Boruların don
tehlikesi olan yerlerde depolanması zorunlu olursa, borularla donan zemin
kesinlikle birbirinden ayrılacak ve zemine yapışmaları önlenecektir.
İzolasyonlu borular, sıcak aylarda güneş ışınlarına karşı örtülmek suretiyle
korunacaktır.
Borular
bir depolama sahasından alındığında, Yüklenici kalan boruların kaymalarını
önleyecek tedbirler olacaktır. Yüklenici, depolama sahasındaki malzemeler
boşaltıldığında sahayı ve tüm giriş çıkış yollarını temizleyecek ve eski
durumlarına getirecektir.
Borular
kereste veya benzeri bir malzeme üzerinde dizileceklerdir.
Boruların
nakli, yükleme, boşaltma istif, depolama ve emniyet işleri Yüklenici’ye ait
olup bununla ilgili her türlü alet edevat ve işçiliği temin etmekten Yüklenici
sorumludur. Hasara uğramış herhangi bir kaplama kısmı kırılıp temizlenerek
yeniden yapılacaktır. Taşıma sırasında borular takviye elemanları ile
desteklenecek, kayma ve bükülmesine karşı önlemler Yüklenici tarafından
alınacak ve kaplamaya verilmesi muhtemel zarar ve hasarlar önlenmiş olacaktır.
Bu işlemler TS 2170'e uygun olarak yapılacaktır.
11
Boruların isale hattındaki montajı
11.1
Kaynak ve kaynakçı vasıflandırma
İsale
hatlarında boruların kaynakla montajı için kullanılacak elektrot tipi ve
kaynakçı vasıflandırma testleri Yüklenici Firma tarafından, akredite bağımsız
gözetim kuruluşlarına yaptırılacak ve sonuçları İdareye sunulacaktır.
Sonuçların İdare tarafından onayından sonra montaj işine başlanacaktır.
11.2
Arazide Kaynak
TS
3357’ye uygun olarak alın kaynak yöntemi ile birleştirilen boruların % 100’ü
ultrasonik kaynak kontrolüne, yerini işveren kontrol mihendisinin belirlemesi
koşuluyla her 50 boruda 1 boru olmak üzere de radyografik röntgen kontrolüne
tabi tutulacaktır. Elde edilen kontrol sonuçlarının tamamı kayıt altına alınacaktır.
12
Yeraltına döşenmiş çelik boru hattının korozyondan korunma kuralları
Yeraltına
döşenmiş boru hattının korozyondan korunması işlemlerinde DSİ Katodik Koruma
Şartnamesi ve TS 2169’da belirtilen hususlara uyulacaktır.
13
Döşenmiş boru hattındaki hidrostatik ve sızdırmazlık deneyleri
A.
Boruların temizlenmesi
Boru
hattı döşendikten sonra bütün boruların ve özel parçaların temizlik işleri
yapılacak, yabancı maddeler uzaklaştırılacak, bütün vanalar ve diğer ekipmanlar
temizlenecek ve çalışır vaziyette olması sağlanacaktır
B.
İsale hatları iç basınç deneyi
Bütün
boru hattı kısımları hidrostatik ve sızdırmazlık deneyine tabi tutulacaktır.
Deneyden sonra su kaçağı olan yerlerde tamir işlemleri ve gerekirse boru
değiştirme işleri yapılarak gerekli sızdırmazlık sağlanacaktır. Deneyler
başarılı oluncaya kadar basınç ve sızdırmazlık deneylerine devam edilecektir.
Hidrostatik deneyde kullanılan ve borunun içinde kalan su kontrol mühendisi
aksini söyleyinceye kadar boşaltılmayacaktır. Deney işlemi TS 2861’e uygun
olarak yapılacaktır. Hidrostatik deneyi yapılmayan hiçbir borunun üstü
kapatılmayacaktır.
Hidrostatik
deneyler boru hattına en fazla 5 km’de bir uygulanacaktır. Yüklenici isterse
deney için bu uzunluğunu 2 km’ye kadar da düşürebilir.
Deneyler
hat vanası kullanılarak yapılmayacaktır. Hidrostatik test için ayrılan
kısımların birleştirilmesi iki hattın testinden sonra yapılacaktır. Bağlantı
boru parçası ile bu iki kısım birleştirilecektir. Bu parçanın kaynaklı
bağlantıları %100 radyografik kaynak muayenesine tabi tutulacaktır ve kaynak
bağlantısı alın kaynaklı olacaktır.
Hidrostatik
deneyler boru uçları kör flanşla (bombeli) kapatılarak yapılacaktır.
Test
için kullanılacak bombeli kör flanşlar θ 300 lük küresel vana ve 100 barlık
manometre ile donatılacaktır. Küresel vana kör flanşın en alt kısmında
bulunacaktır.
