DSİ ÇELİK BORU ŞARTNAMESİ

DSİ ÇELİK BORU ŞARTNAMESİ TEKNİK ŞARTNAMESİ

DSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

PROJE VE İNŞAAT DAİRESİ BAŞKANLIĞI

ÇELİK BORU ŞARTNAMESİ

(2008)

ÇELİK BORULAR

1 Konu ve kapsam

Bu şartname; Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün (İdare) ihtiyacı için hamsu ve temiz su isale hatlarında, pompa istasyonlarında ve arıtma tesislerinde kullanılmak üzere içi ve dışı ilgili standardlara uygun olarak izole edilmiş, toprağa gömülecek veya açıkta döşenecek olan kaynaklı alaşımsız çelik boruların teknik özelliklerini, imalat, deney ve muayene yöntemlerini, kabul, temin ve nakliye şartlarını belirler.

Çelik borular, bu şartname ve eklerinde belirtilen esaslara, özel olarak şartname ve eklerinde numarası verilmiş olsun veya olmasın, konu ile ilgili TSE, EN, DIN, AWWA veya İdare’ce kabul edilecek eşdeğer standardlara göre imal edilecek ve deneylere tabi tutulacaktır. Çeşitli standardlar ve bu şartnamede verilen esasların farklı olması durumunda, hangi esasın öncelikle tatbik edileceğine dair karar İdareye aittir.

Bu şartnamede ve ilgili projelerde çelişki olması halinde idarenin yazılı talimatları geçerli olacaktır. Bu talimat ile yeni fiyat yaptırılması gibi hususlar oluşması halinde yüklenici hiç bir ücret talep etmeden sorumluluğunu yerine getirecektir.

Kaynaklı çelik borular TS EN 10217-1 ve API 5L Amerikan Petrol Enstitüsü-Boru Hatları Şartnamesi gereklerine uygun eşdeğer kalite çelikten imal edileceklerdir.

Çelik borulardaki flanşlar TS ISO 7005-1'e göre imal edilecek ve kaynak yapılacaktır. Sızdırmazlık contaları çelik takviyeli olacaktır ve flanş alanının tamamını kaplayacaktır.

Kaynaklanacak çelik boruların uçları, önerilen kaynaklı eke uyacak şekilde imalatçı tarafından hazırlanmış olacaktır. Boru iç ve dış kaplamaları TS EN 10217-1’de belirtildiği gibi her bir kaynak çizgisinden 100 mm uzakta bitecektir.

Borulara, taşıma, depolama ve yer değiştirme sırasında bozulmayı önlemek için fabrikada uç kapakları veya benzeri tertibat takılacaktır.

Pompa istasyonları, arıtma tesisleri, depolar ve manevra odalarında kullanılacak muhtelif çap, basınç ve yapıdaki boru, duvar geçiş parçası dirsek, T vb. özel parçalar TS EN 10217-1 ve TS 9341 EN 10224 standardlarına göre imal edilecektir, korozyona karşı içten ve dıştan TS EN 10289 standardına uygun epoksi boyalı, kanal ve toprak içinde kalan kısımları ise içten epoksi boyalı, dıştan TS 4356‘ya uygun elyaf sargılı bitüm kaplamalı olacaktır. Kaynak, ezilme vs. nedenlerden doğan izolasyon hasarları, aynı izolasyon malzemesi ile İdare’yi tatmin edecek şekilde içten ve dıştan giderilecektir.

İsale hatlarında kullanılacak boruların izolasyonu ise bu şartnamede belirtilen esaslara göre yapılacaktır.

Alın kaynaklı boru uçları proje esaslarına göre imalatçı tarafından işlenecek ve kaynak için hazır duruma getirilecektir.

Yüklenici bina giriş ve çıkışlarındaki boruların; ana yapıların derzlerindeki farklı oturmalara ve tespit kitlelerine iletilmesini önlemek için gereken radyal ve eksenel gerilmelere karşı esnemesini sağlayacak önlemleri alacaktır. Bunun için Viking-Johnson tipi esnek kaplinler kullanılacaktır.

Sulu ortamlarda kullanılan duvar geçiş parçalarının yaka ölçüleri boru çapına göre uygun büyüklükte olacak ve yakalar boruya dıştan çepeçevre kaynatılacaktır.

Boruların, yurtdışı temini durumunda imalatçı firma; TSE, DIN ve AWWA standardlarından ancak birine göre imalat yapacak ve bu standardlardan hangisini kullanacağını Yüklenici , İdareye bildirilecektir.

2 Tanımlar

Çelik Boru : Özellikleri ve et kalınlığı Özel Teknik Şartname’de belirtilen suyu, alındığı yerden iletileceği yere taşıyan kaynaklı alaşımsız çelik boru.

Özel Parça : Dirsek, T parçası, flanş, ıstavroz, redüksiyon, pantolon vs. gibi fabrikasyon boruyla aynı malzemeden oluşturulan özel donanımlar.

İşletme Basıncı : Çelik boru veya özel parçanın işletme sırasında maruz kalacağı en büyük su basıncı.

İç Kaplama : Çelik boruların ve özel parçaların iç yüzeyine uygulanan ve metali korozyondan, aşınmadan veya kimyasal maddelerin etkilerinden koruyan dayanıklı madde.

Dış Kaplama : Çelik boruların ve özel parçaların dış yüzeyine uygulanan ve metali korozyondan, aşınmadan veya kimyasal maddelerin etkilerinden koruyan dayanıklı madde.

Boyama : Arıtma tesisleri sahası içerisinde kullanılacak boruların iç ve dış yüzeylerinin solventsiz epoksi ile kaplanmasıdır.

3 Atıf yapılan standardlar

TS EN 10217-1 : Çelik borular - Kaynaklı - Basınç amaçları için - Teknik teslim şartları - Bölüm 1: Belirtilen oda sıcaklık özellikleri olan alaşımsız çelik borular

API 5L : Amerikan Petrol Enstitüsü - Boru Hatları Şartnamesi

TS EN ISO 8501-1 : Çelik taban malzeme yüzeylerinin hazırlanması-Boya ile ilgili malzemelerin uygulanmasından önce - Yüzey temizliğinin gözle muayenesi - Bölüm 1: Kaplanmamış çelik taban malzeme yüzeylerinin ve önceki kaplamanın tamamen kaldırılmasından sonraki çelik taban malzeme yüzeylerinin pas dereceleri ve hazırlanma dereceleri.

TS EN ISO 8504-2 : Çelik yüzeylerin hazırlanması - Boya ile ilgili malzemelerin uygulanmasından önce - Yüzey temizleme metodları - Bölüm 2: Aşındırıcı püskürterek temizleme

TS 3357 : Çelik yapılarda kaynaklı birleşimlerin hesap ve yapım kuralları

TS 550 EN 10 021 : Demir ve çelik mamuller genel teknik teslim şartları

TS 5437 : Kaynak ağızları - Çelik boru ve bağlantı parçaları uçlarının kaynak için hazırlanması

TS ISO 7005-1 : Flanşlar – Metalik - Bölüm 1: Çelik flanşlar

TS 5139 : Çelik borular-korozyona karşı korumak için polietilen ile kaplanması kuralları

TS EN 10289 : Kıyıda ve kıyıdan uzaktaki boru hatlarında kullanılan çelik borular ve bağlantı parçaları - Haricen sıvı epoksi ve değişime uğramış epoksi kaplamalar

TS EN 196-1 : Çimento deney metodları - Bölüm 1: Dayanım tayini

TS 8590 : Çelik su borularının beton ile kaplanması

TS 4356 : Çelik borular - Korozyona karşı korunma-bitüm esaslı maddelerle sıcak olarak kaplanması kuralları.

TS 9341 EN 10224 : Su ve diğer sulu akışkanların taşınmasında kullanılan alaşımsız çelik borular ve bağlantı elemanları - Teknik Teslim Şartları

TS 2170 : Su ve gaz borularının yeraltına yerleştirilmesi kuralları

TS 2169 : Yeraltında kullanılan çelik boruların korozyondan korunma kuralları.

TS 2861 : Basınçlı su ileten boru hatlarına iç basınç deneyi uygulanması kuralları.

Not : Standardların yürürlükteki son baskıları geçerli kabul edilir.

4 Çelik malzemenin özellikleri

Boruların yapımında (şartnamesine bağlı olarak) St-37.2, St-44.2, St-52.2, P235 TR1, P265 TR1, P235 TR2, P265 TR2, Gr B, X42, X46, X52, X56, X60, X65, X70, X80 kalitesinde alaşımsız çelik bant veya rulo sac kullanılacaktır. Çelik boruların imalatında kullanılacak çelik bant veya rulo sacın anma et kalınlığı, talep edilen borunun anma et kalınlığı ile aynı olacaktır.

Açıklamalı [e1]: TS EN 10217 -1(şartnamemizin temeli)standardı gösterimi olduğu için eklenmesi gerekiyor. St ile başlayanlar DIN normu gösterimidir.

