Yol Kaplamalarının Özellikleri

Seyyar cetvel: yapım sırası kontrollerde kullanılır. 3m uzunlukta şasi, 2 ucunda yarıçapı küçük 2 şer tekerlek bulunur. Ortada yüksekliği değişebilen üzerinde yol durumunu kaydetmeye yarayan düzenek olan tekerlek bulunur.

Profilograf: 7.56 m uzunlukta bir şasi ve ortasında bir şaryo bulunur. Bu şasi aralarında 22.5 cm mesafe olan 2 tekere bağlıdır. 15 cm arayla belli uzunlukları ölçer eğim değerlerini hesaplar. (AASHTO profilometresi)

Viagraf: 9 metrelik şasinin uçlarında 4 er tekerlek bulunur. 4-5 km/sa hızla çekilir. Tekerin çizdiği yörünge ile çizilen ortalama yörünge arasındaki alanla orantılı olarak belirlenen katsayı düzgünlük kriteri olarak alınır. Eğer 3 ten küçükse çok düzgün, 20 den büyükse kötüdür.

Konfor ölçme aleti: doğrudan çabuk sonuç verir. Yüklü bir şasi bulunur. Lastik tekerler amortisör ile şasiye bağlıdır. 32 km/sa hızla çekilir. Girinti ve çıkıntı nedeniyle oluşan yer değiştirme otomatik saati 1 birim oynatır. Tekerin 50 dönüşü için kaydedilen sayı konfor katsayısı olarak kullanılır. Bu sayı 3 ten küçük ise yol çok iyidir.

Pürüzlülük: yolların pürüzlülüğü için kullanılan aletler:
1) leroux aleti
2) RRL portatif kayma direnci ölçme aleti
3) LPC nin hafif römorku
4) Stradograf

Geçirimsizlik: yol yüzeyinin yağış sularına karşı geçirimsiz olması durumudur. Permeabilite katsayısının yolda elde edilmesi için permeametreler bulunur.


Rijit üst yapı: oldukça yüksek eğilme dayanımına sahip portland çimentosundan yapılmış tek tabakalı plak yardımıyla yükleri taban zeminine aktaran üst yapı tipidir.

Esnek üst yapı: tesviye yüzeyi ile sıkı bir temas sağlayan yükleri taban zeminine dağıtan bir üst yapı şeklidir.stabilitesi agrega kenetlenmesine, dane sürtünmesine ve kohezyona bağlıdır.

Taban zemini: tesviye yüzeyi altında kalan yarma ve dolgularda üst yapının taşıma gücüne etkiyebilecek derinliğe kadar devam eden malzemedir.

Asfalt betonu: düzgün granülometrili kaba agrega, inca agrega, filler agrega ve asfalt çimentosunun uygun bir oranda karıştırılıp sıkıştırılmasından elde edilen kaplamalardır.

Aşınma tabakası: asfalt betonunda kaplamanın en üst kısmıdır.

Yatak katsayısı (yay katsayısı): wesstergard yatak katsayısı taban zemininin veya alt temelin birim alanına gelen yükün taban zemininde veya alt temelde oluşan deformasyona bölünmesiyle elde edilir. Plaka yükleme deneyi ile bulunur.

California taşıma oranı (CBR): temel, alt temel ve taban zemininin taşıma gücünü belirleyen deney olup sonuçta hesaplanan % cinsinden bir değerdir.

Zemin emin taşıma gücü: esnek üst yapı aracılığıyla aktarılan trafik yüklerini taşıyarak taban zemininin taşıma kapasitesini belirten ve deney sonucu bulunan taşıma değerlerinin güvenlik katsayısına bölünmesi ile elde edilir.

Yolların Kapasitesi

Yolların Kapasitesi

Yeni yapılacak bir yola, hizmet ömrü boyunca karşılaşabileceği trafiği öngörülen koşullar altında geçirebilmesi için verilecek genişlik ne olmalıdır? Bunun yanında, mevcut bir yolun trafik artışı karşısında daha ne kadar ve hangi koşullarda hizmet gösterebileceği, ya da düşünülen yeni bir düzenlemenin trafik koşullarında ne gibi değişiklikler getirebileceği gibi hususlarda bir karara varabilmek için bir yolun bütün olarak veya bir şeridinin geçirebileceği trafik miktarının yani kapasitesinin bilinmesi gerekir.

