22 Nisan 2008 Salı

Yapı Yönetim Terimleri Sözlüğü

Yapı Yönetim Terimleri Sözlüğü

Zeyilname (Addendum) : Daha önce yayınlanmış sözleşme belgeleri üzerinde ekleme, düzeltme ve açıklama yapmak amacıyla, fiyat teklifi almadan önce çıkarılan ihale belgesi eki.

Ek Hizmetler (Additional Services) İnşaat proje yöneticisi ile mal sahibi arasındaki anlaşmada belirtilen temel hizmetlere ek olarak sağlanan hizmetler.

Vekalet (Agency) Bir tarafın, diğer taraf adına hareket etmesine yetki ve yükümlülük veren yasal ilişki.

Vekaleten Proje Yönetimi (Agency CM) Yalnız mal sahibi ile inşaat proje yöneticisi arasında belirlenen ilişki çerçevesinde uygulanan bir inşaat yönetimidir. İnşaat yönetiminde vekalet, güven çerçevesinde proje yöneticisinin, mal sahibi adına hareket etmesidir.

Anlaşma (Agreement) İnşaat proje yöneticisi ve mal sahibi veya yüklenici ve mal sahibi arasındaki sözleşme hükümlerini içeren belge. Bunda başka evraka da atıf yapılabilir

Görünürdeki En Düşük Teklifin Sahibi (Apparent Low Bidder) Teklif formu veya sözleşmede belirtilen işin ilgili kısmı için en düşük teklifi vermiş olan kişi.

Katılma -Yeterlik- Belgesi Alanların Listesi (Approved Bidders List) Rekabete dayalı fiyat vermek hususunda ön yeterliliğe sahip olduğu saptanan yüklenicilerin listesi.

Onaylanan Değişiklikler (Approved Changes) Sözleşme belgelerinde, üzerinde anlaşmaya varılmış süreçten geçirilerek yapılan ve yetkili tarafça onaylanan değişiklikler. Bkz. Değişiklik Talimatı (Change Order)

Uygulama Çizimleri (As-Built Drawings) İnşaatın bitiminden sonra, fiilen yapılmış işi gösteren çizimler (planlar). Bkz. Arşiv Çizimleri (Record Drawings)

Asıl Hizmetler (Basic Services) İnşaat proje yöneticisi ile malsahibinin bu konu üzerinde anlaştıkları hizmetler

Yararlanma (Beneficial Occupancy) İnşaatın bitişinden (kesin kabulden) önce, mal sahibi tarafından (öngörülen amaçla) kullanılması.

Teklif (Bid) Sözleşmede tanımlanan işi belirli bir fiyatla yapma önerisi.

Yeterlik (Biddability) İhale evrakının ihale dosyasında tanımlanan projeye uygun teklif verilebilmesi açısından yeterliği (yeterlik derecesi).

Yeterlik incelemesi (Biddability Review) En düşük teklif fiyatı ve inşaat süresince en az anlaşmazlık amacı ile sözleşme evrakının, yerel piyasa ve ihale stratejisini dikkate alarak çeşitli hata, belirsizlik ve eksiklerin ortadan kaldırılması hususunda rutin incelenmesi.

İhale dosyası (Bid Documents) Öngörülen işi ve sözleşme koşullarını açıklamak amacıyla malsahibi tarafından yükleniciler için hazırlanan belgelerdir. İhale dosyasının tipik ekleri, çizimler, şartnameler, sözleşme formları, genel ve özel şartnameler, teklif veya öneri formları ekleri ile diğer bilgilerdir.

Geçici Teminat (Bid Bond) Yüklenicinin malsahibi tarafından, ihale evrakında tanımlanan işi, teklif fiyatı ile gerçekleştirmek hususunda sözleşme taahhüdünü yerine getirmemesi halinde, bir sigorta kuruluşunun mal sahibine teminat miktarını ödeyeceğini bildiren beyanı.

Kesin Teminat Poliçesi (Bond) Geçici ve kesin teminat, yevmiye ve malzeme ödeme teminatlarını, birinci (ana) yüklenicinin sigortalıya (mal sahibi veya yüklenici) ödememesi veya müzayakası halinde ilgili (sigorta) kuruluşunun kendisine, poliçe üzerindeki miktarı ödeme beyanı.

Prim (Bonus) Mal sahibi ile yüklenici arasında yapılan sözleşmede öngörülen temel hedeflerin aşılması halinde malsahibi tarafından ödül biçiminde yükleniciye yapılan veya yapılması gereken ödeme.

Bütçe (Budget) Bir inşaat projesi için mal sahibi tarafından ayrılan, para ve zaman miktarı.

Keşif (Budget Estimate) Ön hazırlık bilgilerine dayanarak maliyetin yeterli doğrulukta tahmin edilmesidir.

Değişen Koşullar (Changed Conditions) Sözleşmelerin dayandığı koşulları değiştiren fiziksel veya diğer koşullar.

Değişiklik Talimatı (Change Order) Sözleşmeye yapılan eklemeler, çıkarmalar veya değişiklikler ile sözleşme tarafları arası yazılı anlaşma veya talimatlar olup “sözleşme değişikliği” adı da verilmektedir.

Ek İstekler (Claim) Sözleşmedeki hükümlerine göre yasal tazminat istemi

Pozlar (Code of Accounts) Mal sahibinin muhasebeleştirme amacıyla, proje maliyet kalemlerini yazılı biçimde tanımlanması

Hizmete Alma (Commissioning) Bir tesisin çalıştırılması, ayarlanması ve belgelendirilmesi.

İnşaat Proje Yöneticisi Ücreti (CM Fee) Proje yöneticisine yaptığı hizmet karşılığında sözleşmeye göre verilen ücret

Mal sahibinin Güvencesi (Contingency) Projede beklenmedik değişikliklerden doğacak zararı karşılamak amacıyla malsahibinin ayırdığı para miktarıdır.

İnşa edilebilirlik (Constructibility) Projede, tüm hedeflere ulaşma açısından ihale, uygulama ve yorumlamada kullanılan sözleşme evrakının açık, tutarlı ve eksiksiz olması sonucu kolay inşaat yapabilme (özelliği).

İnşa edilebilirlik incelemesi (Constructibility Reviews) Tüm proje hedeflerine ulaşılması için sözleşme evrakının açıklık, tutarlık inşaat kolaylığı ve eksizlik açısından değerlendirilme süreci.

İnşaat Bütçesi-Portesi (Construction Budget) Genellikle proje (inşaat) için planlama veya tasarım evresinde belirlenen toplam (bazı hallerde hedef rakam)

İnşaat Maliyeti (Construction Cost) Bkz. İnşaat maliyeti (Cost of Construction)

İnşaat İşletmeciliği-Yönetimi (Construction Management) Bir inşaat program ında inşaat ın proje tasarımından gerçekleştirilmesine kadar olan evrelerinde süre, maliyet ve kalite denetimi amacıyla kullanılan profesyonel yönetim (işletmecilik) süreci.

İnşaat İşletme-Yönetim Planı (Construction Management Plan) Proje yönetimi ve uygulamasının altyapı ve prosedürlerini açıklamak amacıyla CM tarafından hazırlanan metin.
İnşaat İşletmecisi-Yöneticisi (Construction Manager) İnşaat yönetim hizmeti verecek nitelikte uzmanlık ve olanaklara sahip kişi veya örgüt.

İnşaat İş Programı (Construction Schedule) İşlemleri, sürelerini ve işlem zincirlerini göstererek inşaat süresini ortaya koyan grafik, tablo, metin veya başka açıklamalar.

Sözleşme Uygulaması (Contract Administration) Bilinen sistem, politika ve prosedürlere dayalı olarak, sözleşme koşullarını yerine getirme işlevi

Yüklenici (Contractor) İnşaat vb. işlerin sözleşme, plan ve şartnamelere uygun biçimde yapımı için sorumluluk alan ve bu amaçla işgücü, malzeme ve ekipman sağlayarak bunları yöneten (denetleyen) kişi veya örgüt.

Sözleşme Evrakı (Construction Contract Documents) Yüklenici ile malsahibi arasındaki sözleşmeyi oluşturan dokümanlardır. Bunların içinde, malsahibi ve yüklenici arasındaki anlaşmayı gösteren revize edilmiş (güncellenmiş) teklif evrakı bulunur.