Açıklamalı [e2]: API 5L gösterimi

Çelik boruların biribirlerine birleştirilecekleri uç kısımları TS EN 10217-1’de belirtildiği şekilde alın kaynaklı birleştirmeye uygun olarak veya projenin özelliklerine göre muflu imal edilecektir. Boruların imalatında kesinlikle hurda malzeme ve menşei belirsiz çelik malzeme kullanılmayacaktır.

Kimyasal bileşimleri TS EN 10217-1 Çizelge 2’ye ve mekanik özellikleri de Çizelge 4’e göre TR1, TR2 kalite sınıfına ve bu standardda bulunmayan çelik kimyasal bileşimleri ve fiziksel özellikleri de kendi standardındaki çizelgelere uygun olacaktır.

5 Boru imalatçısının sahip olması gereken deney ve yardımcı ekipmanlar

Borunun hidrostatik deneyini yapacak sistem.

2- X-Ray Kaynak Kontrol Ekipmanı,

3- Fluoroskopi/Radyoskopik Kaynak Kontrol Ekipmanı,

4- Kaynak ağzı açma makinası,

5- İç ve dış kaplama proses ve ekipmanları,

6- Fabrikada boru imalatı yapılırken imalat esnasında otomatik kaynak hatalarını kontrol eden ve hatalı kaynak yerlerine boya püskürten ultrasonik kaynak kontrol (NDT Non Destructive Test) sistemi.

7- Boru izolasyon kalınlıklarını ölçmek için elkometre.

6 Boru ve özel parça imalatı ile kaynak işlemleri

6.1 Boru imalatı

DN 300 ve daha büyük anma çaplı borular SAWH (spiral tozaltı) kaynağıyla imal edilecektir. DN 300’den daha küçük anma çaplı borular ise belirtilmedikçe TS EN 10217-1’de belirtilen imalat yöntemlerinden birisi ile imal edilecektir.

Çelik boruların imalatı, boyut ve imalat toleransları TS EN 10217-1 de belirtilen kriterlere uygun olmalıdır.

Boruların kaynağı, kaynak dikişi sürekli olacak şekilde yapılmalı ve kaynak işlemi kusursuz olmalıdır.

İmal edilen tüm boruların kaplanmadan önce fabrikada hidrostatik deneye tabi tutularak sızdırmazlıkları kanıtlanmalıdır. Uygulanacak deney basıncı; TS EN 10217-1’e uygun olarak seçilmelidir.

Aşağıdaki yerlerde kaynak dikişi onarıma izin verilmeyecektir:

EW ve BW Borularda kaynak dikişi onarımına izin verilmeyecektir. SAW borularda ise ancak uygun bir yöntemle yapılan onarım kabul edilecektir.

Tüm boruların yüzey işleme işleri tamamlanmış olacak, görünür kusurları olmayacak ve belirlenen tüm deneylere tabi tutularak uygunlukları belirlenmiş olacaktır. Alın kaynaklı, elektrik rezistans ve indüksiyon kaynaklı boru ve özel parçalarında çelik şeritleri birleştirmek için kaynak bulunmayacaktır. Spiral kaynaklı çelik borularda gerekli olduğu takdirde şerit kaynaklar olabildiğince borunun ortasına yakın olacak ve hiçbir zaman borunun uçlarına 300 mm’den daha yakın olmayacaktır.

Fabrikada üretilen özel parçalar TS 9341 EN 10224 standardına uygun olarak imal edilecektir.

6.2 Küresel muflu ve normal muflu boru imalatı

Aksi belirtilmedikçe çelik borular mufsuz (düz) olacaktır. Bu madde muflu olacağı özellikle belirtilen durumlarda geçerlidir.

Yapılacak olan işle ilgili projelerde ve o işle ilgili ekipman özel hususlar kısmında aksi belirtilmedikçe PN 40’a kadar olan isale hattı boruları normal muflu boru olacak ancak isale hattının 10 dereceye kadar açılı olan yerlerinde ise küresel muflu olarak imal edilen borular döşenecektir. Açılı dönüşlerde hiçbir zaman normal muflu boru kullanılmayacaktır.

Küresel mufla montaj imkanı olmayan yerlerin montajı ise özel parçalarla sağlanacaktır. Özel parçalar fabrika imalatı olacaktır. Özel parçalar ile borular aynı fabrikanın ürünü olacaktır. Özel parçaların, aynı fabrikada üretilmemesi halinde İdareden izin alınmak şartı ile özel parçalar başka bir fabrikada imal ettirilebilir. 5

Küresel muflu ve normal muflu boru imalat projesi teknik olarak detaylandırılarak idareye sunulacak ve idarenin tasdikinden sonra boru imalatına başlanacaktır.

Boru Basıncı	İmalat Şekli	Dirsek Çözümleri	Not
0 - 40 Bar	- Normal Muflu (Normal Boru Döşeme) - Küresel Muflu (Açılı Boru Döşeme)	* 10 Dereceye Kadar olan 10 derece dahil Dirsekler Küresel Muflu İmalatla oluşturulacak * 10 dereceden büyük açılı dirsekler fabrika imalatı özel parça olacaktır.	Tüm açılı dirsekler fabrika imalatı olacaktır.
40 - 100 Bar	Alın Kaynaklı	Tüm açılı dirsekler fabrika imalatı olacaktır.	Açılı geçişlerin şantiye şartlarında imalatına izin verilmeyecektir.

6.3 Özel parça imalatı

Flanşlı ve flanşsız özel parçalar fabrikada imal edilmiş olacaktır. Gereken yerlerde yumuşak bir kavis vermek için uygun sayıda segmentten meydana gelen "istakoz sırtı" vb. tip dirsekler imal edilecektir. Tüm dirsekler, dirsek boyunca herhangi bir noktadaki ovallik nedeniyle oluşan daralma dirsek çapının % 2,5’unu aşmayacağı şekilde yapılacaklardır. İmal edilen T-parçalarında, uygun takviye nervürleri ve sağlamlaştırıcılar bulunacaktır.

Eğer borular muflu imal edilmişse; 10 dereceye kadar olan dirsek geçişleri küresel mufla sağlanacaktır.

T parçası, flanş, redüksiyon, pantolon ve ve 10 derecenin üzerindeki dirsek parçaları boru imalatçı firmasından temin edilecektir.

Eğer muflu boru kullanılmayacaksa tüm açılı geçişler için gerekli olan özel parçalar fabrikada imal edilecektir.

Özel parçalar yüklenici firma tarafından imal ediliyorsa;

1-Özel parça imalat projeleri İdareye sunulacaktır ve İdarenin projeleri tastikinden sonra imalatlara başlanacaktır.

2-Özel parçalarda, kaynak yapılacak kısımlardaki kaynak ağızlığı ve alınlığının hazırlanması TS 5437’ye uygun olarak yapılacaktır.

- Özel parçalar TS 9341 EN 10224 no’lu standarda uygun olacaklardır. Bu imalatların tamamı %100 ultrasonik kaynak kontrolüne tabi tutulacaktır. Bu imalatlarda ultrasonik muayene yapılamayan bölgeler ise radyoskopik yöntem ile kontrol edilecektir.

6.4 Kaynak dikişi

Kaynak dikişi temiz, düzgün ve homojen yapıda olmalı, dikişte çatlak, kabarcık, oyuk, yığılma gibi kusurlar bulunmamalıdır. Kaynak malzemesinin ana malzeme ile bağlantısı tam nufuziyetli olmalıdır. Şerit ve bantların kıvrılması sırasında kaynak dikişi yakınında borunun daireselliğini bozacak şekil bozuklukları (kırıklık, dent) bulunmamalıdır. HFI (yüksek frekanslı indüksiyon) metodu ile boyuna kaynaklı olarak imal edilen boruların dış ve iç kaynak çapakları giderilmiş olmalıdır. Kaynak dikiş yükseklikleri TS EN 10217-1’ye uygun olmalıdır.

Boru malzemesi ile kaynak malzemesi arasında tam kaynama sağlanmalı ve kaynak dikişleri içten ve dıştan olmak üzere her iki yüzde de yapılmalıdır. Kaynak dikişlerinin şekli ve görünümünde TS EN 10217-1’de belirlenen esaslara uyulacaktır.

6.5 Kaynak kontrolü

Kaynak kontrolü TS EN 10217-1’e göre yapılacaktır.

Borular boru imalat fabrikasında 2 türlü tahribatsız kaynak kontrolüne tabi tutulacaktır.

1- Ultrasonik muayene: Tüm borular imalat esnasında fabrikada % 100 ultrasonik kaynak muayenesine tabi tutulacaktır.

2- Floroskopi: Bu tahribatsız kaynak metodu ile;

a. Tamir kaynakları tahribatsız kaynak muayenesine tabi tutulacaktır.,

b. Rulo değişim yerlerindeki kaynaklar %100 ultrasonik veya floroskopik kaynak kontrolüne tabi tutulacaktır.