Temel kapasite: ideal trafik ve yol koşulları altında, bir yolun dikkate alınan bir kesitinden, bir saat boyunca bir veya iki yönde geçebilen maksimum yolcu otomobili sayısı bu yolun temel kapasitesi olarak tanımlanır.

Mümkün kapasite: trafiğin aşırı tıkanmalar ile kazalara ayrıca, sürücülerin hız, takip aralığı ve sollama gibi hususlarda taşıt yönetimlerindeki bağımsızlık ve olanaklarını normalin üzerinde sınırlandırmaya sebep olmayacak bir yoğunlukta bulunması halinde, hakim yol ve trafik koşulları altında bir şeridin veya bütün olarak yolun bir kesitinden bir veya iki yönde ve bir saatte geçebilen maksimum taşıt sayısı bu şerit veya yolun pratik kapasitesi olarak tanımlanır.

Hizmet düzeyi: verilen bir şerit veya bütün olarak yolda, değişik trafik hacimlerine karşı gelen farklı işletme koşullarına ait kombinasyonlardan herhangi birini ifade eder. Hizmet düzeyinin değerlendirilmesinde başlıca faktörler hız ve ulaşım süresi (seyahat süresi), trafik kesiklikleri ve kısıtlamalar, manevra serbestliği, güvenlik, sürücü konfor ve huzuru ile taşıt işletme masrafıdır.

İşletme hızı: bir sürücünün verilen bir yol üzerinde, uygun hava ve hakim trafik koşulları altında, hiçbir zaman her kesim için önceden tespit edilmiş olan güvenli proje hızını aşmamak koşuluyla sağlayabileceği en yüksek ulaşım hızıdır.

Hizmet hacmi: bir karayolunun hizmet düzeyini belirlemek için oldukça önemlidir. Mevcut koşullarda hizmet hacmini hesaplamak için düzeltme faktörleri kullanılır.

Tam Yonca Kavşak (Cloverleaf Interchange)

Tam Yonca Kavşak

(Cloverleaf Interchange)

Trafik ışıklarının bulunmadığı, mimari olarak trafik ışıklarına gerek kalmayacak ve akıcı olacak şekilde dizayn edilen ve üstten bakıldığında dört yapraklı yoncayı andıran köprülü kavşaklara tam yonca kavşak denilmektedir. Sürekli hareket sağlaması, yanlış manevra riski taşımaması, fonksiyonel olması, emniyetli ve estetik olması açısından avantajlı; öte yandan geniş alana yayılması, kamulaştırma ve inşa maliyetinin fazla olması, dönüş yarıçapları değerinin de düşük olması gibi dezavantajları vardır. Eski, şehir planlama ve peyzaj kitaplarında yonca yaprağı olarak da geçer.

1916 yılında Amerika Birleşik Devletlerinde Arthur Hale tarafından patenti alındı ve 1920 yılında inşa edildi. Eyaletler arasında kullanılmaya başlanan bu sistem 40 yıl boyunca geliştirildi. Ülkemizde de birçok şehirde aktif ve sorunsuz bir şekilde kullanılmaktadır.

Trafik sıkışıklığı ve trafik kazaları gibi bir çok problemi çözmesine rağmen yonca kavşaklar; daha genel tabiriyle köprülü kavşaklar aslında şehir içleri için değil de şehirler arası kullanım için tasarlanmalıdır. Trafiği hızlandırdığı için, şehri yaşatan temel unsur olan yayalar için dezevantajlı etkiler yaratmaktadır. Zaten geniş bir alan üzerine inşa edilmesi gerektiğinden bu sistemin şehir içlerindeki uygulamalarına çok fazla rastlanmaz. Bununla beraber trafiğin hızlı akmasından dolayı ve dönüşlerde ani hız kayıpları olacağından sürücüler için araç takip mesafeleri dikkat edilmesi gereken temel unsurlardan biridir.