Maliyet Kontrolü (Cost Control) İnşaat maliyetinin mal sahibince onaylanan prosedür ve yetki çerçevesinde hesaplanan sınırlar içinde tutulması işlevi

Maliyet Yönetimi (Cost Management) Belirlenen bütçe sınırları içinde kalmak amacıyla, planlama, tasarım ve yapım süreçlerindeki tüm veya kısmi maliyetlerin yönetimi.

İnşaat Maliyeti (Cost Of Construction) Bu maliyetler, inşaat sözleşme giderleri, destek ve genel giderleri ile kullanılan işçilik, malzeme ve tesisat harcamalarını içerirler.

Kritik Yol Metodu (CPM- Critical Path Method) Bir projenin planlama ve denetimi için tüm geçerli bilgileri tek bir planda toplayarak onun tamamlanması için gereken işlemlerin sıra ve süreleri ile aralarındaki ilişkileri gösteren bir yönetim aracıdır (tekniğidir). Kritik yol, proje sonunun ağ diyagramındaki en kısa süresini belirleyen -en uzun- işlem dizisidir.

Kritik İşlemler Programı (Critical Date Schedule) Bkz. Ara-hedefler (milestone) programı.

Eksik İş (Deficient Work) Çizimler, şartnameler ve ilgili standartlar açısından henüz eksik, yetersiz ve işçiliği kötü işlerdir. Bkz. Sözleşmeye uygun olmayan (aykırı) işler (Non-conforming Work)

Profesyonel Tasarımcı (Design Professional) Gerçekleştirilecek projenin tasarımını yaparak çizim ve şartnamelerini hazırlayan profesyonel kişi ya da kuruluşlardır. Bu profesyonel kişi mimar, mühendis veya profesyonel hizmetleri veren bir kuruluş olabilir.

Eskiz Evresi (Design Phase-Schematic) Geleneksel olarak bu evre, tasarım hizmetinin ilk basamağıdır. Bu evrede tasarımcı projenin gereklerini saptar, projenin boyut ve yapısını gösteren evrak ve çizimlerden oluşan eskiz etütlerini yapar.

Ön Tasarım Evresi (Design Phase-Preliminary) Bu evre, eskizden tasarımın tamamlanmasına kadar olan evreye geçişi belirler. Bu evrede hacimler geliştirilir ve boyutlar kesinleştirilir. Çerçeve şartnamesi teknik şartnameye dönüştürülür, kesitler ve gabariler belirlenir. Bu evre tasarım geliştirme evresi adını da alır.

Son Tasarım Evresi (Design Phase – Final) Bu tasarım sürecinde çizim ve şartnameler inşaat için teklif alacak düzeyde geliştirilmişlerdir (tamamlanmışlardır). Bu evreden önce ön tasarım evresi, sonra ise ihale (teklif alma ve sözleşme) evresi gelir. Bu evre, tasarım sürecinin teklif aşamasından önceki son bölümüdür. Bu tasarımlara uygulama çizimleri (working drawings) adı da verilmektedir.

Dolaysız Maliyetler (Direct Costs) Bu maliyetler, şantiyede projenin yapımı ile doğrudan ilişkili olarak, işçilik malzeme, araç gereç, alt sözleşmeler ve bunlara ilişkin tüm harcamaları kapsarlar.

Çizimler (Drawings) İşin gerçekleştirilmesi için, proje elemanlarının yer, biçim ve boyutlarını gösteren çizgelerdir (grafiklerdir).

Kalan Maliyet Projeksiyonu (Estimated Cost to Complete) Bir projedeki belirli bir zaman noktasından işin sonuna kadar oluşması beklenen maliyettir. Bu maliyet, o güne kadar gerçekleşmiş olan ile planlanmış toplam maliyet arasındaki farktır.

Toplam Maliyet Tahmini (Estimated Final Cost) Bir proje veya proje elemanının, tamamlandığında gerçekleşmesi beklenen maliyetidir. Bu maliyet, belirli bir tarihe kadar gerçekleşmiş maliyet ile o tarihten işin bitimine kadar tahmin edilen maliyetin toplamıdır.

Hızlı Yol (Fast Track) Bir tasarım işini tüm tasarım bitmeden önce inşaata başlanabilecek biçimde evrelere ayırma sürecidir. Böylece inşaat evresi ile tasarım evresi (kısmen) örtüşürler .

Yeddi Emin / Emanetçi (Fiduciary) Sözleşmeye göre görevi, mal sahibi için namus, dürüstlük, güven ve titiz bir iyi niyetle hareket etmek olan kişi veya kuruluş.

Saha Talimatı (Field Order) Mal sahibi veya inşaat proje yöneticisinin yükleniciye sözleşme evrakında bulunmayan bir işi açıklamak ve/veya bunu gerçekleştirmek hususunda şantiyede verdiği talimattır. Saha talimatı genellikle sözleşme fiyat ve süresinde değişiklik yaratmayacak derecedeki küçük değişiklikler için verilir. Değişiklik talimatı, buna dayanabilir veya bundan bağımsız olarak verilebilir.

Bitiş Tarihi (Final Completion) İnşaat sözleşmesindeki tüm koşulların yerine getirildiği tarih

Bolluk (Float) Bir işlem grubunun programdaki toleransı (emniyet payı). Bolluk, başlama ve bitişe bağlı erken ve geç tarihlerin karşılaştırılması ile hesaplanır.

Emanet İş (Force Account) Taşerona yaptırılan, sözleşmesiz iş.

Genel Şartname (General Conditions) Sözleşme çerçevesindeki şartnamenin genel hükümlerini içeren bu bölüm projenin nasıl gerçekleştireceğini (tarafların hak, sorumluluk ve ilişkilerini) gösterir. Bu evrakta geçici inşaat, sigorta ve şantiye yönetim bürosu (field office) sağlama gibi yükümlülükler de bulunur.

Teminat (Guarantee) Üçüncü bir kişinin ürün (veya iş) kalite veya miktarı veya yeterli performansı üzerinde belirli bir süre için sözleşmede verdiği ve gerçekleşmemesi halinde yasal yaptırımı gündeme gelen karşılık (güvence).

Azami Maliyet Esaslı Proje Yönetimi (Guaranteed Maximum Price CM) İşin yapılması için gereken tüm yükümlülük ve sözleşmeleri üstlenen proje yöneticisine maksimum maliyet tavanı koyan bir PY sözleşme biçimi. Bir proje yöneticisinin çapı üzerinde anlaşmaya varılan bir iş için koyduğu (tavan) maliyete dayalı bir sözleşme ile gerçekleştirilen proje yönetimi (biçimi).
İhtiyati Haciz (Lien) Bir yükümlülüğün yerine getirilmesini veya bir borcun ödenmesini sağlamak için bir mülkiyete ipotek koymak, emanete almak, üzerinde hak iddia etmek.

(Yapının) Ömür Boyu Maliyet(i) (Life Cycle Cost) Bir yapı veya tesisisin yapının ömür boyu maliyeti onun bugünkü değere indirgenmiş (dönüştürülmüş) planlama, tasarım, yapım, kullanım, bakım ve yıkımı ile ilgili tüm maliyetlerini kapsar.

Maddi Tazminat (Liquidated Damages) Sözleşmeye göre yüklenicinin işi bitirmede gecikmesi halinde mal sahibine genellikle gün bazında ödemeyi kabul ettiği para miktarı.

Uzun Vadeli Sipariş Kalemleri (Long-Lead Items) Uzun teslim süresi (delivery time) nedeniyle vaktinde temin ve satın alma hususunda dikkate alınması gereken malzeme ve ekipmanın adı. Bunlar, diğerleri ile birlikte tedarik edilmeleri veya satın alınmaları halinde, inşaatın çok geç kalmasına neden olacak kalemlerdir.

Geç Teslim Süresi (Long- Lead Time) Geç teslim süreli kalemlerin satın alınması ile teslimleri arasında geçen zaman.

Uygun Teklif (Low Bidder) İhale dosyasında veya sözleşmede tanımlanan bir işe uygun en düşük teklifi veren.

Götürü Ücret (Lump-Sum Fee) Bu ücret belirli (sabit) bir miktar olup işin gerçekleştirilmesi için ödenen tüm dolaysız ve dolaylı giderler ile birlikte, genel harcama ve fiili kârı içerir.