Tahribatsız kaynak kontrolü sonuçları boru seri numarası da yazılarak kayıt altına alınmış olacak ve istendiği taktirde muayene heyetine gösterilecek veya sunulacaktır.

6.6 Yüzeyler

Borular uygulanan imalat yönteminin gerektirdiği parlaklıkta temiz ve düzgün iç ve dış yüzeye sahip olmalıdır. Yüzeylerdeki çizik, tufal, çatlak, çapak, katmer, karıncalanma gibi yüzey kusurları uygun bir işlemle giderilmelidir. Yüzey kusur giderme işlemi uygulanırken borunun et kalınlığındaki toleranslar aşılmamalıdır.

Yüzey kusur giderme işlemi yapılmış bölgenin kontrolü penetrant boya testi uygulanarak test edilmeli ve herhangi bir kusur kalmadığı görülmelidir.

6.7 Boyutlar, Kütleler ve Toleranslar

Boruların dış çapları ve et kalınlıkları TS EN 10220’den seçilmiş olup TS EN 10217-1 Çizelge 5’te verilmiştir. Boyutlar bu listede verilen değerlere uygun olacaktır. Birim başına kütle için TS EN 10220’nin hükümleri uygulanır.

Boruların boyları ise şartnamesine (projesine) bağlı olarak belirlenecektir.

Borular ile ilgili toleranslar için TS EN 10217-1’de verilen değerler esas alınacaktır.

7 Boruların işaretlenmesi

Aşağıdaki bilgiler her borunun üzerine okunaklı ve kolayca silinmeyecek şekilde yazılmalıdır.

Bu markalama işlemi borunun dış kısmına uygulanmalıdır. İç kısmına markalama yapılmayacaktır.

− İmalatçı firmanın ticari unvanı,

− Standardın işaret ve numarası (TS EN 10217-1’e uygun),

− Borunun imal edildiği malzemenin kısa işareti ve boru numarası,

− Boru dış çapı (mm) ve et kalınlığı (mm),

− Boru boyu (m),

− Boruların dış yüzüne boru anma çapının asgari ¼ büyüklüğünde harflerle İdarenin kısa gösterilişleri (“DSİ” gibi).

− Firmanın ticari unvanı (5 cm'den büyük harflerle yazılacaktır).

8 Çelik boruların izolasyonu

8.1 Boru yüzeylerinin temizlenmesi

Kaplama yapılmadan önce boru yüzeylerindeki pas, tufal, kir, yağ ve toz gibi istenmeyen maddeler uygun yöntemler kullanılarak temizlenecek ve borular TS EN ISO 8504-2’ye uygun olarak grit ve/veya bilya kullanılarak kumlanacaktır. Kumlama sonrası boru yüzeylerindeki temizlik derecesi TS EN ISO 8501-1’e uygun olarak en az Sa 2,5 mertebesinde olacaktır.

8.2 Çelik Boruların epoksi boya ile kaplanması

Borulara aşağıda belirlenen hususlara uyularak kaplama yapılacaktır.

Çelik boruların epoksi boya ile kaplanması TS EN 10289’a uygun olarak yapılacaktır.

İÇ İZOLASYON

(i) İki bileşenli anti-korozif pigment içeren ancak, kurşun ve krom pigmenti içermeyen, 50 mikron K.F.K (Kuru Film Kalınlığı)’ya sahip bir kat epoksi astar,

(ii) Son kat boya içmesuyu sağlık sertifikalı olacak ve aşağıdaki şekilde uygulanacaktır:

Toplam 350-400 mikron K.F.K’ya sahip iki bileşenli solventsiz epoksi boya,

DIŞ İZOLASYON

Beton içinden geçen veya açık havaya maruz olan borular TS EN ISO 8501-1 standardında Sa 2,5 mertebesinde kumlanarak temizlenecektir. Boyama işlemlerinde aşağıda verilenler uygulanacaktır:

(i) İki bileşenli anti-korozif pigment içeren, 50 mikron K.F.K.’ya sahip epoksi astar,

(ii) İki bileşenli 250 mikron toplam K.F.K.’ya sahip epoksi boya.

(iii) Boya sistemi toplam 300 mikron K.F.K’ya sahip olacaktır.

Epoksi kaplanmış borularda kaplamasız bölge uzunlukları 50 mm±10 mm olup, bu bölge bant ile korunup boyanması engellenecek ve boya kuruduktan sonra bu bölge vernikle boyanıp geçici koruma sağlanacaktır.

8.3 Çelik boruların polietilen ile kaplanması

8.3.1 İmalat esnasında uygulanan polietilen kaplama

Polietilen (PE) kaplama uygulama işlem sırası;

(i) Eloktrastatik metod uygulanarak 80-150 mikron kalınlığında epoksi boya ile

(ii) Ekstruzyon metodu uygulanarak 150-250 mikron kalınlığında yapıştırıcı ile

(iii) Son kat olarak, ekstruzyon metodu uygulanarak TS 5139’a uygun olarak Polietilen ile kaplanacaktır.

Polietilen kaplama öncesinde borular endüksiyon bobinli ısıtma yöntemi ile epoksi boya ve PE üreticisinin önerdiği sıcaklık aralığında ısıtılacaktır. Epoksi boya uygulamasından sonra, boyanın jel süresi içerisinde yapıştırıcı uygulaması gerçekleştirilecektir. Polietilen kaplamada uygulanacak muayene ve deneyler TS 5139’da belirtilen esaslara göre yapılacak ve kaplama aşağıdaki özelliklerde olacaktır.

 Etkili bir elektriksel yalıtkan olmalı,

 Kolayca uygulanabilmeli,

 Boru üzerine iyi yapışmalı,

 Zamanla üzerinde delikler oluşmamalı,

 Depolama, nakliye ve döşeme sırasında maruz kalacağı kuvvet ve tesirlere karşı dayanıklı olmalı,

 Elektriksel direnç özelliğini zamanla kaybetmemeli,

 Tamiri kolaylıkla yapılabilmeli

Boru üzerine yapılmış olan kaplama kalınlığı kalibre edilmiş 0,1 mm duyarlılığa sahip ölçü aletleri ile ölçülecektir.

Borulara PE uygulanacak kaplama kalınlıkları, şartnamesinde aksi belirtilmediği sürece TS 5139’a uygun olarak aşağıda belirtilen ölçülerde yapılacaktır.

Boru Çapı	Minimum Kaplama Kalınlığı (mm)
≤ DN 100 mm	1,8 mm
DN 100 ile DN 250 mm arası	2,0 mm
DN 250 ile DN 500 mm arası	2,2 mm
DN 500 ile DN 800 mm arası	2,5 mm
DN 800 mm ve daha üstü	3,0 mm

Boru ucunda kaplamasız kısım TS 5139’a uygun olarak bırakılmış olacaktır. Kaynak üstündeki polietilen kalınlığı minimum polietilen kaplama kalınlığının 1/3’ü kadar daha az olabilecektir.

8.3.2 Arazide uygulanan polietilen kaplama

Bu yüzeylerdeki kaplama işlemi aşağıdaki gibi yapılacaktır:

a) 80 - 150 mikron kalınlığında epoksi primer astar ile boyanacaktır.

b) Polietilen kaplamalar sıcak sargı (kendinden büzüşen) yöntemiyle yapılacaktır. Sıcak sargı yöntemiyle yapılan polietilen kaplama kalınlığı, kullanılan boru veya ek parçası üzerindeki mevcut kaplama kalınlığından daha düşük olmayacaktır.

Kaplama yapılan tüm yüzeylere TS 5139’a uygun olarak holiday yalıtım deneyi uygulanacaktır. Hatalı yerlere tekrar yukarıda tariflenen işlemler uygulanarak tamir işlemi yapılacaktır. Tamir işleminden sonra x-ray cihazı ile kaplamanın testi yapılacaktır.

Borular, bu şartname ve eklerinde verilen esaslara ve ilgili standardlara uygun olarak yapılacak bir dış izolasyon ile zemin ve yeraltı suyunun zararlı tesirlerine karşı korunacaktır.

Uygulanacak dış kaplama en az aşağıdaki özelliklerde olacaktır:

 Etkili bir elektriksel yalıtkan olmalı,

 Kolayca uygulanabilmeli,

 Boru üzerine iyi yapışmalı,

 Zamanla üzerinde delikler oluşmamalı,

 Depolama, nakliye ve döşeme sırasında maruz kalacağı kuvvet ve tesirlere karşı dayanıklı olmalı,

 Elektriksel direnç özelliğini zamanla kaybetmemeli,

 Tamiri kolaylıkla yapılabilmeli.

8.4 Coal-tar enamel kaplama

Projelerde önerilmesi halinde, çelik boruların dış yüzeylerinin maden kömürü katranı epoksi reçinesi ile kaplanması yani Coal-Tar Enamel Kaplama TS EN 10 289’a uygun olarak yapılacaktır.