Deney
aparatları ve flanşlar için imalat projeleri idareye sunulduktan sonra bu
parçaların imalatına başlanacaktır.
Boru
hatlarında uygulanacak hidrostatik deney basınçları:
İşletme basıncı (bar)
|
Deney basıncı
|
0-16
|
En büyük İşletme Basıncı + 5 Bar
|
>16
|
En büyük İşletme Basıncı + 5 Bar
|
Bu
basınç değerinde 10 dakika boyunca düşme olmazsa deney başarı ile sonuçlanmış
sayılacaktır.
C.
İsale Hattı Deney Ekipmanları
Dalgıç pompa ve jeneratör,
100 bar kadranlı manometre,
Flanşlar,
Kör flanş (bombeli),
Deney
için bölünmüş iki boru hattının testten sonra kaynaklı bağlantısı için bağlantı
boru parçası.
ÇELİK
BORULARIN DÖŞENMESİ
1
Çelik Borudan Teşekkül Etmiş Boru Hatlarının İnşaası
1.1
Genel
Mukavele
konusu isale hattının inşaatında kullanılacak olan özel teste tabi kalite
spesifikasyonlu çelik borular, bu şartname ve eklerinde verilen esaslara, özel
olarak şartname ve eklerinde numarası verilen veya verilmemiş konu ile ilgili
bütün standardlara herhangi bir anlaşmazlık halinde İdare tarafından kabul
edilebilecek eşdeğer standardlara göre ihzar edilecek ve testleri yapılacaktır.
Çeşitli
standardlar ve bu şartnamede verilen esaslar arasında fark olursa İdare, hangi
esasın öncelikle tatbik edileceğine karar vermekte serbesttir.
Boru
hatları üzerinde yapılacak işler aşağıda belirtilenleri kapsar:
Boruların
taşınması ve tahmil tahliyesi, boru hendeklerinin hafriyat ve imlası, boruların
döşenmesi ve eklenmesi ile bunlardan mütevellit hafriyat ve imla işleri, sanat
yapılarının inşası, özel parçaların, vanaların ve levazımatın temin ve montajı;
baş bağlantılarının şartnamelerde ve diğer sözleşme dokümanlarında belirtildiği
şekilde olmak üzere ve tamamlanan boru hatlarının deneyi, gereken yerde ankraj
bloklarının inşası ve boru hatlarının ikmali için diğer bütün işler.
1.2
Aplikasyon
Boru
hattı istimlak sahası boyunca röper kazıkları ile tespit edilecek ve plan
üzerindeki kurbları ile birlikte araziye aplike edilecektir.
Aplikasyon
kazığı uzaklıkları 50 m’yi geçmeyecektir.
Dirsekleri
belirlemek için yeterli sayıda kazık çakılacaktır.
Boru
hattının herhangi bir bölümünde işe başlamadan önce, hattın kurb, tanjant ve
diğer önemli aplikasyon kazıkları, sigorta kazıklarına bağlanacak ve bu durum
aplikasyon planında gösterilecektir.
1.3
Hafriyat İşleri
1.3.1
İstimlak Sahasının Temizlenmesi
Boru
hatları istimlak sahası bütün ağaç, kök, çalı, ot, pislik ve diğer zararlı
maddelerden temizlenecektir. Ancak istimlak sahası içerisinde kontrol mühendisi
tarafından kesilmesi istenmeyen ağaçlar kesilmeyecektir.
Temizleme
çalışmalarından çıkan malzeme, İdare aksini belirtmedikçe yükleniciye
verilemez. Bu malzemeler, sözleşmenin bitim tarihinden önce iş sahasından
taşınacak veya kontrol mühendisinin istediği şekilde bertaraf edilecektir.
1.3.2
Tesviye Kazısı
Projesinde
boru çapı ve et kalınlığı hesapları ve birden fazla paralel boru hattı
geçirilmesi durumuna göre boru üzerindeki toprak yüksekliğine göre belirlenen
tesviye kotlarına göre tesviye kazısı yapılacaktır.
Projesinde
tesviye kotları belirlenmemiş olan boru hattı güzergâhında; arazi enkesitinde
yarma hacminin dolgu hacmini dengelemesi şartı göz önüne alınarak tesviye kotu
belirlenecektir.
1.3.3
Boru Hendekleri Hafriyatı
1.3.3.1
Hendek Genişliği
Boru
hatları hendekleri, projelerde gösterilen hatlara ve kotlara uygun olarak, bu
şartnamede açıklandığı şekilde hafredilecektir. Hendek genişlikleri boru çapına
göre, çapa ilave olarak boru yanlarında projesinde belirtildiği miktarda
olacaktır.
Hendek
genişliği için projelerde belirtilen miktarlar aşağıda yer almaktadır.