Çerçeve (Master) Program (Master Schedule) Üst yönetim düzeyi için hazırlanmış bir özel program olup projenin ana unsurları ile onların süre ve sıralarını gösterir. Bu program bir ağ grafiği, ara hedefler programı (milestone chart) veya çubuk grafik biçiminde olabilir.

Ara Hedefler Programı (Milestone Schedule) Projenin tamamlanmasına kadar olan yol üzerindeki önemli olayları gösteren programdır. Tüm ara hedeflerin önem derecesi aynı değildir. Bunlar arasında en önemli olanlar “Büyük ara hedefler” adını alır ve genellikle bir grup işlemin tamamlanmasını gösterirler. (Bir işlem grubunu gösterirler.)

Birçok Ana Sözleşme (Multiple Prime Contracts) İşin özgün ve belirlenmiş kısımları için çeşitli (ayrı) yüklenicilerin mal sahibi ile doğrudan yaptığı sözleşmeler.

Sözleşmeye Uygun Olmayan (Aykırı) İşler (Non – Conforming Work) Sözleşme evrakındaki koşullara uygun olmayan işlerdir.

İhale Uyarısı (Notice of Award) Kişi ya da kuruluşa ihaleyi kazandığını bildiren belge.

İşe Başlama Emri (Notice to Proceed) Kişi veya kuruluşa bir projedeki sözleşmesi ile ilgili olarak işe başlama yetkisi veren belge ve / veya an.

Mal Sahibi Proje Yöneticisi (Owner CM) Bu bir proje yönetim biçimi olup burada mal sahibi, bağımsız bir proje yönetim kuruluşunu -proje ekibi üyesi olarak- kullanmaz ve proje yönetim hizmetinin tamamını şirket içi personel ile karşılar.

Mal Sahibi Temsilcisi (Owner’s Representative) Proje ekibinde mal sahibini temsil eden kişi.

Ceza (Penalty) Sözleşmedeki yükümlülüğün yerine getirilmemesi hali için genelde öngörülen ceza

Kesin Teminat (Performance Bond) Sözleşmedeki yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde bir sigortanın sigortalı malsahibi veya yükleniciye teminattaki miktarı ödeyeceğine dair beyanı (vaadi).

Evreli İnşaat (Phased Construction) İnşaat yada tasarım ile birlikte inşaatın kısım kısım gerçekleştirilmesidir. Bunda her örtüşen veya izleyen evre veya unsurun (parçanın) belirli bir çapı olup, her biri ayrı bir proje biçiminde dikkate alınmaktadır.

Tasarımlar (Plans) Bkz. Çizimler (drawings)

Yapım Sonrası Evre (Post-Construction Phase) Kesin kabulü izleyen evre.

Tasarım Öncesi Evre (Pre-Design Phase) Projeye başladıktan sonra ve, eskiz evresinden önce, inşaat programının hazırlandığı planlama ve konsept (fizibilite) geliştirme evresi.

Ana Sözleşme (Prime Contract) Mal sahibi ile doğrudan yapılan sözleşmedir. Bu sözleşme inşaatın bölümlenmesine bağlı olarak bir veya birden fazla sayıda olabilir.

Ana Yüklenici (Prime Contractor) Mal sahibi ile sözleşme yapan yüklenici.

Profesyonel Hizmetler (Professional Services) Mesleksel (ve teknik) bilgi ve beceri isteyen bir çalışma alanında,gereken performans standardına sahip kişi veya kuruluş tarafından sağlanan hizmetler.

Program Yönetimi (Program Management) Birden fazla inşaat projesi olan bir mal sahibinin, tüm projelerine standart teknik ve yönetim uzmanlığı sağlamayı amaçlayan hizmetlerdir.

Hakediş Toplantısı (Progress Meeting) Yapımın herhangi bir evresinde ilerlemenin izlenmesi amacı ile yapılan toplantı.

Hakediş (Progress Payment) Tamamlanmış iş kısımlarının inşaat proje yöneticisi tarafından periyodik biçimde denetlenip onaylanması üzerine, bunlarla ilgili sözleşme tutarının periyodik olarak mal sahibi tarafından ödenmesi.

Proje (Project) Mal sahibinin amaçlarını gerçekleştirmek için konsept oluşturma, tasarım ve yapımın sonuna kadar harcanan çabanın tümü.

Proje Bütçesi (Project Budget) Mal sahibinin projeyle ilgili tüm harcamalarını kapsamak üzere hesaplanan veya hedef alınan toplam miktar. Bu miktar inşaat maliyetinden başka arazi, yasal, danışma giderlerini, faiz (finansman) ve projeyle ilgili diğer tüm harcamaları kapsar.

Proje Maliyeti (Project Cost) Tüm Projenin gerçek giderleri

Proje Yönetimi (Project Management) Proje tasarım ve inşaatında profesyonel bir ekip (Proje Ekibi) tarafından tümleşik (entegral) sistem ve prosedürlerin kullanılması. İnşaat projelerinde proje yönetimi deyimi, inşaat yönetimi deyimi ile eşanlamlı kullanılabilir.

Proje Ekibi Toplantısı (Project Team Meeting) Proje ekip üyelerinin (Mal Sahibi, Tasarımcı, Proje Yöneticisi ve Yükleniciler) katılımıyla, projenin tüm konularına yönelik olarak yapılan toplantı.

Proje Prosedürleri El Kitabı (Project Procedures Manual) Proje ekibi sorumluluk ve yetkileri ile proje sistem ve prosedürlerinin ayrıntılı açıklaması.

Proje Ekibi (Project Team) Başlangıçta mal sahibi, tasarımcı, proje yöneticisi’nden oluşur. Daha sonra ana yüklenicilerin ihaleleri almaları üzerine, onlar da ekibe katılırlar.

Eksikler Tutanağı (Listesi) (Punch List) Bu liste inşaatın sonuna doğru hazırlanır. Bunda yüklenicinin eksik, şartnamelere miktar ve kalite açısından uymayan ve işin sonundan önce telafi edilmesi gereken işler belirtilir.

Kalite (Quality) Projenin yada onu oluşturan unsurların çizim, şartname ve uygun standartlar açısından, mal sahibinin istek, hedef ve beklentilerine ne dereceye kadar uyduğunun ifadesidir.

KG Kalite Güvencesi (QA Quality Assurance) Kalite kontrol prosedürlerinin gerçekten kullanıldığına güvenmek açısından, planlı ve sistematik yöntemlerden yararlanılmasıdır.

KD Kalite Denetimi (QC-Quality Control) İnsanlar, sistemler, malzemeler, evrak, teknik ve işçilik dahil tüm proje unsurlarının plan, şartname ve ilgili standartlara uygun olup olmadığını saptamak amacı ile yapılan sürekli inceleme, teftiş, belgeleme ve testlerdir.

Kalite Yönetimi (Quality Management) Kalitenin sağlanması doğrultusunda, yararlanılan kaynak ve işlemlerin eşgüdüm ve yönlendirilmesinde söz konusu sistematik prosedür ve yaklaşımların planlanması, organize edilmesi, uygulanması ve dökümante edilmesidir.

Arşiv Çizimleri (Record Drawings) İnşaat tamamlandıktan sonra, fiilen yapılan işi gösteren çizimlerdir (planlardır).

Telafi Programı (Recovery Schedule) Bu program master programa göre olan gecikmeyi kapatmak için gereken faaliyet ve özel çabaları gösterir. Burada, her istenen proje ekip üyesinin faaliyetleri de gösterilebilir.

Değişiklik Önerisi (Request for Change Proposal) Maliyet ve süreyi etkileyen nedenlerle, sözleşme evrakında yapılması önerilen değişiklilikler hususundaki açıklamaların proje yöneticisi tarafından yazılı veya sözlü olarak bildirilmesi. Bu öneriye Bulletin, Request for information, “Request for Quote” adları da verilmektedir.

Hakediş Programı (Schedule of Values) Tanım ve maliyetler ile birlikte işçilik ve malzemeyi içeren pozların toplamı sözleşme bedelini verir. Pozlar yardımı ile yüklenicilerin hakedişleri hesaplanır.

İşin Çapı (Scope) Proje yada sözleşmedeki gereksinimlerin tümünün tanımıdır.