8.5 Bitüm kaplama

Projelerde önerilmesi halinde, bitüm kaplama TS 4356’ya uygun olarak yapılacaktır.

8.6 Çelik boru iç yüzeylerinin beton ile kaplanması

Çelik boruların beton ile kaplanması TS 8590’a göre yapılacaktır ve aşağıdaki özel hususlarıda karşılayacaktır.

Özel Beton parametreleri:

Karışım oranı: ~2

Su-Çimento Oranı: ~0,4

Yüzey eşdeğer kum pürüzlülüğü Ksmax=0,1 mm

Her türlü topografik farklılıklar: ± 1mm dahilinde olacaktır.

Şantiye şartlarında beton izolasyonu gerekmesi halinde veya tamiratı için içmesuyuna uygun özel katkılı beton kullanılacaktır. Bu özel katkının sertifikası idareye sunulacaktır.

9 Numune alma, muayene ve deneyler

1. Boruların imalinden teslimine kadar geçen her safhada yapılması gereken deneyler İdare'nin denetimi altında, yapılacak ve deney sonuçları bir rapor halinde İdare’ye sunulacaktır. Deneyler aşağıda belirlendiği şekilde iki aşamada olacaktır:

− 1.Aşama: Spiral kaynaklı çelik borular fabrikada imal edildikten hemen sonra, kaplama yapılmadan önce çıplak boru üzerinde yapılması gereken deneyler.

Boru imalatı bittikten sonra DSİ tarafından oluşturulan heyet, teslimat partisinden rastgele seçilecek bir borunun ucundan 50 cm’lik bir parça kestirerek mekanik ve kimyasal deneyler için numuneyi hazırlattıracak ve deneyleri yaptıracaktır. Bu esnada boruların ölçü kontrol ve hidrostatik deneyleri de yapılacaktır.

− 2. Aşama: Boru iç ve dış yüzeyi kaplandıktan sonra yapılacak deneyler.

Partiyi oluşturan bütün boruların test ve muayenesi için her 50 borudan 1 adet temsili test TS EN 10 217-1 ve bu şartnamede belirtilen diğer standardlarda belirtilen kabul kriterlerine göre izolasyon testlerine tabi tutulacaktır.

Yüklenici, imalat ve muayeneler esnasında yapılması gerekli olan bütün muayene ve deneyleri yaptıracak ve İdare tarafından oluşturulacak heyetin konaklama, ulaşım ve iaşe giderlerini karşılayacaktır.

9.1 Muayene ve deneyler

Çelik boru malzeme özellikleri ve imal edilmiş çelik boru deneyleri TS EN 10217-1’e uygun olarak yapılacaktır:

Polietilen kaplama deneyleri TS 5139’a uygun olarak yapılacaktır.

Coal-tar epoxy kaplama deneyleri TS EN 10289’a uygun olarak yapılacaktır.

Bitüm kaplama deneyleri 4356’ya uygun olarak yapılacaktır.

Epoxy kaplama deneyleri TS EN 10289’a uygun olarak yapılacaktır.

9.2 Muayene ve deney raporu

Muayene ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:

Deneylerin yapıldığı yerin ve laboratuvarın adı, deneyi yapanların adı ve imzası ve raporu imzalayan yetkililerin adı, görev ve meslekleri,

Muayene ve deney tarihi,

Muayene ve deneylerde uygulanan standardların numaraları,

Ölçüm sonuçları,

Standarda uygun olup olmadığı,

Rapor tarih ve numarası.

9.3 Kabul - red işlemleri

Teslimi yapılacak olan partiden alınan deney parçalarında ya da boru üzerinde yapılan muayene ve deneyler sonucu teknik şartname ve TS 550 EN 10 021 standardında istenen şartları sağlayan deney parçalarının temsil ettiği parti kabul edilir. İstenen şartların sağlanmadığı deney parçalarının yerine aynı partiyi temsilen 2 deney numunesi daha alınır. Her iki numunede şartlar yerine getirilir ise deney birimi kabul edilir. Her iki numunede şartlar yerine getirilmez ise deney birimi red edilir.

10 Boruların genel teslim şartları

10.1 Boruların teslimi ve kalite garantisi

İmalatçı ve Yüklenici boru imalatında kullanılan malzeme ve boruların istenen şartlara ve ilgili standardlara uygun olduğunu garanti edecektir. Özellikle imal edilen borular, bu şartnamede ve ilgili standardlarda öngörülen bütün deney şartlarını sağlayacaktır. Boruların teslim yeri de İdarenin şantiyede göstereceği bir yer olacaktır.

10.2 Boruların taşınması

Yükleme, şantiyeye veya depolama yerine nakliye ve boşaltma ile ilgili tüm gerekli ekipman Yüklenici tarafından temin edilecektir. Tüm borular nakliye ve depolama esnasında olumsuz hava şartlarına (güneş ışığı dahil) ve kirlenmeye karşı korunacaktır. Kirlenen borular yerleştirilmeden önce temizlenecektir.

Boruların nakliyesi için gereken tüm izinlerin alınması Yüklenici’nin sorumluluğunda olacaktır. Yollarda oluşan hasarların giderilmesinden Yüklenici sorumlu olacaktır. Boruların ve özel parçaların herhangi bir tahribata uğramasını önlemek için yükleme ve boşaltma özel önlemleri alınacak, inşaat yerine nakliye sırasında borular arasında ara tabakalar yerleştirmek suretiyle üst üste gelen borular birbirinden ayrılmış olacak ve yuvarlanmaya, kaymaya, eğilmeye ve titreşime karşı borular emniyete alınacaklardır. Dış izolasyonlu boruların yüklenmesinde ve boşaltılmasında geniş bantlar ve benzeri düzenekler kullanılmak suretiyle izolasyon tabakasının bozulmasının önüne geçilecektir. İzolasyonlu borular hava sıcaklığı -7 oC’nin altına düştüğü zaman taşınmayarak bekletilecektir.

Borular hasar oluşmayacak şekilde indirilip kaldırılacaktır. Sadece boruların ve kaplamaların zarar görmesini önleyecek bir malzemeden yapılan ve böyle bir forma sahip sapanlarla kaldırılacaktır. Yüklenici, gözle görülür kusur ve hasarları saptamak için boruları inceleyecek ve böyle bir durum varsa Kontrol Mühendisini haberdar edecektir. Yüklenici, Kontrol Mühendisinin onayına tabi olarak herhangi bir kusur veya hasarın giderilmesinden sorumlu olacaktır.

Borular çarpma sebebiyle hasara karşı itinayla korunacaktır.

10.3 Boruların depolanması

Bütün borular içlerine toprak, çamur, pis su, vb. kirletici unsurların girmesini önleyecek şekilde depolanacaktır. Boru izolasyon tabakası, izolasyona zarar verici maddelerle kesinlikle temas etmeyecektir. İstiflenen borularda mesnetleme ve istif yüksekliği, boruların zarara uğraması veya kalıcı deformasyona uğramalarına engel olacak, özellikle dış izolasyona zarar verilmeyecek şekilde olacaktır. Boru istifi, boruların yuvarlanmasını önleyecek şekilde olacak, noktasal temaslar kesinlikle önlenecektir. Borular çaprazlama yığılmayacak, boruların birbiri ile teması üniform ve boydan boya olacaktır.

Bitkisel sürgünler bitüm bazlı dış izolasyonu tahriş ettiğinden borular kesinlikle bitkisel toprak üzerine doğrudan doğruya yığılmayacaktır. Boruların don tehlikesi olan yerlerde depolanması zorunlu olursa, borularla donan zemin kesinlikle birbirinden ayrılacak ve zemine yapışmaları önlenecektir. İzolasyonlu borular, sıcak aylarda güneş ışınlarına karşı örtülmek suretiyle korunacaktır.

Borular bir depolama sahasından alındığında, Yüklenici kalan boruların kaymalarını önleyecek tedbirler olacaktır. Yüklenici, depolama sahasındaki malzemeler boşaltıldığında sahayı ve tüm giriş çıkış yollarını temizleyecek ve eski durumlarına getirecektir.

Borular kereste veya benzeri bir malzeme üzerinde dizileceklerdir.

Boruların nakli, yükleme, boşaltma istif, depolama ve emniyet işleri Yüklenici’ye ait olup bununla ilgili her türlü alet edevat ve işçiliği temin etmekten Yüklenici sorumludur. Hasara uğramış herhangi bir kaplama kısmı kırılıp temizlenerek yeniden yapılacaktır. Taşıma sırasında borular takviye elemanları ile desteklenecek, kayma ve bükülmesine karşı önlemler Yüklenici tarafından alınacak ve kaplamaya verilmesi muhtemel zarar ve hasarlar önlenmiş olacaktır. Bu işlemler TS 2170'e uygun olarak yapılacaktır.