Boru
dış çapı = D
D
< 30 cm için D + 30 cm,
30
cm < D < 90 cm için D + 40 cm,
90
cm < D için D + 60 cm.
Boru
hendeği, zemin şartlarından dolayı ve her ne sebeple olursa olsun, hendek
kenarları şevli açılsa dahi; hendek genişliği tabirinden hendek taban genişliği
olan B = (D dış + Projesindeki boru yan mesafesi) anlaşılacak ve ödeme için
kazı ve dolgu tutarında aşağıdaki formül uygulanacaktır.
Projesinde,
hendek tip kesitlerinde iç çap gösterilse, proje dokümanlarında ya da
şartnamelerde iç çap ifadesi geçse bile; boru yanlarındaki mesafeler için
hafriyatlarda ödemeye esas mesafe dış çaptan itibaren olan yukarıda belirtilen
mesafeler dikkate alınır.
Kazı
hacmi = B x h x L
B =
Hendek taban genişliği,
h =
Tesviye kazısı altında kalan hendek derinliği,
L =
Uzunluk.
Boru
birleşimlerinin yapıldığı yerlerde borunun zemine yakın alt kısımlarında kaynak
ve dış tecrit işlemlerinin sağlıklı yapılabilmesi açısından bu bölümlerde
hendek daha derin açılır, duruma göre genişlik de biraz artabilir, kafa hendeği
olarak adlandırılan bu bölümlerdeki kazı için ilave ödeme yapılmaz.
1.3.3.2
Hendek Derinliği
Hendek
kazısı derinliğini, don derinliği, trafikten gelecek yükler ve topografik
şartlar belirler. Ayrıca hidrolik şartları göz önünde tutmak gerekir.
Boru
bir emniyet payı ile zemin içindeki don derinliğinin altına döşenecektir. Bu
husus boru içindeki suyun donmasının önlenmesi kadar, donan zemin sebebiyle
boruya gelebilecek ek yüklerden korumak için de gereklidir.
Belirtilen
hususlar ile ilgili hesaplar neticesinde belirlenen hendek derinlikleri
projelerden alınacaktır. Genel olarak boru üzerinde 1,0 m, 1000 m kotunun
üzerindeki yerlerde döşenecek borularda ise boru üstünde 1,20 m yükseklik
bırakılacak şekilde projelendirme yapılmaktadır.
Boru
hatlarında, hendek tabanına borular için beşik teşkil edecek şekilde form
verilecektir. Bu beşik sıkışabilir kohezyonsuz malzeme ile minimum 10 cm
kalınlıkta /yükseklikte olacaktır.
Hafriyatta
patlayıcı malzemeler dikkatle kullanılacaktır. Herhangi bir hasar ve patlama
sebebiyle istenilen hafriyat sınırları ötesinde gerek işte ve gerekse komşu
mülk, tesis ve tesisatlarda hasar ve zarar ziyana meydan verilmeyecektir.
Hafriyat
tabanı kaya veya diğer uygunsuz satıhta olduğu taktirde boru tabanı dış sathı
altında 1.4.1 maddesinde belirtilen dolguya uygun olarak bir tabaka
sıkıştırılmış dolgu yapılabilecektir ancak hafriyat projede gösterilen
miktardan fazla olmayacaktır. Boru üstü dolgu mesafesinde tesviye kotundan
ayarlama yapılacak, tesviye kazısı yapılmayan bir yerde ise ilave takviye dolgu
yüksekliği kadar hendek derinliğine ilave kazı yapılacaktır.
Ödemeler
projesine uygun olarak yapılacaktır.
Nemli
zeminlerde kum veya çakıl imla yapılabilir.
Gerekli
olan yerlerde hendek kenarları iksa ile korunacak ve böylece hafriyat çukurunun
veya hendeğin dışındaki toprağın hafriyat sahasına kaymasına veya kenarların
yıkılmasına mani olunacaktır. Yükleniciye hendeklerin iksası için ayrıca ödeme
yapılmayacaktır. Özel ve komşu arazilerin üzerinde mevcut tesislere herhangi
bir zararın gelmesi önlenecektir.
1.3.4
Hafriyat Malzemesinin Kullanılması
Hafriyattan
çıkan iyi evsaflı malzeme dolgu için kullanılacaktır. Hendek hafriyatından
çıkan malzeme, hendek içersine düşmeyecek veya ağırlığı ile hendek yan
cidarlarının çökmesine sebep olmayacak uzaklıkta hendek boyunca yığılacaktır.
Gerekli olan yerlerde, dolgu için seçilen ve hafriyattan çıkan malzeme uygun
bir yere depo edilecektir.
1.3.5
Patlayıcı Malzemeler ve Patlatmalar
Patlayıcı
maddeler için kanun ve mahalli nizamnamelere uygun bir şekilde özel depo temin
edilecektir. Can kaybına, yaralanma ve kazalara sebebiyet verebilecek her türlü
hallere ve inşa halindeki veya bitmiş inşaatların tahribata maruz kalmasına
mani olacak her türlü tedbir alınacaktır.