İşin Çapındaki Değişiklikler (Scope Changes) Bunlar, tasarım ve yapım sürecinde işin çapını (hacmini) artıran ya da azaltan değişikliklerdir.

Saha Çizimleri (Shop Drawings) Bu çizimler, yüklenici tarafından sözleşme evrakına dayanarak yeterli detaylarda hazırlanır ve amacı, yüklenicinin söz konusu inşaatı tasarım hedeflerine ve sözleşme koşullarına uygun biçimde gerçekleştireceğini tasarımcıya göstermektir.

Kısa Vadeli İş Programı (Short Term Construction Activity Plan) Yüklenicilerin şantiyedeki faaliyetleri ile ilgili programlar, kısa vadeli veya “yakın gelecek” için hazırlanırlar. Haftalık olarak hazırlanan bu programlar birbirlerine ara hedeflerle (milestones) bağlanırlar ve bunların eşgüdümünü proje yöneticisinin şantiye personeli sağlar. Bunlara Rolling Schedule, Look Ahead Schedule, Short Interval Schedule adları da verilir.

Özel Koşullar (Special Conditions) Bkz. Genel Şartname Eki (Supplementary General Conditions)

Özel Meslek Adamları (Special Professionals) Mimarlar, mühendisler, tasarımcılar ve özel konularda uzmanlık sahibi çeşitli meslek adamları.

Şartnameler (Specifications) İş ile ilgili malzeme, ekipman, sistem, gereken işçi vb. kaliteler konusunda, ayrıntılı biçimde yapılan yazılı açıklamalardır.

İşletmeye Geçiş (Start-Up) Mal sahibinin tesise yerleşmesinden önce ve mal sahibince atanan işletme ve bakım personelinin kontrolü ele alması ile sistemin, işletme ve kontrol dönemine başlaması.

Altyüklenici (Subcontractor) Ana yüklenici ile sözleşme yapan yüklenicidir.

Geçici Kabul (Substantial Completion) Bir inşaatın -tamamen bitmemiş bile olsa- malsahibi tarafından öngörülen amca uygun olarak kullanılmak istendiği düzeye ulaştığını, tasarımcı veya proje yöneticisi veya her ikisinin belgelediği tarih.

Onaya Sunulan Evrak (Submittals) Sözleşme evrakında istenen enformasyonun (bilgi, döküman) iletilmesi

Genel Şartname Eki (Supplementary General Conditions) Teklif ve/veya sözleşme evrakının bir parçası olan genel şartnameye yapılan ek ve/veya değişiklikler.

Deney (Testing) İşin şartnamede yazılı biçimde ve istenen kalitede tamamlandığını saptama doğrultusunda özgün prosedürler uygulamak.

Uzman Yükleniciler (Trade Contractors) Bir projenin bütünü içinde belirli unsurları sağlayan ve/veya spesifik elemanların montajını yapan inşaat yüklenicileri.

Karşılaştırmalı Keşif (Trade-Off Study) Bir tasarım bileşeninin bir alternatif ile değiştirilmesi açısından karşılıklı maliyet ve riskleri ortaya koyan analiz. Bu analiz hem parasal, hem de fonksiyonel değerler (ölçütler) açısından yapılır. Bu analizlere Alternative Analysis adı da verilmektedir.

Değer Analizi (Value Analysis) Bkz. Değer Mühendisliği (Value Engineering)

Fizibilite (Value Engineering) Özel bir maliyet kontrol yöntemi olup, projede istenen fonksiyon, performans ve güvenirliği, en düşük “ömür boyu” maliyetle sağlamak açısından proje veya işletim fonksiyonlarının sistematik ve yaratıcı analizlerini içerir.

Garanti (Warranty) Projede bir tarafın kendi işi için saptanmış sorumluluğu yükleneceğine dair güvence vermesi.

İş (Work) Sözleşme evrakına göre işçi, malzeme ve ekipman gerektiren her türlü inşaat



Alıntıdır...

Betonarme perdeler ile güçlendirme

Betonarme perdeler ile güçlendirme

Betonarme perdelerle güçlendirmede, mevcut sistemin kapasite bakımından deprem güvenliği arttırılırken, taşıyıcı sistemdeki yanal değişmelerde sınırlandırılır. Güçlendirme için öngörülen yeni projeler yeni perdeler tüm taşıyıcı sistemin rijitliğini arttıracağı için, genellikle binaya gelen toplam deprem kuvveti de artar ve etkiler sistemde değişik bir dağılımla ortaya çıkar. Güçlendirme perdelerinin bina içinde düzgün dağıtılmasıyla, etkilerin belirli bölgede yığılması ve istenmeyen burulma etkilerinin meydana gelmesi önlenebilir.

Mevcut taşıyıcı sistemle yeni perdeler arasındaki kuvvet geçişinin ve bütünleşmesinin sağlanması için ara bölgelerin özenle ele alınması ve projelendirilmesi gerekir.Perde ile güçlendirilmede, perde yerlerinin seçiminde bunların banyo hacimlerine ve tesisat bağlantılarına bitişik olmamasına özen gösterilmelidir. Güçlendirme perdesinin olabildiğince bütün katlarda, boyu değiştirilecek olsa bile devam ettirilmelidir.

Güçlendirme perdeleri her iki doğrultuda en az ikişer tane olmalıdır. Binanın kat adedinin ve plandaki alanının küçük olması durumunda perde sayısı üçe de indirilebilir. Gerektiğinde de bunların kalınlıkları ve boyları küçültülebilir.

Güçlendirme perdelerinin yerlerinin, mevcut perde ve kolon düzenine dikkat edilerek belirlenmesi gerekir. Perdenin iki kolon arasında bulunması tercih edilmelidir. Böylece perde uç bölgelerinin oluşturulması kolay olur. İki taraftan da kolona bitişik olmayan doğrudan döşemeyi delip geçen perde ile döşeme arasında çok büyük gerilme yığılmaları oluşacağı için uygun değildir.

Zemin güvenlik gerilmesinin yeterli olmadığı yerlerde, temel genişletmesinin yanında, zeminin iyileştirilmesi de düşünülebilir. Bunun gibi, deprem etkisi durumunda, etkinin kısa süreli olması nedeniyle zemin emniyet gerilmesinin üstündeki bazı yerel gerilme artışlarına müsaade edilebilir. Perde için yapılan yeni temellerin mevcutlarla beraber çalışması ve perdenin ana donatılarının temele kenetlenmesi sağlanmalıdır. Bu amaçla temelin ortak yüzeyine epoksi sürülmesi ve dikiş donatıları yerleştirilmesi önerilir. Güçlendirme perdeleri plandaki durumlarına göre değişik şekillerde ortaya çıkar.

Güçlendirme Kararı Getirebilecek Sebepler

Güçlendirme Kararı Getirebilecek Sebepler

*Kullanımda değisiklik (konut→okul)
Özellikle konut türü yapıların okul yapılması örnek verildi ama asıl sıkıntı okul türü yapıların hastane türü tapılara dönüştürülmek istenmesinden kaynaklanmaktadır.Zira kullanımdaki bu gibi bir değişiklik hem m2 ye gelecek olan yükü hem de olası bir depremde öngörülecek olan cangüvenliği sınırının değişmesi demektir,çok da ciddi bir değişklik oluşur...

*Mevcut yönetmelik kosulları sağlanmamakta
bu sıkıntıyı 2007 deprem yönetmeliği ilk yayınlandığında da yaşamıştık halen daha da bi çok durumda karşıumıza çıkmaktadır.Daha evvelki yönetmeliklere uygun olarak projelendirilip inşaa edilmiş olsa dahi yapı sistemini 2007 deprem yönetmeliğine göre teste tabii tuttuğumuzda görüyoruz ki güçlendirme yapılması sonucu çıkabiliyor.Bazen 2007 deprem yönetmeliğine göre oluturmuş olduğumuz sistem yönetmeliğin 7 bölümündeki kriterleri aşamıyabiliyor güçlendirme gerekir komik sonucunu karşımıza koyabiliyor(bu yönetmeliğin kendisini yeterli görmemesi gibi bir sonuç çıkartmamıza neden oluyor bu da konumuz değil bu başlık altında)

*Beton dayanımında kusku

Elimizdeki yapının projede öngörülen beton sınıfı ile inşaa edildiğinden kuşku duyuyor olabiliriz buna istinaden beton testledine başvurabiliriz.