11 Boruların isale hattındaki montajı

11.1 Kaynak ve kaynakçı vasıflandırma

İsale hatlarında boruların kaynakla montajı için kullanılacak elektrot tipi ve kaynakçı vasıflandırma testleri Yüklenici Firma tarafından, akredite bağımsız gözetim kuruluşlarına yaptırılacak ve sonuçları İdareye sunulacaktır. Sonuçların İdare tarafından onayından sonra montaj işine başlanacaktır.

11.2 Arazide Kaynak

TS 3357’ye uygun olarak alın kaynak yöntemi ile birleştirilen boruların % 100’ü ultrasonik kaynak kontrolüne, yerini işveren kontrol mihendisinin belirlemesi koşuluyla her 50 boruda 1 boru olmak üzere de radyografik röntgen kontrolüne tabi tutulacaktır. Elde edilen kontrol sonuçlarının tamamı kayıt altına alınacaktır.

12 Yeraltına döşenmiş çelik boru hattının korozyondan korunma kuralları

Yeraltına döşenmiş boru hattının korozyondan korunması işlemlerinde DSİ Katodik Koruma Şartnamesi ve TS 2169’da belirtilen hususlara uyulacaktır.

13 Döşenmiş boru hattındaki hidrostatik ve sızdırmazlık deneyleri

A. Boruların temizlenmesi

Boru hattı döşendikten sonra bütün boruların ve özel parçaların temizlik işleri yapılacak, yabancı maddeler uzaklaştırılacak, bütün vanalar ve diğer ekipmanlar temizlenecek ve çalışır vaziyette olması sağlanacaktır

B. İsale hatları iç basınç deneyi

Bütün boru hattı kısımları hidrostatik ve sızdırmazlık deneyine tabi tutulacaktır. Deneyden sonra su kaçağı olan yerlerde tamir işlemleri ve gerekirse boru değiştirme işleri yapılarak gerekli sızdırmazlık sağlanacaktır. Deneyler başarılı oluncaya kadar basınç ve sızdırmazlık deneylerine devam edilecektir. Hidrostatik deneyde kullanılan ve borunun içinde kalan su kontrol mühendisi aksini söyleyinceye kadar boşaltılmayacaktır. Deney işlemi TS 2861’e uygun olarak yapılacaktır. Hidrostatik deneyi yapılmayan hiçbir borunun üstü kapatılmayacaktır.

Hidrostatik deneyler boru hattına en fazla 5 km’de bir uygulanacaktır. Yüklenici isterse deney için bu uzunluğunu 2 km’ye kadar da düşürebilir.

Deneyler hat vanası kullanılarak yapılmayacaktır. Hidrostatik test için ayrılan kısımların birleştirilmesi iki hattın testinden sonra yapılacaktır. Bağlantı boru parçası ile bu iki kısım birleştirilecektir. Bu parçanın kaynaklı bağlantıları %100 radyografik kaynak muayenesine tabi tutulacaktır ve kaynak bağlantısı alın kaynaklı olacaktır.

Hidrostatik deneyler boru uçları kör flanşla (bombeli) kapatılarak yapılacaktır.

Test için kullanılacak bombeli kör flanşlar θ 300 lük küresel vana ve 100 barlık manometre ile donatılacaktır. Küresel vana kör flanşın en alt kısmında bulunacaktır.

Deney aparatları ve flanşlar için imalat projeleri idareye sunulduktan sonra bu parçaların imalatına başlanacaktır.

Boru hatlarında uygulanacak hidrostatik deney basınçları:

İşletme basıncı (bar)	Deney basıncı
0-16	En büyük İşletme Basıncı + 5 Bar
>16	En büyük İşletme Basıncı + 5 Bar

Bu basınç değerinde 10 dakika boyunca düşme olmazsa deney başarı ile sonuçlanmış sayılacaktır.

C. İsale Hattı Deney Ekipmanları

Dalgıç pompa ve jeneratör,

100 bar kadranlı manometre,

Flanşlar,

Kör flanş (bombeli),

Deney için bölünmüş iki boru hattının testten sonra kaynaklı bağlantısı için bağlantı boru parçası.

ÇELİK BORULARIN DÖŞENMESİ

1 Çelik Borudan Teşekkül Etmiş Boru Hatlarının İnşaası

1.1 Genel

Mukavele konusu isale hattının inşaatında kullanılacak olan özel teste tabi kalite spesifikasyonlu çelik borular, bu şartname ve eklerinde verilen esaslara, özel olarak şartname ve eklerinde numarası verilen veya verilmemiş konu ile ilgili bütün standardlara herhangi bir anlaşmazlık halinde İdare tarafından kabul edilebilecek eşdeğer standardlara göre ihzar edilecek ve testleri yapılacaktır.

Çeşitli standardlar ve bu şartnamede verilen esaslar arasında fark olursa İdare, hangi esasın öncelikle tatbik edileceğine karar vermekte serbesttir.

Boru hatları üzerinde yapılacak işler aşağıda belirtilenleri kapsar:

Boruların taşınması ve tahmil tahliyesi, boru hendeklerinin hafriyat ve imlası, boruların döşenmesi ve eklenmesi ile bunlardan mütevellit hafriyat ve imla işleri, sanat yapılarının inşası, özel parçaların, vanaların ve levazımatın temin ve montajı; baş bağlantılarının şartnamelerde ve diğer sözleşme dokümanlarında belirtildiği şekilde olmak üzere ve tamamlanan boru hatlarının deneyi, gereken yerde ankraj bloklarının inşası ve boru hatlarının ikmali için diğer bütün işler.

1.2 Aplikasyon

Boru hattı istimlak sahası boyunca röper kazıkları ile tespit edilecek ve plan üzerindeki kurbları ile birlikte araziye aplike edilecektir.

Aplikasyon kazığı uzaklıkları 50 m’yi geçmeyecektir.

Dirsekleri belirlemek için yeterli sayıda kazık çakılacaktır.

Boru hattının herhangi bir bölümünde işe başlamadan önce, hattın kurb, tanjant ve diğer önemli aplikasyon kazıkları, sigorta kazıklarına bağlanacak ve bu durum aplikasyon planında gösterilecektir.

1.3 Hafriyat İşleri

1.3.1 İstimlak Sahasının Temizlenmesi

Boru hatları istimlak sahası bütün ağaç, kök, çalı, ot, pislik ve diğer zararlı maddelerden temizlenecektir. Ancak istimlak sahası içerisinde kontrol mühendisi tarafından kesilmesi istenmeyen ağaçlar kesilmeyecektir.

Temizleme çalışmalarından çıkan malzeme, İdare aksini belirtmedikçe yükleniciye verilemez. Bu malzemeler, sözleşmenin bitim tarihinden önce iş sahasından taşınacak veya kontrol mühendisinin istediği şekilde bertaraf edilecektir.

1.3.2 Tesviye Kazısı

Projesinde boru çapı ve et kalınlığı hesapları ve birden fazla paralel boru hattı geçirilmesi durumuna göre boru üzerindeki toprak yüksekliğine göre belirlenen tesviye kotlarına göre tesviye kazısı yapılacaktır.

Projesinde tesviye kotları belirlenmemiş olan boru hattı güzergâhında; arazi enkesitinde yarma hacminin dolgu hacmini dengelemesi şartı göz önüne alınarak tesviye kotu belirlenecektir.

1.3.3 Boru Hendekleri Hafriyatı

1.3.3.1 Hendek Genişliği

Boru hatları hendekleri, projelerde gösterilen hatlara ve kotlara uygun olarak, bu şartnamede açıklandığı şekilde hafredilecektir. Hendek genişlikleri boru çapına göre, çapa ilave olarak boru yanlarında projesinde belirtildiği miktarda olacaktır.

Hendek genişliği için projelerde belirtilen miktarlar aşağıda yer almaktadır.

Boru dış çapı = D

D < 30 cm için D + 30 cm,

30 cm < D < 90 cm için D + 40 cm,

90 cm < D için D + 60 cm.

Boru hendeği, zemin şartlarından dolayı ve her ne sebeple olursa olsun, hendek kenarları şevli açılsa dahi; hendek genişliği tabirinden hendek taban genişliği olan B = (D dış + Projesindeki boru yan mesafesi) anlaşılacak ve ödeme için kazı ve dolgu tutarında aşağıdaki formül uygulanacaktır.

Projesinde, hendek tip kesitlerinde iç çap gösterilse, proje dokümanlarında ya da şartnamelerde iç çap ifadesi geçse bile; boru yanlarındaki mesafeler için hafriyatlarda ödemeye esas mesafe dış çaptan itibaren olan yukarıda belirtilen mesafeler dikkate alınır.

Kazı hacmi = B x h x L

B = Hendek taban genişliği,

h = Tesviye kazısı altında kalan hendek derinliği,

L = Uzunluk.