Kontrol
mühendisi, şahısların veya mülklerin emniyeti, hafriyat tabanlarının şevlerinin
korunması için gerekli gördüğü takdirde, patlayıcı maddelerin kullanılmasını tanzime,
tahdide veya men etmeye yetkilidir. Sabit yapılar için dökülen betonlardan veya
borulardan 10 metreden daha yakında (veya kontrol mühendisince belirtilen bir
mesafeden daha yakında) patlayıcı madde kullanılmayacaktır.
1.3.6
İnşaatta Suyun Tahliyesi
İşler
müddetince bütün inşaat sudan korunacak ve işin icrası için gerekli olan
yerlerde satıh veya taban suyu tahliye veya derive edilecek, iş sonunda pompa
çukurları ve derivasyon kanalları doldurulacaktır.
1.4
Dolgu İşleri
1.4.1
Boru Hendeklerinde Dolgu
Projelerde
başka şekilde gösterilmediği ve başka şekilde belirtilmediği taktirde boru
hendekleri dolgusu, projelerde gösterilen kota kadar boruya 90o’lik yatak
vazifesi görecek kum ya da kum çakıl ile yapılmış çok iyi sıkıştırılmış dolgu,
yatak dolgunun üzerinde borunun 30 cm üstüne kadar yani boru bölgesinde de
tabakalar halinde sıkıştırılmış borunun tecridine zarar verebilecek moloz ve
iri taşlar ihtiva etmeyen kazıdan çıkan malzeme ile elle sıkıştırılarak yapılmış
dolgu ve 30 cm’den üst kısımda kalan kısımda toprak yerleşmesi de göz önünde
tutularak minimum tabii toprak sathına kadar tabakalar halinde serilmiş elle
veya makine ile sıkıştırılmış son dolgudan müteşekkildir.
Yatak
dolgusunun üstündeki boru bölgesindeki dolgu mümkün olduğu kadar, boru
hendekleri veya sanat yapıları hafriyatından çıkan malzeme ile yapılacaktır.
Ancak bu şekilde yeterli uygun malzeme bulunamadığı takdirde, ilave malzeme
depodan, depoda yeterli uygun malzeme olmadığı durumda ise İdarece tasvip
edilen ariyet yerlerinden temin edilecektir.
Yatak
dolgunun üzerine yerleştirilen borunun üstüne dolgu doğrudan doğruya
konulmayacaktır. Dolgu borunun her iki tarafında en fazla 15 cm’lik tabakalar
halinde serilip sıkıştırılarak yapılacaktır. Boruyu değişik yüklemelere veya
yer değiştirmelere maruz bırakmamak için dolgu malzemesi borunun her iki yanına
eşit kotlarda konulacak ve borunun iki tarafında dolgu kotu arasındaki fark
hiçbir zaman 15 cm’yi geçmeyecek ve elle dolgu yapılacaktır.
Boru
hendekleri dolgusu, sıkıştırılmış yastık dolgusu tamamlandıktan hemen sonra
yapılabilir. Ancak, kontrol mühendisi tarafından deney numunesi alınması için
tespit edilen yerlerdeki sıkıştırılmış dolgu alınan numune sonuçları belli
oluncaya kadar geciktirilecektir. Söz konusu yerlerde alınan numuneler
sıkıştırılmış dolgu kesafetinin yetersiz olduğunu gösterirse, yeterli kesafet
elde edilinceye kadar boru yatağı sıkıştırılmaya devam edilecektir.
Dolgu
malzemesi içerisindeki taş ve toprak kitlelerin altında ve etrafında boşluklar
kalmayacak ve hendeği tamamen dolduracak şekilde, dikkatle ve üniform tabakalar
halinde hendek içerisine yerleştirilecektir. Boru üzerinde motorlu taşıma ve
silindir (Rolling) ekipmanı kullanılmadan önce boru üzerindeki dolgunun minimum
kalınlığı 1,00 m olacaktır. Ekili arazilerde, hafriyatta kaldırılan bitkisel
toprak tabakası dolgusu dolgunun en üstüne, 30 cm’den az olmamak kaydıyla
hafriyattan önceki kalınlığa eşit kalınlıkta, tekrar yerleştirilecektir.
Bitkisel satıh toprağının tekrar yerleştirileceği yerlerde hafriyatın bitkisel
toprağı diğer malzemelerden ayrı olarak depo edilecek ve genel olarak, bitkisel
satıh toprağı arazinin hangi kısmından alınmış ise gene aynı yere konulacaktır.