*Donatıda kusku

Aynı şekilde elimizdeki yapıda kullanılan donatının yönetmeliklerce öngörülen emniyet gerilmelerini sağlamıyacağından kuşku duyuyor olabilir alınmış olan çeliğin üretiminden kaynaklanan yanlışlıklar olduğunu düşünebiliriz.

*Proje hatası

Proje aşamasında yapı için doğru bir sistem seçimi analiz yöntemi hatta boyutlandırılma yapılmadığını düşünüyor olabiliriz.

*Projeye uymama

Yapı kendisine ait olan projeye uygun inşaa edilmiş olmayabilir.

*Yeni bir kat eklenmesi veya çok sayıda tasıyıcı
olmayan bölme duvar yapılması


bazen yapılar kullanıldıkları amaç doğrultusunda kat alanı olarak yetmediği durumlarda büyümeyi üste bir kat ile aşmak isteyebiliyor işletme(hastane vb. işletmeler) bu durumda güçlendirme yapmaya ihtiyaç duyabiliriz

*Yetersiz yanal rijitlik

Ki genelde yanal rijitlik sorunu vardır ülkemizdeki yapılarda sistemler toptan bir yöne hareket etmeye meyillidir ,eski projelendirme mantıkları sebebi ile.

*Hasar

Depremde veya başka bir sebepten dolayı yapıda hasar oluşmuş olabilir ....Fakat hasarlı yapıya güçlendirme yapılması yönetmeliğimizce sözkonusu değildir yalnızca onarım, onarım yaparken bizler güçlendirme işlemini de yapmaktayız.


Güçlendirmeye Karar Verdik Ve Yapıcaklarımız

İrdeleme Ve İnceleme

Dokümanlar (proje, raporlar v.b) üzerinde inceleme,

Bulabildiğimiz kadar yapıya ait ne varsa bulup onları incelemye çalışmalıyız.
 Mevcut mimari ve yapısal sistem rölövesinin çıkarılması,
Elimizde yapıya ait projeler olsa dahi röleve çıkartmalıyız ki ülkemizde uygulamada fazlasıyla değişilki yapıldığı bilinmektedir.
 Donatı türü, donatı detayları ve malzeme özelliklerinin
belirlenmesi,

Yapıyı sistemin içerisini incelemek ki genelde kritik durum yaratmayacak elemanlar üzerinde bu testleri yaparak sonuçlar elde etmeye çalışmalıyız.
 Mevcut yapının elde edilen veriler ve rölöve temel alınarak
çözümlenmesi ve yapı güvenliğinin saptanması,

Projeye uygun bir uygulama yapıldığınan eminsek ki genelde emin olmamaız zordur çıkarmış olduğumuz röleveyi modellememiz en güvenli yoldur bu aşamada.
 Yapı güvenliği yeterli bulunmuyorsa, onarım ve
güçlendirme yöntemleri ile ilgili seçeneklerin olusturulması,

Birkaç değişik yöntem oluşturup bu yöntemler belki malsahibi ile görüşülerek nihai yönteme karar verilmelidir sonuçta tüm o kırıp dökme işlemlerine binada yaşıyanlar katlanıcak bunu da gözetmek lazım ,bilindiği üzre bazı güçlendirmee uygulamalrında yapının tümüyle tahliyesi gerekir.
 Seçeneklerin irdelenmesi ve bir karara varılması,
Ekonomi,uygulanabilrilik ve de zaman gibi faktörler gözönüne alınarak karar verilir.
 Karar verilen yöntemle onarılan veya güçlendirilen yapının
yeniden çözümlenmesi,

Karar vermiş olduğumuz güçlendirilmiş yapının öngördüğümüz cangüneliği durumunu da sağlaması gerekmektedir kimse kafasına göre perde duvar ekledim kolon mantoladım deyip de güçlendirme yaptım diyemez.
 Yapım ve denetim.
Güçlendirme projeleri projeyi yapan kişinin uygulamayı da takibini gerektiri zira projede öngörülen ankrajların doğru ve olduğu yerlerde yapılmaları hayati önem taşır takdir edersiniz ki .....


Sizlere Erdem Canbay Hocamızın notlarından derlediğim bir bölümü kendi yorumlarımı da ekleyerek birkaç genel bilgi vermeye çalıştım bu konuda vakit buldukça ilavler de yapmaya çalışıcam güçlendirme önemli ve önemi kadar da zor bi konudur....
HErkesin güçlendirme yapmaması dileğiyle...
Kolay Gelsin ....

Gazbeton Blokla Örülmüş Duvarın Mekanik Davranışı

GAZBETON BLOKLARLA ÖRÜLMÜŞ
DUVARLARIN MEKANİK DAVRANIŞI
MECHANICAL BEHAVIOR OF MASONRY WALLS CONSTRUCTED
WITH GAS CONCRETE BLOCKS

Ziyafeddin Babayev
Erciyes Üniversitesi, Yozgat Mühendislik Mimarlık Fakültesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü - Yozgat
İbrahim Murat
Erciyes Üniversitesi, Yozgat Mühendislik Mimarlık Fakültesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü - Yozgat


Özet
Deprem süresince binaları etkileyen sismik yükler yapı ağırlığı ile doğrudan bağlantılıdır. Bina ağırlığının azaltılması depreme dayanıklı yapı tasarımında önemli bir sorundur. Deprem bölgelerinde, kullanım açısından özgül ağırlığı düşük olan en iyi malzeme gazbetondur. Yapılan bilimsel araştırmalarda değişik gazbeton türleri kullanılmıştır. Bunlardan biri de fogizoldur [1,2]. Deneysel çalışmada, özgül ağırlıkları farklı iki tip fogizol ve gazsilikat kullanılmıştır. Fogizolun üretiminde alçı, termo santral atığı (külü), kireç, kuvars kumu ve aliminyum tozu hammadde olarak kullanılmıştır. Gazsilikat ise kireç, kuvars kumu ve aliminyum tozu kullanılarak elde edilmiştir. Özgül ağırlığı 8000-8500 N/m3 olan birinci tip fogizolun (F1) blok boyutları 58 x 25 x 30 cm’dir. Özgül ağırlığı 9000 N/m3 olan ikinci tip fogizolun (F2) ise blok boyutları 58 x 20 x 30 cm’dir. Gazsilikatın (GS) özgül ağırlığı 7500-8000 N/m3 olup, blok boyutları 58 x 20 x 30 cm’dir. Fogizol ve gazsilikatla ilgili araştırmalar Moskova Merkezi İnşaat Konstruksiyonları Bilimsel Araştırma Enstititüsünde yapılmıştır. Bu bildiride, gazbeton bloklarla örülmüş duvar numunelerinin mekanik davranışı ve dayanım karakteristiklerinin deneysel sonuçları sunulmaktadır.

Abstract
Seismic loads, which affect buildings, during earthquake are directly related with the structural weight of building. Reduction of structural weight is an important issue on earthquake resistant construction design. The best material, which can be used in regions subject to earthquake, is gas concrete that has a low density. Different types of gas concrete have been used in scientific researches until now. One of them is fogizol. Two types fogizol, which have different specific gravities and gassilicate were used in this experimental study. Fogizol was produced from lime, fly ash, quartz sand and aluminum powder. Lime, quartz sand and aluminum powder were used to produce gassilicate. Specific gravity of the first type of fogizol (F1) is about 8000-8500 N/m3.
Dimensions of this type are 58x25x30 cm. Specific gravity of second type of fogizol (F2) is 9000 N/m3 and dimensions are also 58x25x30 cm. Specific gravity of gassilicate is about 7500 to 8000 N/m3, with dimensions of 58x20x30. Studies associated with fogizol and gassilicate were conducted in the Scientific Research Institute of Moscow Central Building Construction. In this article, mechanical behavior and strength characteristics of masonry walls, which were constructed with gas concrete blocks, were investigated.