Tam yonca kavşağın tasarlanma ihtiyacı kavşakta dönüş yapmak üzere yavaşlayan veya duran araçlardan kaynaklanan hız farklılıklarının trafikte neden olacağı tehlikelerden kaynaklanmaktadır. Tali kavşaklarda hız farklılıkları büyük ölçüde kavşağın aydınlatılması ve trafiğin, sola dönüş yapmak için bekleyen aracın sağına alınması ile azaltılabilir. Bunun için sola dönüş şeridi teşkil edilir. Ancak sola dönüş yapan araç yok ise bu teşkil edilen şerit bir iç şerit halini alır. Sağa dönüş yapan araçların seri akımını sağlamak amacıyla dönüş platformları sıkça kullanılır. Bu platformların geometrik tasarımı, istenilen hız ve geçiş üstünlüğü arasındaki devreye göre ayarlanır.

Tüm bu sistemlerin tasarımı aşamasında göz önünde bulundurulması gereken temel hususlar şöyle sıralanabilir;

 Dikey ve yatay doğrultular, çalışma koşullarına uygun olmalıdır.

 Kavşaktaki ve kavşak civarındaki yollar doğal olmalıdır.

 Görüş mesafesi koşullan açısından yeterli olmalıdır.

 Proje çevre koşullarına uygun olmalıdır.

Tasarımı yapacak projecinin insiyatifine ve köprülü kavşağın kaplayacağı alana göre bir çok kavşak dizaynı yapmak mümkündür. Kavşakların birbirlerine kıyasla avantaj ve dezavantajları olduğu kaçınılmaz bir gerçektir. Her tasarımcı, bütün trafik ve çevre koşullarını dikkate alarak sorunsuz bir kavşak projelendirmelidir.

Hazırlayan: Ufuk Alyanak

Tam Yonca Kavşaklar Sunumu Word Belgesi

KARAYOLLARININ GEOMETRİK DÜZGÜNLÜĞÜ VE ÖLÇÜLMESİ

KARAYOLLARININ GEOMETRİK DÜZGÜNLÜĞÜ VE ÖLÇÜLMESİ

1990 yıllarına kadar karayolu kaplamalarında yol yüzeyinin performansında en önemli parametre olarak güvenlik ön plandaydı. Günümüzde ise karayolu kaplamalarının en önemli özellikleri olarak güvenliğin yanında, çevre kirliliği, sürüş konforu ve kullanıcılara maliyeti gibi faktörleri öne çıkmaya başlamıştır.

Mühendislik yönünden bakıldığında yeni yapılmış bir yolun kabulü veya serviste olan bir yolun yüzey özelliklerinin kontrolü aşamasında en öncelikli performans kriteri, yolda belirli bir seyir hızında olan taşıtın tekerlek lastiği ile yol yüzeyi arasında oluşan kayma-sürtünme katsayısının belirli bir seviyede olup olmadığı, yani yolun güvenli olup olmadığıdır. Bundan sonra gelen öncelikli performans kriteri ise, sürüş konforudur. Günümüzde, karayolu taşıt trafiğinin çok hızlı bir şekilde artması nedeniyle ulaştırmanın çevre ve kullanıcıya maliyetleri de önemli performans kriterleri arasına girmiştir. Konfor, çevre etkileri ve ekonomi ile ilgili teknik şartnameler ve standartlar, genellikle karayolu güvenliği ile ilgili teknik şartnameler ile çelişmekte ve bu da sorunlara yol açmaktadır. Beton kalitesinin gelişmesi ve beton yol yüzey yapım tekniklerinin gelişmiş olması da bu problemlerle karşılaşma olasılığını arttırmaktadır. Bu nedenle öncelikle, bu performans kriterleri ile yol yüzey özelliklerinin ilişkisinin ortaya koyulması gerekmektedir.

Yol yüzeyinin geometrik düzgünlüğünü ölçmede çeşitli aletler kullanılır. Bu aletler kaplamanın gerçek yol profilinden sapmaları belirli aralıklarla ölçülür. Bu aletlerden bazıları yabancı kaynaklarda bump integrator ve profilograph diye adları geçen profilograf, viagraf ve konfor ölçme aletidir. Bunların dışında yol imalatı sırasında kullanılan seyyar cetveli vardır.