1.4.2
Boru Hendeklerinde Sıkıştırılmış Dolgu
1.4.2.1
Yastık Boru Altı Dolgusu
Malzeme
olarak kum kullanılıyor ise kum sıkıştırılamayacağı için üniform bir şekilde
projesine uygun olarak boru altına serilecektir.
Malzeme
olarak kum ve çakıl kullanılıyor ise elle çok iyi sıkıştırılacaktır.
1.4.2.2
Boru Bölgesi Dolgusu
Taş
ve moloz parçalarından ayıklanmış kazıdan çıkan malzeme, kazıdan çıkan malzeme
uygun değil ise taş ve moloz ihtiva etmeyen depodan veya ariyet yerinden temin
edilen malzeme ile ve tabakalar halinde serilerek elle yapılacak ve
sıkıştırılacaktır.
1.4.2.3
Son Dolgu
Borunun
30 cm’den itibaren kalan kısımda kazıdan çıkan malzeme ile elle ve makine ile
sıkıştırılarak yapılan dolgudur.
1.4.3
Toprak Malzemelerin Sıkıştırılması
1.4.3.1
Genel
Toprak
malzemelerin sıkıştırılması gereken yerlerde malzeme ufki tabakalar halinde
serilecek ve bu maddede açıklandığı üzere sıkıştırılacaktır. Malzemelerin
dağılımı, malzemenin bütün kesitince üniform olarak sıkışacak homojen olacak ve
içinde boşluklar, çatlaklar veya diğer olumsuz hususlar olmayacak şekilde
yapılacaktır.
1.4.3.2
Killi veya Siltli Malzemelerin Sıkıştırılması
Fazla
miktarda kil ve silt ihtiva eden malzemelerin sıkıştırılması gerekli olan
yerlerde, malzemeler 15 cm kalınlığı geçmeyen ufki tabakalar halinde sıkıştırılacaktır.
Hafriyat ve dolgu malzeme yerleştirme işlemleri, o şekilde yapılmalıdır ki
malzeme sıkıştığı zaman kâfi derecede karıştırılmış ve mümkün olan en yüksek
birim ağırlık ile en iyi geçirimsizlik ve denge sağlanmış olsun. Sıkıştırma
işlemlerinden önce ve esnasında, kontrol mühendisinin talimatına uygun olarak,
malzeme, en uygun nem miktarına göre % 2 fazla nemli veya % 2 den daha fazla
kuru olmayan nem ihtiva edecektir. Her tabakanın nem miktarı bütün
tabakalarında üniform olmalıdır.
Kontrol
mühendisinin isteğine göre malzemenin nemlendirilmesi depolama veya hafriyat
sırasında yapılacaktır. Sıkıştırma sırasında malzeme üstüne su serpmek
suretiyle ilave nemlendirme yapılabilir. Malzemenin nem miktarı, sıkıştırma
işlemi için gerekli olan en uygun miktardan % 2 fazla veya az olduğu taktirde
sıkıştırma işlemine devam edilmeyecektir. Ancak kontrol mühendisinin özel
talimatı olursa, yukarıda belirtilen toleranslar içerisinde en uygun nem
miktarını elde etmek gayesiyle malzeme sulanabilir veya kurumaya bırakılabilir.
Dolgu
malzemesi yukarıda belirtilen usullere uygun hale getirildikten sonra el ile
tokmaklanarak sıkıştırılacaktır.
Sıkıştırılmış
malzemede (Kuru) toprak yoğunluğu oranı, sıkıştırılmış malzemeler için
(Standard proktor sıkıştırma deneyi)’ne göre yapılan standard maksimum
laboratuvar toprak (Kum) yoğunluğunun % 95’inden az olmayacaktır.
Ancak,
killi veya siltli malzemeler boru altında yatak dolguda kullanılmayacaktır.
1.4.3.3
Kohezyonsuz ve Su geçirgen Malzemelerin Sıkıştırılması
Kum+Çakıl
gibi kohezyonsuz su geçirgen malzemelerin sıkıştırılacağı yerlerde,
malzemelerin ufki tabakalar halinde serilmesi ve aşağıda belirtilen yoğunluğa
kadar sıkıştırılması gereklidir. Hafriyat ve malzemeyi yerleştirme işlemleri o
şekilde yapılmalıdır ki, malzeme sıkıştırıldığı zaman, mümkün olan en yüksek
birim ağırlık ile en iyi yoğunluğu elde edilsin. Bunun için malzemenin yeter
derecede karıştırılmış olması gerekmektedir. Kullanılan sıkıştırma metodu ile
belirlenen yoğunluğu elde etmek için gerektiği taktirde su ilave edilecektir.