1. GAZBETON ÖRGÜNÜN EKSENEL BASINÇ ALTINDA
DENEYSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMİ
Gazbeton örgünün dayanım karakteristiklerinin belirlenmesi için örgü numuneleri deneyi, 500 tonluk preste yapılmıştır (Şekil 1). Düşey statik yükler, numunelerin beklenen göçme dayanımının % 10’u kadar aşamalı olarak uygulanmıştır. Her yükleme aşamasında 3 dakika beklenmiş ve deformasyonlar ölçülmüştür. Deformasyonlar, numunenin dört yüzüne de bağlanmış saat tipli indikatörlerle ölçülmüştür.
Şekil - 1
Örgünün yapıldığı harçtan kenarları 7,07 cm olan küpler hazırlanmış ve bu küpler tuğla ve gazbeton yüzeyinde, duvar numunelerinin bulunduğu ortamda saklanmıştır. Bu küp numunelerinin duvar numuneleriyle aynı günde deneyleri yapılmıştır.
Örgüde kullanılan gazbeton bloklarından boyutları 10 x 10 x 10 cm olan küpler ve 10 x 10 x 40 cm olan prizmalar kesilerek dayanımları, elastisite modulü ve poisson oranı deneysel olarak belirlenmiştir [3]. Bu değerler Tablo 1’de verilmiştir.
Örgü numuneleri normal ısı – nem ortamında saklanılmış ve 28-30 günlük bir beklemeden sonra test edilmiştir.
Tablo 1
Blok Tipi
Özgül Ağırlığı N/m3
Küp Dayanımları, MPa
Ortalama Küp Dayanımı, MPa
Prizmatik Dayanımlar, MPa
Ortalama Prizmatik Dayanım, MPa
Elastisite Modülleri, MPa
Ortalama Başlangıç Elastisite Modülü, MPa
Poisson Oranları
Ortalama Poisson Oranı

2. NUMUNELERİN HAZIRLANMASI
Örgü numuneleri dört gruba ayrılarak hazırlanmıştır. Numunelerin hazırlanmasında kıvamlılığı 10 cm olan çimento – kireç harcı ve fogizol malzemeli harç kullanılmıştır. Örgüden önce bloklar suda 30 saniye saklanarak nemlendirilmiştir.
1. grup örgü numunelerinin plandaki boyutları 117 x 30 cm ve yüksekliği 131 cm olarak 2 cm kalınlıklı çelik levha üzerinde hazırlanmıştır. Örgü üstüne de 2 cm kalınlıklı çelik levha konulmuştur. I. grup numuneler üç adet olarak GS’den yapılmıştır.
2. ve 3. grup örgü numunelerinin boyutları 117 x 30 x 156,5 cm olarak F2 bloklarından hazırlanmıştır. Bu numuneler 13 cm kalınlıklı BS20 betonarme taban üzerinde yapılmış ve örgü üstüne de bu taban elemanı konulmuştur. 2. grup örgüler iki adet olarak yapılmıştır. 3. grup numuneler ise iki adet olarak fogizol malzemeli harçla (alçı: santral atığı: kireç = 3,5: 4,8: 1,7) yapılmıştır.
4. grup örgü numuneleri planda boyutları 88 x 30 cm ve yüksekliği 135 cm olarak 2 cm kalınlıklı çelik levha üzerinde iki adet olarak yapılmıştır. 1. , 2. ve 4. grup numunelerinin örgü harcı; çimento : kireç : kum oranı 1:1:8 olarak hazırlanmıştır.
Örgü harcının 1:1:8 oranında kabul olunması harç dayanımının yaklaşık 5 MPa olması anlamına gelmektedir. Bu dayanım, blokların dayanımlarına yakın ve biraz ondan büyük olması amacıyla kabul edilmiştir.

3. DENEY SONUÇLARININ ANALİZİ
Taş ve tuğla örgülerin dayanımını belirlemek için ampirik formül kullanılır [4]:
γ⋅
+−⋅=121.21RRbaRAR (1)
burada, - Örgü dayanımı R
- Taş veya tuğla dayanımı 1R
- Harcın küp dayanımı 2R
- Konstruktif katsayıdır A
11100100RnmRA⋅++= (2)
a= 0,15 ; m= 1,1 ; b= 0,3 ; n= 2,5 değerleri [4]’den alınır.
1204,0RR> olduğundan alınır. 1=γ
Hafif beton blok örgüler için kabul edilmektedir [5]. Denklem (2) kullanılarak yapılan deneylerde gazbeton bloklardan yapılmış örgüler için bulunmuştur. A’nın bu değeri denklem (1)’de kullanılırsa deney sonuçlarıyla % 13’e varan bir fark ortaya çıkar. kabul edildiğinde bu fark % 7’ye inebilmektedir. Deney sonuçları Tablo 2’de verilmiştir. kabul edilerek gazbeton örgülerin dayanım karakteristikleri amprik olarak bulunabilir. 8,0=A=A657,0=A75,0=A75,0
1. grup numunelerde düşey statik yük etkisinde ilk çatlaklar göçme yükünün %30 - %70’inde meydana gelmektedir. 1. grup örgülerin deney sonucu göçme karakteri Şekil 2’de gösterilmiştir.
2 ve 3. grup örgü numunelerinde ilk çatlaklar göçme yükünün %20 - %30’unda, 4. grup numunelerde ise %20 - %70’inde meydana gelmektedir. 2., 3. ve 4. grup numunelerin göçme karakteri Şekil 3, Şekil 4 ve Şekil 5’de gösterilmiştir.
Polyakov [5]’e göre oranı, bir başka deyimle gevreklik katsayısı, örgü harcının dayanımı ile bağlantılıdır ve tuğla örgü için 0,6’ya eşittir. Yapılan deneylerde gevreklik katsayısı 0,2 ile 0,7 arasında değişmektedir. kçNN/
Gazbeton örgülerin göçmesi örgünün orta kısmından başlamış, düşey yüklerin artmasıyla çatlaklar da büyümeye başlamıştır. Numunelerde çatlaklar önce örgü dikişlerinde (derzlerde) meydana gelmiş ve daha sonra bloklara geçmiştir. Çatlaklar genelde düşey ve eğimli şekilde oluşmuştur. Derzlerdeki harç göçme yükünün %30 - %40’ı seviyesinde dökülmeye başlamıştır.

Derzlerde çatlakların erken meydana gelmesi harcın plastikliğinin büyük olması ve harcın derzlerde düzgün yayılı olmaması ile izah edilebilir. Derzlerde meydana gelen çatlaklar daha sonra blokların da çatlamasına neden olmuştur. Kullanılan harcın dayanımı blokların dayanımına yakın kabul edilmiştir. Daha yüksek dayanımlı harç kullanılsaydı sonuçlar farklı olabilirdi. Nitekim [6]’da belirtildiği gibi yüksek dayanımlı harcın kullanılması ilk çatlağın oluşumunu örgünün kopması anına yaklaştırmaktadır.
GS ve F1’den yapılmış örgülerin dayanımları birbirine yakındır (Tablo 2). Çünkü bu blokların ortalama dayanımı da birbirine yakındır. F2’den yapılmış 2. ve 3. grup örgülerin dayanımında çok büyük fark izlenmese de kullanılan harç dayanımları 1,8 defa farklıdır. 3. grup numunelerin fogizol malzemeli harcının dayanımı 2. grup numunelerin çimentolu harç dayanımından 1,8 defa büyük olsa da örgülerin ortalama dayanımında 2. grubun daha büyük olduğu görülür. Çimentolu harçta aderans gerilmesi yüksek olduğu gibi [2] örgü dayanımı da yüksek bulunmuştur.
Deney sonuçları incelendiğinde gazbeton örgülerin düşey statik yük etkisindeki davranışı kireç taş örgülere çok benzemektedir. Ancak örgü dayanımının gazbeton blok dayanımına oranı (blok dayanımından yararlanma katsayısı) 0,55 – 0,60 bulunmuş olup, kireç taş örgü için belirlenen 0,25 – 0,30 değerlerinden yaklaşık iki kat yüksektir [7].
Tablo 2
Blok Dayanımı
Harç Dayanımı
Çatlak Yükü
Göçme Yükü
Deneysel Örgü Dayanımı,
Ortalama Örgü Dayanımı,
(1) formülü ile,
Grup
İşareti
R1
R2, MPa
Nç, kN
NK, kN
Nç / Nk
R′, MPa
R′, MPa
R
R / R′
R′ / R1