Bump Integrator

Bump entegratörü bir yol yüzeyi ve sürme kalitesini ölçen cihazlardan biridir.Bu cihazlar tek bir çark, bir aks küçük bir çerçeve içerisinde bulunan bir çok araç tekerleğinden oluşur. Uygun bir araç tarafından çekilerek kullanılır. Standart yaprak ve darbe emici yaylar aracın dikey harekette bağımsız olması için tasarlanmıştır. Bu cihazlar şasi algılama yeteneğine sahip olan entegratör birimi olarak bilinmektedir. Rutin yol değerlendirmesinde yüzey düzensizliğini ve sürüş kalitesini değerlendirir. İterek kullanmak istendiğinde yol mühendislerinden bilgi sağlanabilir.

STRAIGHT EDGE

Yapım sırası kontrolünde kullanılan straight edge (the rolling) yani seyyar cetvel 3 metre boyunda ve 25 cm genişliğindedir. Yarıçapı küçük birçok tekerlek alüminyum çerçevenin altına bağlıdır. Bu alet ile değerlendirilen yüzey daha sonra 3 m lik düz kenarlı bir çelik kama ile kontrol edilmelidir. İyi ve pratik düzenlemeler yapabilmek için oldukça kullanışlı bir alettir.

Bu ölçüm aletleri dışında kullanılan başka metotlar da mevcuttur. Karayolu yüzey özelliklerinin ölçülmesinde kullanılan bir başka metot aşağıdaki gibi 3 başlık altında incelenebilir:

1. Mikrodoku (dromometre)

2. Makrodoku (kum yama yöntemi, lazer esaslı yöntemler)

3. Megadoku (ruj profilometresi, slop variance, bump integrator, mayes ride meter, road analyzer)

Hazırlayan:

Ufuk Alyanak

Kaynaklar:

1) Beton Yolların Yüzey Özelliği ve Etkileri

Murat Ergün, Güven Öztaş

2) http://www.as-beton.com

3) www.romdas.com

4) www.unb.ca

Su Yapıları Terimleri

Mahmuz: Akarsu yatağını daraltmak için akışa dik doğrultuda inşa edilen su yapılarıdır.
Anroşman: Akarsu yatağını suyun etkilerinden korumak için kayaların ve beton küplerin doğrudan su içine atolması ile oluşturulan koruyucu örtüdür.
Master Planı: Birden fazla projenin birlikte değerlendirilip ilişkilerini belirlemek ve projeyi ayrıntılı olarak incelemek.
Akarsu havzası projesi: Havzadaki su kaynaklarını geliştirme amaçlı projelerdir.
Memba ve Mansap: Akarsu kesitinin kaynak tarafında kalan kısmı memba, ağız tarafında kalan kısım mansatır.
Akarsu Kavşağı: İki veya daha fazla akarsuyun birleştiği yere denir.
Havzanın Dere Frekansı: Yıl boyunca kurumayan toplam dere sayısının havza alanına oranıdır.
Drenaj Yoğunluğu: 1 kilometrekareye düşen ortalama akarsu uzunluğudur.
Yatak Malzemesi: Hareketli tabanı oluşturan malzemedir.
Yıkanmış Malzeme: havza erozyonundan gelen malzeme.
Katı Madde Konsantrasyonu: Su içindeki askı maddesi miktarının su ve askı maddesi karışım oranıdır.
Danenin Çökelme Hızı: Derenin eriştiği G/P = 1 denge durumundaki hızıdır.
Taşkın Yatağı: Sadece ortalama su seviyesindeki debilerdeki su altında kalan kıyı ile yüksek kıyı arasındaki arazi şerididir.
Çıkış Noktası: Bir havza bölümünden gelen yüzeysel suların toplanarak havzayı terkettiği akarsu kesitidir.
Dış Drenaj Alanı: Denize ulaşan akarsuların havza alanlarıdır.
Taban Düşüsü: Yataktaki su seviyesini kısa bir mesafede alçaltarak akarsuyun enerji fazlalığını yok eder.
Paralel Yapı: Akarsuyun eksenine paralel olarak kıyı çizgisinden başlayarak yeni düzenleme çizgisini belirleyen sedde tarzında yapılardır.
Yargın: Yatağın eğimini arttırmak, yatak su seviyesini düşürmek, akarsu kıvrımlarını düzeltmek için yargınlar yapılır.
Menfez: Küçük bir akarsuyu, karayolu veya demiryolu ile geçmek için menfezler kullanılır. boru menfezlerde çap en az 80 cm, seçilmeli, katı maddesi çok az akarsularda 30 cm ye kadar düşürülebilir.
Büz: Pişmiş toprak veya çimentodan yapılmış hazır menfezler veya kalın su borularıdır. Menfezlerde yapılan hesaplamalar geçerlidir.
Taşkın Seddeleri: Akarsu yatağının dışında planlanan taşkın sularını kontrollü bir şekilde geçiren su yaılarıdır.
Taşkın Duvarları: Meskun yerlerde arazi çok kıymetli olduğundan bu bölgelerden geçen akarsuların taşkın sularının yatak içinde tutulması için inşa edilir.