Kohezyonsuz geçirgen malzeme boru yatağında veya şehir içi, yol geçişleri vb.
oturmanın üst yapıyı olumsuz etkilediği kesimlerde sıkıştırılmış dolgu
bölümlerinde kullanılması halinde, 2 inçlik elekten geçen ve No. 200 elek
üzerinde kalan türden olacaktır. Ancak malzeme su geçirgen olduğu taktirde
buna, No. 200 elekten geçen ve miktarı maksimum olarak % 15’den fazla olmayacak
şekilde bir katkıda bulunulabilir. Malzemenin su geçirgenlik özellikleri,
rölatif yoğunluk deneyi ile proktor sıkışma deneyi mukayesesi ile tespit
edilebilir. Malzemenin % 70 rölatif yoğunluktaki yoğunluğu % 95 proktor
maksimum yoğunluktaki yoğunluğundan daha fazla olursa, kullanılması uygundur;
söz konusu proktor yoğunluğu sıkışma deneyinden önce malzeme içinden alınan
çakılın ağırlığı da hesaba katılarak tespit edilir.
Sıkıştırılmış
malzemenin rölatif yoğunluğu, kohezyonsuz ve geçirgen topraklar için standard
rölatif yoğunluk deneylerinde tespit edilen değerin % 70’inden az olmayacaktır.
Kohezyonsuz
geçirgen toprakların yüzde olarak ifade edilen rölatif yoğunluğu laboratuvar
muamelesi ile imkan nisbetinde elde edilir. Sıkışıklık durumuna kıyasla en
gevşek ve en sıkı durumlarla ilgili sıkışıklık durumu olarak tarif edilir. Rölatif
yoğunluk aşağıdaki formüle dayanılarak tespit edilir. Adı geçen formülde
maksimum yoğunluk zeminin maksimum kuru birim ağırlığını, minimum yoğunluk
zeminin minimum kuru birim hacim ağırlığını, zeminin yerindeki yoğunluğu,
tecrübe anındaki kuru birim hacim ağırlığını gösterir. Malzemenin nem miktarını
tespite yarar deneyler malzeme üzerinde yapılmış olacak ve birim ağırlıklar,
malzemelerin fırında kurutulmuşlarının ağırlıkları üzerinden yapılacaktır.
Röl.
Yoğ.(%) = max.yoğ.x (yerinde yoğ.6 min.yoğ.) x 100 / yerinde yoğ.x (mak
yoğ.- min.yoğ.)
1.5
Boruların Döşenmesi
1.5.1
Döşenmeden Önce Boruların Kontrolü
Borular
ve boru parçaları hendeğe indirilmeden önce gözden geçirilecek, içleri ve
dışları temizlenecek, nakliye, yükleme ve boşaltma sırasında tecridin ve
boruların zarar görüp görmediği tespit edilecektir. İç ve dış tecritte herhangi
bir arıza tespit edilirse borular hendeğe indirilmeden önce DIN 19630’a göre
bozuk kısımlar onarılacaktır.
Borular
döşendikten sonra, dolgu yapılmadan önce tekrar gözden geçirilecek, tecrit
tabakasının bozulup bozulmadığı kontrol edilecektir. Bozuk yerler DIN 19630’a
göre onarılacaktır.
1.5.2
Boruların Hendeğe İndirilmesi
Boruların
hendeğe indirilmesinde kullanılacak araç ve gereçler üniform olarak indirilmeye
imkan verecek, yanlara ve hendek tabanına çarpmalara imkan vermeyecek şekilde
seçilecektir. Kullanılacak araç ve makinalarla ilgili olarak ilgili standarda
uyulacaktır.
1.5.3
Çelik Boruların Döşenmesi
Hendeğe
yatak dolgusunun üzerine indirilen çelik borular, birleşme noktalarında spiral
kaynak dikişleri şaşırtmalı olacak şekilde yerleştirilecektir.
Projesindeki
kotlar esas alınarak yapılacak olan boru döşeme işlemlerinde tahliye
noktalarından başlanılarak vantuz noktalarına ulaşılması kolaylık sağlayıcı bir
unsurdur.
1.5.4
Boru Başlarının Birleştirilmesi
Mufsuz
ve muflu boruların birleştirilmesi olarak ayrı ayrı izahat aşağıda yer
almaktadır.
1.5.4.1
Boruların Alın Alına Kaynakla Birleştirilmesi
1.5.4.1.1
Boru Başlarının Kesilmesi
Boru
başları hazırlanmış şekilde fabrikadan şantiyeye getirilen borular alın alına
kaynakla birleştirilir, ancak şantiyede boru başlarının kesilmesi durumunda;
her bir borunun kesilmesi gereken uçları boru eksenine dik olacak şekilde
kesilecektir. Kesit yüzeylerinin başlangıç ve bitim noktaları farklı düzlemde
olmayacaktır. Kesit yüzeylerindeki pürüzler giderilecektir. Kesme işlemi,
kullanılan malzemenin özellikleri gereği kullanılacak makine ve cihazlarla
yapılacaktır. Borular hiçbir şekilde darbeli kesicilerle kesilmeyecektir.