Boru birleşimlerinin yapıldığı yerlerde borunun zemine yakın alt kısımlarında kaynak ve dış tecrit işlemlerinin sağlıklı yapılabilmesi açısından bu bölümlerde hendek daha derin açılır, duruma göre genişlik de biraz artabilir, kafa hendeği olarak adlandırılan bu bölümlerdeki kazı için ilave ödeme yapılmaz.

1.3.3.2 Hendek Derinliği

Hendek kazısı derinliğini, don derinliği, trafikten gelecek yükler ve topografik şartlar belirler. Ayrıca hidrolik şartları göz önünde tutmak gerekir.

Boru bir emniyet payı ile zemin içindeki don derinliğinin altına döşenecektir. Bu husus boru içindeki suyun donmasının önlenmesi kadar, donan zemin sebebiyle boruya gelebilecek ek yüklerden korumak için de gereklidir.

Belirtilen hususlar ile ilgili hesaplar neticesinde belirlenen hendek derinlikleri projelerden alınacaktır. Genel olarak boru üzerinde 1,0 m, 1000 m kotunun üzerindeki yerlerde döşenecek borularda ise boru üstünde 1,20 m yükseklik bırakılacak şekilde projelendirme yapılmaktadır.

Boru hatlarında, hendek tabanına borular için beşik teşkil edecek şekilde form verilecektir. Bu beşik sıkışabilir kohezyonsuz malzeme ile minimum 10 cm kalınlıkta /yükseklikte olacaktır.

Hafriyatta patlayıcı malzemeler dikkatle kullanılacaktır. Herhangi bir hasar ve patlama sebebiyle istenilen hafriyat sınırları ötesinde gerek işte ve gerekse komşu mülk, tesis ve tesisatlarda hasar ve zarar ziyana meydan verilmeyecektir.

Hafriyat tabanı kaya veya diğer uygunsuz satıhta olduğu taktirde boru tabanı dış sathı altında 1.4.1 maddesinde belirtilen dolguya uygun olarak bir tabaka sıkıştırılmış dolgu yapılabilecektir ancak hafriyat projede gösterilen miktardan fazla olmayacaktır. Boru üstü dolgu mesafesinde tesviye kotundan ayarlama yapılacak, tesviye kazısı yapılmayan bir yerde ise ilave takviye dolgu yüksekliği kadar hendek derinliğine ilave kazı yapılacaktır.

Ödemeler projesine uygun olarak yapılacaktır.

Nemli zeminlerde kum veya çakıl imla yapılabilir.

Gerekli olan yerlerde hendek kenarları iksa ile korunacak ve böylece hafriyat çukurunun veya hendeğin dışındaki toprağın hafriyat sahasına kaymasına veya kenarların yıkılmasına mani olunacaktır. Yükleniciye hendeklerin iksası için ayrıca ödeme yapılmayacaktır. Özel ve komşu arazilerin üzerinde mevcut tesislere herhangi bir zararın gelmesi önlenecektir.

1.3.4 Hafriyat Malzemesinin Kullanılması

Hafriyattan çıkan iyi evsaflı malzeme dolgu için kullanılacaktır. Hendek hafriyatından çıkan malzeme, hendek içersine düşmeyecek veya ağırlığı ile hendek yan cidarlarının çökmesine sebep olmayacak uzaklıkta hendek boyunca yığılacaktır. Gerekli olan yerlerde, dolgu için seçilen ve hafriyattan çıkan malzeme uygun bir yere depo edilecektir.

1.3.5 Patlayıcı Malzemeler ve Patlatmalar

Patlayıcı maddeler için kanun ve mahalli nizamnamelere uygun bir şekilde özel depo temin edilecektir. Can kaybına, yaralanma ve kazalara sebebiyet verebilecek her türlü hallere ve inşa halindeki veya bitmiş inşaatların tahribata maruz kalmasına mani olacak her türlü tedbir alınacaktır.

Kontrol mühendisi, şahısların veya mülklerin emniyeti, hafriyat tabanlarının şevlerinin korunması için gerekli gördüğü takdirde, patlayıcı maddelerin kullanılmasını tanzime, tahdide veya men etmeye yetkilidir. Sabit yapılar için dökülen betonlardan veya borulardan 10 metreden daha yakında (veya kontrol mühendisince belirtilen bir mesafeden daha yakında) patlayıcı madde kullanılmayacaktır.

1.3.6 İnşaatta Suyun Tahliyesi

İşler müddetince bütün inşaat sudan korunacak ve işin icrası için gerekli olan yerlerde satıh veya taban suyu tahliye veya derive edilecek, iş sonunda pompa çukurları ve derivasyon kanalları doldurulacaktır.

1.4 Dolgu İşleri

1.4.1 Boru Hendeklerinde Dolgu

Projelerde başka şekilde gösterilmediği ve başka şekilde belirtilmediği taktirde boru hendekleri dolgusu, projelerde gösterilen kota kadar boruya 90o’lik yatak vazifesi görecek kum ya da kum çakıl ile yapılmış çok iyi sıkıştırılmış dolgu, yatak dolgunun üzerinde borunun 30 cm üstüne kadar yani boru bölgesinde de tabakalar halinde sıkıştırılmış borunun tecridine zarar verebilecek moloz ve iri taşlar ihtiva etmeyen kazıdan çıkan malzeme ile elle sıkıştırılarak yapılmış dolgu ve 30 cm’den üst kısımda kalan kısımda toprak yerleşmesi de göz önünde tutularak minimum tabii toprak sathına kadar tabakalar halinde serilmiş elle veya makine ile sıkıştırılmış son dolgudan müteşekkildir.

Yatak dolgusunun üstündeki boru bölgesindeki dolgu mümkün olduğu kadar, boru hendekleri veya sanat yapıları hafriyatından çıkan malzeme ile yapılacaktır. Ancak bu şekilde yeterli uygun malzeme bulunamadığı takdirde, ilave malzeme depodan, depoda yeterli uygun malzeme olmadığı durumda ise İdarece tasvip edilen ariyet yerlerinden temin edilecektir.

Yatak dolgunun üzerine yerleştirilen borunun üstüne dolgu doğrudan doğruya konulmayacaktır. Dolgu borunun her iki tarafında en fazla 15 cm’lik tabakalar halinde serilip sıkıştırılarak yapılacaktır. Boruyu değişik yüklemelere veya yer değiştirmelere maruz bırakmamak için dolgu malzemesi borunun her iki yanına eşit kotlarda konulacak ve borunun iki tarafında dolgu kotu arasındaki fark hiçbir zaman 15 cm’yi geçmeyecek ve elle dolgu yapılacaktır.

Boru hendekleri dolgusu, sıkıştırılmış yastık dolgusu tamamlandıktan hemen sonra yapılabilir. Ancak, kontrol mühendisi tarafından deney numunesi alınması için tespit edilen yerlerdeki sıkıştırılmış dolgu alınan numune sonuçları belli oluncaya kadar geciktirilecektir. Söz konusu yerlerde alınan numuneler sıkıştırılmış dolgu kesafetinin yetersiz olduğunu gösterirse, yeterli kesafet elde edilinceye kadar boru yatağı sıkıştırılmaya devam edilecektir.

Dolgu malzemesi içerisindeki taş ve toprak kitlelerin altında ve etrafında boşluklar kalmayacak ve hendeği tamamen dolduracak şekilde, dikkatle ve üniform tabakalar halinde hendek içerisine yerleştirilecektir. Boru üzerinde motorlu taşıma ve silindir (Rolling) ekipmanı kullanılmadan önce boru üzerindeki dolgunun minimum kalınlığı 1,00 m olacaktır. Ekili arazilerde, hafriyatta kaldırılan bitkisel toprak tabakası dolgusu dolgunun en üstüne, 30 cm’den az olmamak kaydıyla hafriyattan önceki kalınlığa eşit kalınlıkta, tekrar yerleştirilecektir. Bitkisel satıh toprağının tekrar yerleştirileceği yerlerde hafriyatın bitkisel toprağı diğer malzemelerden ayrı olarak depo edilecek ve genel olarak, bitkisel satıh toprağı arazinin hangi kısmından alınmış ise gene aynı yere konulacaktır.

1.4.2 Boru Hendeklerinde Sıkıştırılmış Dolgu

1.4.2.1 Yastık Boru Altı Dolgusu

Malzeme olarak kum kullanılıyor ise kum sıkıştırılamayacağı için üniform bir şekilde projesine uygun olarak boru altına serilecektir.

Malzeme olarak kum ve çakıl kullanılıyor ise elle çok iyi sıkıştırılacaktır.

1.4.2.2 Boru Bölgesi Dolgusu

Taş ve moloz parçalarından ayıklanmış kazıdan çıkan malzeme, kazıdan çıkan malzeme uygun değil ise taş ve moloz ihtiva etmeyen depodan veya ariyet yerinden temin edilen malzeme ile ve tabakalar halinde serilerek elle yapılacak ve sıkıştırılacaktır.