4. SONUÇLAR
Gazbeton bloklardan yapılmış duvarların dayanımı denklem (1) ile hesaplanabilir. A katsayısını 0,75 kabul ederek denklem (1)’i kullanmak mümkündür. Çimentolu harçla
yapılmış örgülerde dayanım fogizol harçla yapılmış örgülere göre daha yüksek olduğundan gazbeton örgüler için çimentolu harç tavsiye edilir. Sismik bölgelerde kullanılabilmeleri açısından harç dayanımının blokların dayanımına yakın seçilmesi bir üstünlük olabilir. Örgü yapılırken blokların nemlendirilmesi harçla blok arasında aderans gerilmesini yükseltir.
Kaynaklar
1. Babayev, Z., Minakov, S. A., “Fogizol Bloklardan Yapılmış Yığma Duvarlarda Aderans Gerilmesi”, Moskova Merkezi İnşaat Konstruksiyonları Bilimsel Araştırma Enstitüsü Yayın Kitabı, Yapıların Deneysel ve Teorik Araştırmaları, Moskova, 1990. (Rusça)
2. Babayev, Z., Murat, İ., Aydın, G., “Gazbeton Bloklarla Yapılmış Örgülerde Aderans Gerilmelerinin Araştırılması”, Küçükçekmece ve Yakın Çevresi Teknik Kongresi, İstanbul, 2003
3. Babayev, Z., “Gazbeton Örgülerin Düşey Statik Yük Etkisi Altında Davranışları” Taşkent, 1992. (Rusça)
4. SNİP-II-22-81. Taş ve Armetaş Konstrukiyonların Tasarım Esasları”, Moskova, 1983. (Rusça)
5. İzmaylov, Y. V., Mitin, A. R., “Hafif Beton Blok Örgülerde Aderans Gerilmesi”, Kişinev, 1971. (Rusça)
6. Polyakov, S. V., İsmaylov, Y.V., Konovotçenko, B.İ., Orucov, F.M., Polyakov, N., “Kireç Taşlarından Yapılan Örgü Konstrüksiyonları”, Kişinev, 1973. (Rusça)
7. Eyyübov, C., Babayev, Z., Murat, İ., Askerov, C., “Kireç Taşıyla Yapılmış Duvarların Düşey ve Yatay Yüklerin Etkisi Altındaki Davranışının Araştırılması”, İnşaat Mühendisliğinde Gelişmeler (ACE), İstanbul, 2002.

20 Nisan 2008 Pazar

KONUT ÜRETİMİNDE TÜNEL KALIP TEKNOLOJİSİ

KONUT ÜRETİMİNDE TÜNEL KALIP TEKNOLOJİSİ

Tünel Kalıp Teknolojisi

Tünel Kalıp Teknolojisi, betonarme yapılarda taşıyıcı duvar ve döşemenin bir defada dökülmesine olanak veren tünel şeklindeki çelik kalıplar sistemidir. Bu sistemde duvar ve döşeme beraberce yerinde dökülmektedir. Bu yönüyle geleneksel yapım tekniklerini andırmasına karşın, sistemin nitelikleri gereği beraberinde ön yapımlı (prefabrike) bazı yapı elemanlarının kullanımını gerektirdiği için yarı-ön yapımlı diye anabileceğimiz bir sistemdir. Bu sistemde cephe elemanları, merdivenler, sahanlıklar, bölme duvarlar, bacalar v.b. ön yapımlı olarak; yerinde dökülen ana yapıyla birleştirilip kullanılmaktadır.

Tünel kalıp çelik olduğu için düzgün yüzeylidir. Kesin boyutludur. Her defasında kalıpçıların ölçümlemedeki becerisine bağlı kalınmadan, standart yükseklik ve açıklığı kolaylıkla elde etmek olasıdır. Bu sistemde kür yoluyla, betona kısa sürede gerekli mukavemet verilebildiğinden, kalıbı çok kısa süre sonra sökmek, yine kısa sürede kurarak yeniden beton dökmek, hatta bir üst kata başlamak hiç de zor değildir.

Konut Üretiminde Tünel Kalıp Teknolojisi`nin Sağladığı Yararlar

1- Üretim Hızı

Tünel kalıp teknolojisindeki üretim hızı, Ülkemizde en yaygın şekilde uygulanan geleneksel yapım teknolojilerine göre çok yüksektir. Orta büyüklükteki bir konutun kalıbı, bu sistemde yarım günde kurulup hazırlanmakta ve aynı gün betonu dökülerek bitirilmektedir. Ertesi gün kalıbın dökülerek yeniden kurulması ve yeniden beton atılması olanaklıdır. Yirmi dört saatlik dönüşümlerle (rotasyonla) kullanılabilen bu kalıpların içine; önceden kapı ve pencere kasaları, elektrik boru ve buatları da yerleştirilebildiğinden daha sonra yapılacak işler, ilk döküm sırasında bitirilmiş olmaktadır.

Klasik anlamda iş ve kalıp iskelesi gerektirmemektedir. Bu sistemin kendine özgü ve son derece pratik iskeleleri bulunmaktadır. Dolayısıyla bu bakımdan bir zaman harcanması söz konusu değildir.

Beton yüzeyler (duvar ve tavan) çok düzgün ve pürüzsüz olduğundan sıva gerektirmemektedir. Dolayısıyla ne tavanlar için, ne de dış cephe için iş iskelesine gereksinme duyulmamaktadır. Böylece bu işler olmadığı için zaman kazancı olmaktadır.

Cephe elemanları, bölme duvarlar, merdivenler, sahanlıklar, kalorifer, çöp ve mutfak bacaları ön yapımlı olduğundan kısa sürede yerine monte edilmekte ve burada da önemli ölçüde zaman kazancı olmaktadır.

Çelik kalıp sisteminin niteliğinden ötürü, bütün ölçüler son derece hassas olduğundan birçok üretim standart olarak önceden yapılabilmekte veya alınabilmektedir. Yerine uydurma veya alıştırma problemleri olmadığından, bitirme süresi kısalmaktadır.


2- Ekonomi

Yapım süresinin kısa oluşu, işgücü ve anaparanın belirli bir işe zun süre bağlı kalmasını önlemektedir. Ayrıca enflasyonun hızlı olduğu bir ülkede herhangi bir işin kısa sürede bitirilmesi maliyetleri düşürücü olabilmektedir.

Çelik kalıpların yüzlerce defa kullanılabilmesi, ilk yatırım yüksek olsa dahi sonuçta maliyeti düşürebilmektedir. İyi bir kullanım ve bakımla bu kalıplar bin defa kullanılabilmektedir.

Yapı maliyetindeki işçilik oranı geleneksel sistemle karşılaştırıldığında önemli derecede düşmektedir (%7-8).

Sistemin boyutlarındaki hassasiyet, kaba ve ince yapı bileşenlerinin standartlaştırılmasına olanak vermekte, böylece gerek üretim, gerekse montajda maliyet düşüşleri gözlenmektedir.

3- Kalite

Çelik tünel kalıpların sağlam oluşu ve yüzeylerin düzgünlüğü nedeniyle defalarca kullanılmasına karşın, elde edilen beton yüzeyi düzgün olmaktadır. Sıva istemediğinden bu bakımdan ortaya çıkacak bozukluklardan kesinlikle kurtulunmaktadır. Kapı ve pencere boşlukları, elektrik anahtar, priz ve buatları kalıbın hep aynı noktasına işlenmek zorunda olduğundan (işçi istese de, başka bir yönde bir cm dahi kaçıramaz), her kat veya dairede bu noktaları aynı konumda bulmak mümkün olmaktadır. Bir perde duvarın şişmesi, şakülünden kaçması söz konusu değildir.

Genel olarak yapıyı oluşturan bütün hacımlar ve elemanlarda ölçüler kusursuz ve kesindir. Kaba yapıyı tamamlayan; cephe ve bölme elemanları, merdivenler, bacalar v.b. ön-yapımlı olduğundan, bunların kalitelerinin de yüksek olacağı kuşkusuzdur. Yine ölçülerdeki bu hassasiyet dolayısıyla; yapıyı tamamlayan kapı, pencere, dolap, basamak, denizlik, korkuluk, küpeşte v.b. elemanların standardizasyonu ve buna bağlı olarak fabrikasyonu, genel kalitenin yükselmesi sonucunu doğurmaktadır.