Dış
tecrit boru uçlarında 150 mm ve iç tecrit 100 mm mesafede kesilecek ve bu
kısımlarda da ilgili standardlara uygun dış ve içi tecrit yapılacaktır.
Yükleme,
boşaltma ve taşımalarda bütün boruların uçları sarılarak muhafaza altına
alınacaktır.
1.5.4.1.2
Boru Başlarının El Kaynağı ile Birleştirilmesi
Boru
başlarının birleştirilmesine geçmeden önce sızmaya yol açabilecek malzemeler,
boyalar birleşim noktalarından uzaklaştırılacaktır. Boru başlarının
birleştirilmesinde aşağıda ana hatları verilen esaslarla beraber ilgili
standardlara uyulacak ve boru imalatçısı firmanın vereceği esaslar da dikkatte
tutulacaktır.
Boru
başlarının hendekteki kaynak işlerinde belirtilen hususlarla birlikte TS EN ISO
5817’de (kaynak ve kaynak işçiliği kalite kontrol ve garantileri) belirtilen
şartlar yerine getirilecektir.
Kaynak
işleri, kötü hava koşullarında, özellikle hava sıcaklığının 0 oC’un altına
düştüğü yer ve zamanlarda durdurulacaktır. Bu koşullar altında da kaynak yapma
zorunluluğu doğarsa, kaynak işlemine geçmeden önce numune kaynaklar yapılacak
ve ek testlerle yapılacak kaynağın aranan özellikleri sağladığı bir raporla
tespit edilecektir. Bu konuda ilgili standardda belirtilen hususlar geçerlidir.
Kaynak
işlerinde çalışacak personel ilgili standarda göre verilmiş ehliyet belgesine
sahip olacaktır.
İstenilen
kaynakçı belgesine sahip kaynakçılar Müteahhit tarafından bir numara ile işe
yerleştirileceklerdir. İnşaat süresince kaynakçıların işten ayrılmaları için
gerekli sözleşmelerin yapılması gerekir. Her bir kaynağın bitiminden sonra,
kaynakçı hüviyet numarasına veya imzasını atarak kaynağın kendisine ait
olduğunu belirtecektir.
Her
bir kaynakçı hakkında Müteahhit iki nüsha kayıt tutacaktır. Kayıtların bir
nüshası Kontrol Mühendisine verilecektir. Bu kayıtlar en azından kaynakçının
niteliğini (Kaçıncı sınıf kaynakçı olduğunu), hüviyetini, kaynak yaptığı yeri
ve yaptığı kaynağın kalitesini ihtiva edecektir.
Kaynakçıların
ehliyete sahip olması onların kontrolsüz çalışabilecekleri anlamına gelmeyecek
ve Müteahhitlikçe her kaynakçı grubunun başında yapılan işleri kontrol edecek
ehliyetli bir eleman bulunduracaktır.
Kaynak
tipi elektrikli ark kaynağı olacaktır. Kaynak elektrotları TS 563 EN 499’da
verilen esaslara uygun olarak yapılacaktır.
Borular
kaynak işlemine geçmeden önce bir merkezileştirme düzeneği ile
merkezileştirilecek, boru eksenleri çakıştırılacaktır.
Boru
kaynak ağızları arasındaki gövde aralığı mümkün olduğu kadar küçük
tutulacaktır. Kaynak dikişi şekli DIN 2559-2, DIN 2559-3 ve DIN 2559-4’ten
ilgili olanında (Kaynak dikiş hazırlığı; kaynak ağızlarının şekline ait
standardlar) verilen esaslara uygun olarak yapılacaktır.
Kaynak
dikişi üzerinde yapılacak her türlü işlem dikiş narlı iken yapılacaktır.
Kaynak
dikişleri TS 5127 EN 1435’te verilen esaslara göre röntgen ışını ile kontrol
edilecektir.
Boru
içinde işçi çalıştırmak gerektiğinde boru havalandırma techizatı temin
edilecektir.
1.5.4.1.3
Boru Başlarının Otomatik Kaynak ile Birleştirilmesi
Boru
başlarının otomatik kaynak ile birleştirilmesinde de el ile kaynakta belirtilen
hususlar göz önünde bulundurulacak otomatik kaynak yapılması ile ilgili olarak
da ilgili standardda belirtilen bütün hususlar dikkate alınacaktır.
Otomatik
kaynak için gerekli olan çadır tipindeki muhafazalardan işin süresi ve
döşenecek boru miktarı göz önünde bulundurularak işin başında yeterli adette
temin edilecek, bu sebeple işin geciktirilmesine izin verilmeyecektir.
Otomatik
kaynak için gerekli olan çadır tipindeki muhafazaların yerleştirildiği yerlerde
hendek kenarlarının genişletilmesi gerekirse ilave ödeme yapılmayacaktır,
ödemeler projesi üzerinden yapılacaktır.