1.4.2.3 Son Dolgu

Borunun 30 cm’den itibaren kalan kısımda kazıdan çıkan malzeme ile elle ve makine ile sıkıştırılarak yapılan dolgudur.

1.4.3 Toprak Malzemelerin Sıkıştırılması

1.4.3.1 Genel

Toprak malzemelerin sıkıştırılması gereken yerlerde malzeme ufki tabakalar halinde serilecek ve bu maddede açıklandığı üzere sıkıştırılacaktır. Malzemelerin dağılımı, malzemenin bütün kesitince üniform olarak sıkışacak homojen olacak ve içinde boşluklar, çatlaklar veya diğer olumsuz hususlar olmayacak şekilde yapılacaktır.

1.4.3.2 Killi veya Siltli Malzemelerin Sıkıştırılması

Fazla miktarda kil ve silt ihtiva eden malzemelerin sıkıştırılması gerekli olan yerlerde, malzemeler 15 cm kalınlığı geçmeyen ufki tabakalar halinde sıkıştırılacaktır. Hafriyat ve dolgu malzeme yerleştirme işlemleri, o şekilde yapılmalıdır ki malzeme sıkıştığı zaman kâfi derecede karıştırılmış ve mümkün olan en yüksek birim ağırlık ile en iyi geçirimsizlik ve denge sağlanmış olsun. Sıkıştırma işlemlerinden önce ve esnasında, kontrol mühendisinin talimatına uygun olarak, malzeme, en uygun nem miktarına göre % 2 fazla nemli veya % 2 den daha fazla kuru olmayan nem ihtiva edecektir. Her tabakanın nem miktarı bütün tabakalarında üniform olmalıdır.

Kontrol mühendisinin isteğine göre malzemenin nemlendirilmesi depolama veya hafriyat sırasında yapılacaktır. Sıkıştırma sırasında malzeme üstüne su serpmek suretiyle ilave nemlendirme yapılabilir. Malzemenin nem miktarı, sıkıştırma işlemi için gerekli olan en uygun miktardan % 2 fazla veya az olduğu taktirde sıkıştırma işlemine devam edilmeyecektir. Ancak kontrol mühendisinin özel talimatı olursa, yukarıda belirtilen toleranslar içerisinde en uygun nem miktarını elde etmek gayesiyle malzeme sulanabilir veya kurumaya bırakılabilir.

Dolgu malzemesi yukarıda belirtilen usullere uygun hale getirildikten sonra el ile tokmaklanarak sıkıştırılacaktır.

Sıkıştırılmış malzemede (Kuru) toprak yoğunluğu oranı, sıkıştırılmış malzemeler için (Standard proktor sıkıştırma deneyi)’ne göre yapılan standard maksimum laboratuvar toprak (Kum) yoğunluğunun % 95’inden az olmayacaktır.

Ancak, killi veya siltli malzemeler boru altında yatak dolguda kullanılmayacaktır.

1.4.3.3 Kohezyonsuz ve Su geçirgen Malzemelerin Sıkıştırılması

Kum+Çakıl gibi kohezyonsuz su geçirgen malzemelerin sıkıştırılacağı yerlerde, malzemelerin ufki tabakalar halinde serilmesi ve aşağıda belirtilen yoğunluğa kadar sıkıştırılması gereklidir. Hafriyat ve malzemeyi yerleştirme işlemleri o şekilde yapılmalıdır ki, malzeme sıkıştırıldığı zaman, mümkün olan en yüksek birim ağırlık ile en iyi yoğunluğu elde edilsin. Bunun için malzemenin yeter derecede karıştırılmış olması gerekmektedir. Kullanılan sıkıştırma metodu ile belirlenen yoğunluğu elde etmek için gerektiği taktirde su ilave edilecektir. Kohezyonsuz geçirgen malzeme boru yatağında veya şehir içi, yol geçişleri vb. oturmanın üst yapıyı olumsuz etkilediği kesimlerde sıkıştırılmış dolgu bölümlerinde kullanılması halinde, 2 inçlik elekten geçen ve No. 200 elek üzerinde kalan türden olacaktır. Ancak malzeme su geçirgen olduğu taktirde buna, No. 200 elekten geçen ve miktarı maksimum olarak % 15’den fazla olmayacak şekilde bir katkıda bulunulabilir. Malzemenin su geçirgenlik özellikleri, rölatif yoğunluk deneyi ile proktor sıkışma deneyi mukayesesi ile tespit edilebilir. Malzemenin % 70 rölatif yoğunluktaki yoğunluğu % 95 proktor maksimum yoğunluktaki yoğunluğundan daha fazla olursa, kullanılması uygundur; söz konusu proktor yoğunluğu sıkışma deneyinden önce malzeme içinden alınan çakılın ağırlığı da hesaba katılarak tespit edilir.

Sıkıştırılmış malzemenin rölatif yoğunluğu, kohezyonsuz ve geçirgen topraklar için standard rölatif yoğunluk deneylerinde tespit edilen değerin % 70’inden az olmayacaktır.

Kohezyonsuz geçirgen toprakların yüzde olarak ifade edilen rölatif yoğunluğu laboratuvar muamelesi ile imkan nisbetinde elde edilir. Sıkışıklık durumuna kıyasla en gevşek ve en sıkı durumlarla ilgili sıkışıklık durumu olarak tarif edilir. Rölatif yoğunluk aşağıdaki formüle dayanılarak tespit edilir. Adı geçen formülde maksimum yoğunluk zeminin maksimum kuru birim ağırlığını, minimum yoğunluk zeminin minimum kuru birim hacim ağırlığını, zeminin yerindeki yoğunluğu, tecrübe anındaki kuru birim hacim ağırlığını gösterir. Malzemenin nem miktarını tespite yarar deneyler malzeme üzerinde yapılmış olacak ve birim ağırlıklar, malzemelerin fırında kurutulmuşlarının ağırlıkları üzerinden yapılacaktır.

Röl. Yoğ.(%) = max.yoğ.x (yerinde yoğ.6 min.yoğ.) x 100 / yerinde yoğ.x (mak yoğ.- min.yoğ.)

1.5 Boruların Döşenmesi

1.5.1 Döşenmeden Önce Boruların Kontrolü

Borular ve boru parçaları hendeğe indirilmeden önce gözden geçirilecek, içleri ve dışları temizlenecek, nakliye, yükleme ve boşaltma sırasında tecridin ve boruların zarar görüp görmediği tespit edilecektir. İç ve dış tecritte herhangi bir arıza tespit edilirse borular hendeğe indirilmeden önce DIN 19630’a göre bozuk kısımlar onarılacaktır.

Borular döşendikten sonra, dolgu yapılmadan önce tekrar gözden geçirilecek, tecrit tabakasının bozulup bozulmadığı kontrol edilecektir. Bozuk yerler DIN 19630’a göre onarılacaktır.

1.5.2 Boruların Hendeğe İndirilmesi

Boruların hendeğe indirilmesinde kullanılacak araç ve gereçler üniform olarak indirilmeye imkan verecek, yanlara ve hendek tabanına çarpmalara imkan vermeyecek şekilde seçilecektir. Kullanılacak araç ve makinalarla ilgili olarak ilgili standarda uyulacaktır.

1.5.3 Çelik Boruların Döşenmesi

Hendeğe yatak dolgusunun üzerine indirilen çelik borular, birleşme noktalarında spiral kaynak dikişleri şaşırtmalı olacak şekilde yerleştirilecektir.

Projesindeki kotlar esas alınarak yapılacak olan boru döşeme işlemlerinde tahliye noktalarından başlanılarak vantuz noktalarına ulaşılması kolaylık sağlayıcı bir unsurdur.

1.5.4 Boru Başlarının Birleştirilmesi

Mufsuz ve muflu boruların birleştirilmesi olarak ayrı ayrı izahat aşağıda yer almaktadır.

1.5.4.1 Boruların Alın Alına Kaynakla Birleştirilmesi

1.5.4.1.1 Boru Başlarının Kesilmesi

Boru başları hazırlanmış şekilde fabrikadan şantiyeye getirilen borular alın alına kaynakla birleştirilir, ancak şantiyede boru başlarının kesilmesi durumunda; her bir borunun kesilmesi gereken uçları boru eksenine dik olacak şekilde kesilecektir. Kesit yüzeylerinin başlangıç ve bitim noktaları farklı düzlemde olmayacaktır. Kesit yüzeylerindeki pürüzler giderilecektir. Kesme işlemi, kullanılan malzemenin özellikleri gereği kullanılacak makine ve cihazlarla yapılacaktır. Borular hiçbir şekilde darbeli kesicilerle kesilmeyecektir.

Dış tecrit boru uçlarında 150 mm ve iç tecrit 100 mm mesafede kesilecek ve bu kısımlarda da ilgili standardlara uygun dış ve içi tecrit yapılacaktır.

Yükleme, boşaltma ve taşımalarda bütün boruların uçları sarılarak muhafaza altına alınacaktır.