bu bilgiler Prof. Dr. Recep Yurtal hocamızın ders notlarından derlenmiştir.

ÖZEL MATRİSLER

Özel Matrisler

Kare Matris : Satır sayısı sütün sayısına eşittir.

Diyagonal Matris : Ana diyagonalin dışındaki tüm elemanlar sıfırdır.

Skaler Matris : Diyagonal bir matrisin anadiyagonal üzerindeki tüm değerler birbirine eşittir.

Birim Matris : Ana diyagonal elemanları 1 e eşit olan skaler matristir.

Simetrik Matris : Kare matriste ana diyagonale göre simetrik elemanlar birbirine eşittir.

Ters Simetrik Matris : Kare matriste ana diyagonale göre simetrik elemanların ters işaretli olmalıdır.

Sıfır Matris : Tüm elemanlar sıfırdır.

Üst Üçgen Matris : Ana Diyagonalin altındaki tüm elemanlar sıfırdır.

Alt Üçgen Matris : Ana diyagonalin üstündeki tüm elemanlar sıfırdır.

Bant Matris : Ana diyagonali ve buna alttan ve üstten paralele birkaç diyagonali sıfırdan farklı, diğer elemanları sıfır olan matrislerdir.

Mühendislikte Sayısal Yöntemler

Mühendisin amacı, gerçek hayatta karşılaşılan sistemleri matematiksel modelle ifade etmeye çalışmak ve sistemdeki elemanların mağruz kaldığı etkileri hesaplayıp malzeme şekil ve boyutlarını tespit etmektir.
Gerçek sisteme ait matematiksel model çok basit bir cebrik ifade olabileceği gibi çok karmaşık bir ifade de olabilir. Sayısal yöntemler (nümerik analiz - sayısal metodlar -nümerik metodlar) ile analitik çözümü olmayan veya çok karmaşık problemler yaklaşık çözümlerle hesaplanır.
İçerdiği konular:

• Lineer olmayan denklemler, köklerin bulunması
• Matrisler ve lineer denklem sistemleri
• Lineer olmayan denklem sistemleri
• Özdeğer problemleri
• İnterpolasyon
• Sayısal türev ve sayısal integrasyon
• Diferansiyel denklemlerin sayısal çözümleri

Önerilen kitaplar:

• Nümerik Analiz - M. Bayram
• Sayısal Çözümleme (odtü) - T. Aktaş, H. Öncül, S. Ural
• Mühendisler İçin Sayısal Yöntemler (çeviri) - S.C. Chapra, R.P. Canale
• Computing Methods in Engineering - E. Kıral, Y. Mengi, A. Gürkok
• Numerical Recipes - W.H. Press, B.P. Flancery, S.A. Tevkosky, V.T. Vetlerling

Ders İçeriğindeki Bazı İfadeler:

• Ortalama Değer Teoremi
• Rolle Teoremi
• Taylor Serisi
• Yuvarlama İşlemi
• İkiye Bölme Metodu (Bisection Method)
• Lineer İterasyon Yöntemi
• Newton Apson Yöntemi
• Secand Yöntemi (Kiriş Yöntemi)
• Gauss Eliminasyon Yöntemi
• Pivotlama
• L-U Yöntemi
• Newton Yöntemi
• Yamuk Kuralı
• Sınır Değer Problemleri
• Runga - Kutta Metodu