1.5.4.2
Muflu Boruların Kaynakla Birleştirilmesi
1.5.4.2.1
Lastik Contalı Muflu Boruların Birleştirilmesi
Borunun
düz ucu lastik contalı muflu uca yeterli basınçla temas edecek şekilde
yerleştirilir. Kaynak işlemine geçmeden önce bir merkezileştirme düzeneği ile
boru eksenleri çakıştırılır. Muflu boru ucu ve düz uç temizlenerek muflu uç
diğerine, imalatçı firmanın verdiği tip kesite uygun olarak kaynaklanır.
Belirtilen
işlemler yapılırken kaynak ve kaynak işçiliği ile ilgili standard ve
şartnamelere uyulacaktır.
2
Döşenmiş –Tamamlanan Boru Hattının Hidrostatik ve Sızdırmazlık Testi
2.1
Boruların Temizlenmesi
Boru
hattı tamamlandıktan sonra bütün boruların ve özel parçaların bilhassa su ile
temas edecek yerlerin temizlenmesi yapılır ve yabancı maddeler uzaklaştırılır.
Bütün vanalar, vantuzlar, tahliyeler vb. yapılar temizlenmiş, yağlanmış ve
çalışır vaziyette olacaktır.
2.2
Boru Hattının Testi
Bitirilen
boru hattı kısımları hidrostatik ve sızdırmazlık testine tabi tutulacaktır.
Testten sonra bütün tamirat ve boru değiştirme işleri yapılarak gerekli
sızdırmazlık temin edilecek ve başarılı test edilinceye kadar tecrübe
tekrarlanacaktır. Hidrostatik testte kullanılan ve borunun içinde kalan su,
kontrol mühendisi aksini emredinceye kadar boşaltılmayacaktır.
Test
için gerekli su Müteahhit tarafından temin edilecektir. Suyun bulunmasının zor
olduğu koşullarda su test edilen bölümde muhafaza edilecek ve boru hattı
inşaatı ilerledikçe aktarılarak diğer bölüme geçirilecektir.
Boru
hattının inşaatı tamamlandıktan sonra testin tamamlanan boru hattı üzerinde
toptan yapılmasına kesinlikle izin verilmeyecektir.
İlgili
standardda belirtilen uzunlukta yapılacak olan döşenmiş boru hattına ait
testler yapılmadan boruların ek yerleri kapatılmayacaktır.
2.2.1
Basınç Testi
DIN
4279’a ve ilgili standardlara uygun olarak yapılacaktır.
2.2.1.1
Genel Ölçümler
2.2.1.1.1
Boru Hattının Su ile Doldurulması
DIN
4279’a ve ilgili standardlara uygun olarak yapılacaktır.
Su
yüklenici tarafından temin edilecektir.
2.2.1.1.2
Basıncın İstenilen Seviyede Tutulması
Bunun
için verilecek ek su miktarı DIN 4279’a ve ilgili standardlara uygun olacaktır.
2.2.1.1.3
Uygulanacak Basınç
DIN
4279’a ve ilgili standardlara uygun olarak yapılacaktır.
2.2.1.1.4
Sıcaklık Dereceleri
DIN
4279’a ve ilgili standardlara uygun olacak ve hava ile suyun sıcaklıkları
ölçülerek standardlarda verilen tabloya işlenecektir.
2.2.1.1.5
Testi Yapılacak Boru Hatlarının Uzunlukları
DIN
4279’a göre tespit edilecektir. İlgili
standard esas olmakla beraber bu mesafe minimum 2 km, maksimum 5 km’dir.
2.2.2
Testler
2.2.2.1
Ön Test
2.2.2.1.1
Test Basıncı
DIN
4279’a ve ilgili standardlara uygun olacaktır.
2.2.2.1.2
Basıncın Uygulanma Süresi
DIN
4279’a ve ilgili standardlara uygun olacaktır.
2.2.2.2
Ana Test
2.2.2.2.1
Test Basıncı
DIN
4279’a ve ilgili standardlara göre tespit edilecek test basıncı uygulanacaktır.
Test
Basıncı en az 10 kg/cm2 olacaktır.
2.2.2.2.2
Basıncın Uygulanma Süresi
DIN
4279’a ve ilgili standardlara uygun olacaktır.
2.3
Boru Tecridinin Testi
DIN
19630’da verilen esaslara göre tecrit tabakası test edilecektir.
2.4
Kaynak Dikişlerinin Muayenesi
DIN
4279’da ve ilgili standardlarda verilen esaslara göre borularda hidrostatik
test uygulamadan önce hava ile kaynak dikişleri teste tabi tutulacaktır.
Uygulanacak test basıncı 2 atü olacaktır.