1.5.4.1.2 Boru Başlarının El Kaynağı ile Birleştirilmesi

Boru başlarının birleştirilmesine geçmeden önce sızmaya yol açabilecek malzemeler, boyalar birleşim noktalarından uzaklaştırılacaktır. Boru başlarının birleştirilmesinde aşağıda ana hatları verilen esaslarla beraber ilgili standardlara uyulacak ve boru imalatçısı firmanın vereceği esaslar da dikkatte tutulacaktır.

Boru başlarının hendekteki kaynak işlerinde belirtilen hususlarla birlikte TS EN ISO 5817’de (kaynak ve kaynak işçiliği kalite kontrol ve garantileri) belirtilen şartlar yerine getirilecektir.

Kaynak işleri, kötü hava koşullarında, özellikle hava sıcaklığının 0 oC’un altına düştüğü yer ve zamanlarda durdurulacaktır. Bu koşullar altında da kaynak yapma zorunluluğu doğarsa, kaynak işlemine geçmeden önce numune kaynaklar yapılacak ve ek testlerle yapılacak kaynağın aranan özellikleri sağladığı bir raporla tespit edilecektir. Bu konuda ilgili standardda belirtilen hususlar geçerlidir.

Kaynak işlerinde çalışacak personel ilgili standarda göre verilmiş ehliyet belgesine sahip olacaktır.

İstenilen kaynakçı belgesine sahip kaynakçılar Müteahhit tarafından bir numara ile işe yerleştirileceklerdir. İnşaat süresince kaynakçıların işten ayrılmaları için gerekli sözleşmelerin yapılması gerekir. Her bir kaynağın bitiminden sonra, kaynakçı hüviyet numarasına veya imzasını atarak kaynağın kendisine ait olduğunu belirtecektir.

Her bir kaynakçı hakkında Müteahhit iki nüsha kayıt tutacaktır. Kayıtların bir nüshası Kontrol Mühendisine verilecektir. Bu kayıtlar en azından kaynakçının niteliğini (Kaçıncı sınıf kaynakçı olduğunu), hüviyetini, kaynak yaptığı yeri ve yaptığı kaynağın kalitesini ihtiva edecektir.

Kaynakçıların ehliyete sahip olması onların kontrolsüz çalışabilecekleri anlamına gelmeyecek ve Müteahhitlikçe her kaynakçı grubunun başında yapılan işleri kontrol edecek ehliyetli bir eleman bulunduracaktır.

Kaynak tipi elektrikli ark kaynağı olacaktır. Kaynak elektrotları TS 563 EN 499’da verilen esaslara uygun olarak yapılacaktır.

Borular kaynak işlemine geçmeden önce bir merkezileştirme düzeneği ile merkezileştirilecek, boru eksenleri çakıştırılacaktır.

Boru kaynak ağızları arasındaki gövde aralığı mümkün olduğu kadar küçük tutulacaktır. Kaynak dikişi şekli DIN 2559-2, DIN 2559-3 ve DIN 2559-4’ten ilgili olanında (Kaynak dikiş hazırlığı; kaynak ağızlarının şekline ait standardlar) verilen esaslara uygun olarak yapılacaktır.

Kaynak dikişi üzerinde yapılacak her türlü işlem dikiş narlı iken yapılacaktır.

Kaynak dikişleri TS 5127 EN 1435’te verilen esaslara göre röntgen ışını ile kontrol edilecektir.

Boru içinde işçi çalıştırmak gerektiğinde boru havalandırma techizatı temin edilecektir.

1.5.4.1.3 Boru Başlarının Otomatik Kaynak ile Birleştirilmesi

Boru başlarının otomatik kaynak ile birleştirilmesinde de el ile kaynakta belirtilen hususlar göz önünde bulundurulacak otomatik kaynak yapılması ile ilgili olarak da ilgili standardda belirtilen bütün hususlar dikkate alınacaktır.

Otomatik kaynak için gerekli olan çadır tipindeki muhafazalardan işin süresi ve döşenecek boru miktarı göz önünde bulundurularak işin başında yeterli adette temin edilecek, bu sebeple işin geciktirilmesine izin verilmeyecektir.

Otomatik kaynak için gerekli olan çadır tipindeki muhafazaların yerleştirildiği yerlerde hendek kenarlarının genişletilmesi gerekirse ilave ödeme yapılmayacaktır, ödemeler projesi üzerinden yapılacaktır.

1.5.4.2 Muflu Boruların Kaynakla Birleştirilmesi

1.5.4.2.1 Lastik Contalı Muflu Boruların Birleştirilmesi

Borunun düz ucu lastik contalı muflu uca yeterli basınçla temas edecek şekilde yerleştirilir. Kaynak işlemine geçmeden önce bir merkezileştirme düzeneği ile boru eksenleri çakıştırılır. Muflu boru ucu ve düz uç temizlenerek muflu uç diğerine, imalatçı firmanın verdiği tip kesite uygun olarak kaynaklanır.

Belirtilen işlemler yapılırken kaynak ve kaynak işçiliği ile ilgili standard ve şartnamelere uyulacaktır.

2 Döşenmiş –Tamamlanan Boru Hattının Hidrostatik ve Sızdırmazlık Testi

2.1 Boruların Temizlenmesi

Boru hattı tamamlandıktan sonra bütün boruların ve özel parçaların bilhassa su ile temas edecek yerlerin temizlenmesi yapılır ve yabancı maddeler uzaklaştırılır. Bütün vanalar, vantuzlar, tahliyeler vb. yapılar temizlenmiş, yağlanmış ve çalışır vaziyette olacaktır.

2.2 Boru Hattının Testi

Bitirilen boru hattı kısımları hidrostatik ve sızdırmazlık testine tabi tutulacaktır. Testten sonra bütün tamirat ve boru değiştirme işleri yapılarak gerekli sızdırmazlık temin edilecek ve başarılı test edilinceye kadar tecrübe tekrarlanacaktır. Hidrostatik testte kullanılan ve borunun içinde kalan su, kontrol mühendisi aksini emredinceye kadar boşaltılmayacaktır.

Test için gerekli su Müteahhit tarafından temin edilecektir. Suyun bulunmasının zor olduğu koşullarda su test edilen bölümde muhafaza edilecek ve boru hattı inşaatı ilerledikçe aktarılarak diğer bölüme geçirilecektir.

Boru hattının inşaatı tamamlandıktan sonra testin tamamlanan boru hattı üzerinde toptan yapılmasına kesinlikle izin verilmeyecektir.

İlgili standardda belirtilen uzunlukta yapılacak olan döşenmiş boru hattına ait testler yapılmadan boruların ek yerleri kapatılmayacaktır.

2.2.1 Basınç Testi

DIN 4279’a ve ilgili standardlara uygun olarak yapılacaktır.

2.2.1.1 Genel Ölçümler

2.2.1.1.1 Boru Hattının Su ile Doldurulması

DIN 4279’a ve ilgili standardlara uygun olarak yapılacaktır.

Su yüklenici tarafından temin edilecektir.

2.2.1.1.2 Basıncın İstenilen Seviyede Tutulması

Bunun için verilecek ek su miktarı DIN 4279’a ve ilgili standardlara uygun olacaktır.

2.2.1.1.3 Uygulanacak Basınç

DIN 4279’a ve ilgili standardlara uygun olarak yapılacaktır.

2.2.1.1.4 Sıcaklık Dereceleri

DIN 4279’a ve ilgili standardlara uygun olacak ve hava ile suyun sıcaklıkları ölçülerek standardlarda verilen tabloya işlenecektir.

2.2.1.1.5 Testi Yapılacak Boru Hatlarının Uzunlukları

DIN 4279’a göre tespit edilecektir. İlgili standard esas olmakla beraber bu mesafe minimum 2 km, maksimum 5 km’dir.

2.2.2 Testler

2.2.2.1 Ön Test

2.2.2.1.1 Test Basıncı

DIN 4279’a ve ilgili standardlara uygun olacaktır.

2.2.2.1.2 Basıncın Uygulanma Süresi

DIN 4279’a ve ilgili standardlara uygun olacaktır.

2.2.2.2 Ana Test

2.2.2.2.1 Test Basıncı

DIN 4279’a ve ilgili standardlara göre tespit edilecek test basıncı uygulanacaktır.

Test Basıncı en az 10 kg/cm2 olacaktır.

2.2.2.2.2 Basıncın Uygulanma Süresi

DIN 4279’a ve ilgili standardlara uygun olacaktır.

2.3 Boru Tecridinin Testi

DIN 19630’da verilen esaslara göre tecrit tabakası test edilecektir.

2.4 Kaynak Dikişlerinin Muayenesi

DIN 4279’da ve ilgili standardlarda verilen esaslara göre borularda hidrostatik test uygulamadan önce hava ile kaynak dikişleri teste tabi tutulacaktır. Uygulanacak test basıncı 2 atü olacaktır.