4- Uygulamada Kolaylık

Tünel kalıp teknolojisi karmaşık değildir. Nitelikli işçi gereksinimi azdır, kurum ve sökümü basittir. Demir ve betonun bulunduğu her yerde kolayca uygulanabilir. Teknoloji gereği olarak kullanılan kule vinç yalnızca kalıp kurum ve sökümünde değil; donatının, betonun, ön yapımlı elemanların ve öteki bütün ince malzemelerin taşınmasında ayrıca kolaylık sağlamaktadır. Perde ve döşeme halindeki uygulamadan dolayı hasır çelik kullanımı işçiliği oldukça kolaylaştırmaktadır.

5- Güvenlik

Taşıyıcı duvarların ve döşemelerin bütün halinde ve tek işlemle dökülmesi sonucu, tek parça (monolitik) bir yapı elde edilmektedir. Tek parça yapı sistemi, deprem bölgeleri için en elverişli sistemlerden biridir.

Beton duvar ve döşemeler yangına karşı tam dayanıklıdır.


Tünel Kalıp Sisteminin Uygulanması

Tünel kalıp sisteminde temel eleman bir dikey, birde yatay panodan oluşan yarım tüneldir(x). İki yarım tünel elemanı birleşerek bir üniteyi oluşturur (Resim:1). Tünel tamamlanıp döşemede betonu atıldıktan sonra (Resim:2) üzerine tünel kalıp kurulur (Resim:3). Demir donatı ve tesisat işlenir. Duvar ve döşeme üzerinde boşluklar var ise (kapı, pencere, baca v.b.) buralarda betonu dolduran özel elemanlar (rezervasyon kalıpları) yerine takılır. Döşeme ve duvarların betonu beraberce ve bir kerede dökülür. Soğuk havalarda bir taraftan beton tünel kalıp içinden ısıtılırken, diğer yandan da döşemenin üstü yalıtım plaklarıyla kapatılarak korunur. Böylece betonun kısa sürede sertleşmesi ve belirli bir mukavemete erişmesi dolayısıyla, ertesi gün önce dış kalıplar sökülür, sonra yarım tünellerden bir tanesi düşürülerek. (Krikolar üzerinde duran kalıp indirilerek tekerlekler üzerine basar) tekerlekleri üzerinde dışarıya doğru çekilir. Bu sırada ünitenin öteki yarısı döşemeyi desteklemeye devam etmektedir. Çıkarılan yarım tünelin yerine döşemeyi desteklemek için ayarlı çelik dikmeler yerleştirilir (Resim:4) ve öteki yarım tünel de düşürülür ve çekilerek dışarıya alınır. Tünel kalıbın sökülerek çıkarılabilmesi için, bu kalıpla betonu dökülen hacmin mutlaka bir tarafının açık olması gerekir. Böylece yapının cephesinde açık kalan hacimler, sonradan ön yapımlı (prefabrik) elemanlarla kapatılır. Önceden hazırlanmış olan bölme duvar, düz veya çiçeklikli balkon ve cephe parapetleri, merdivenler, sahanlıklar, bacalar v.b. yerlerine takılır.

Tünel kalıp sistemi bir hızlı yapım sistemidir. Bu sistemin en önemli özelliklerinden biri 8 saatlik çalışma ile ve 24 saatlik rotasyonlarla bir iş programı uygulanabilmesidir. 100 m2 civarındaki bir konut biriminin tünel kalıpla yapıldığını varsayarsak 8-10 kişilik bir tünel kalıp ekibi, bir elektrik tesisatçısı ve iki kişilik soğuk demirci ile sabahtan öğleye kadar 4 saatlik süre içerisinde tünel kalıp bir önceki yerinden sökülerek yeniden kurulmakta ve öğleden sonraki süre içerisinde betonu dökülmektedir. Kış aylarında ısıtma yaparak yaz aylarında ise ısıtmadan, kalıp, ertesi gün sabah yeniden kurum için sökülebilmektedir. Bu büklükteki bir konut birimi için 10-12 parça kalıbın yeterli olduğunu söylersek işlerin ne denli hızlı yürütüleceğini daha iyi anlamış oluruz. Kullanılacak kalıp sayısını proje, konut miktarı, inşaat süresi belirlemektedir. Bu değerlendirmeler ışığında tek tünel kalıp takımı ile günde bir daire üretilebilmekte, daha fazla üretim için tünel takımını artırmak gerekmektedir.

Tünel Kalıp Teknolojisinin Diğer Özellikleri

Tünel kalıp sistemi ile yapım, özellikle konut gibi birbirini tekrarlayan birimlerden oluşan yapılarda niteliksiz işçi ile yürütülebilmektedir. Bunun bir nedeni kalıbın sadeliği ile her detayın kalıp üzerinde çözülmüş olmasıdır. İşçilerin arasında yapılacak (sökümcü, kurumcu, rezervasyon işleri, tesisat ve soğuk demir işleri gibi) iş dağıtım organizasyonu kimin ne zaman ne yapacağını bilmesini ve işe yeni başlamış bir işçinin kısa zamanda yetişmesini sağlamaktadır. Yapım sürecinin başındaki sıkı denetim ile bu sağlanabilmekte ve giderek teknik kontrol-mühendislik hizmetleri bile minimuma inebilmektedir.

Tünel kalıpla elde edilen yapılar depreme dayanıklı tek parça yapılardır. Betonarme betonu olarak normal B225 betonu kullanılmaktadır. 1 m2 planda 0.310 – 0.320 m3 beton dökülmektedir. Teçhizat olarak ise işçiliği olumlu yönde etkileyen hasır çelik kullanılmaktadır. Yüksek katlı inşaatlarda prefabrike ve geleneksel sistemlere göre daha az teçhizat yeterli olmaktadır.

Tünel kalıp sistemi ile elde edilen yapılarda ekonomik açıklıklar üç metreden altı metreye kadar olup, günlük rotasyon için en uygun yapı alanı 70 m2 ile 150 m2 arası değişmektedir. Konutun gereksinimi olan açıklıklar ve birim m2`lere ilişkin bu uygunluk nedeni ile, tünel kalıp sistemi ülkemizdeki konut açığını karşılamakta en akılcı yollardan biri olmaktadır. Ayrıca tünel kalıbın kullanımındaki üretim alt sınır ile üst sınırı arasındaki değişken olabilirlik, belirlenen konut miktarı ne olursa olsun bu üretime uygun bir teknoloji olmasını sağlamaktadır. Bu sistemin rant olabilmesi için alt sınır 100 konut biriminden az olmamalıdır. Üst sınır istenilen miktara çıkabilir. Esasen kalıbın ömrü 1000 kez kullanılabilecek kapasitededir. İyi bir bakım ve ufak tefek onarımlarla bu ömür daha da arttırılabilir.

Firmamızın bu teknoloji ile yapmış olduğu konutlarda yalıtım sorunları da teknolojinin getirdiği avantajlardan yararlanılarak çözümlenmektedir. Dış cephe duvarları, pencere alt ve üst bantları, ısı yalıtımı için prefabrik sandviç elemanların bu yüzeylere montajı ile veya tünel kalıp içinde beton dökümünden önce montaj yolu ile sağlanmaktadır. Böylelikle 40 cm`lik çift taraflı sıvalı bir tuğla duvarın sağlayabileceği ısı yalıtımı 5 cm`lik bir kalınlık içinde çözümlenebilmektedir. Ayrıca doğrama detayları çift cama göre çözümlenerek ısı kaybı en aza indirilmiştir. Cephe giydirme elemanlarının montajı sırasında ek yerlerini özel detaylar geliştirerek su ve ısı yalıtımı da ayrıca çözülmektedir.

Sistemin makine ve teçhizat olarak dışa bağımlı bir yönü bulunmamakla beraber, hatırı sayılır bir ön yatırımı vardır. Ancak belli sayıda bir üretim amaçlandığında ve iyi planlandığında, yapımda hızın yanında ekonomide sağlanmaktadır.

Sisteme uygun planlama ve yapma gereği ise mimariye ayrı bir disiplin getirmektedir. İlk bakışta planlamada esnekliği kısıtlıyor gibi görünmekle beraber, alışkanlık kazanıldığında sonsuz esnek, ancak disiplinli bir sistem olduğu görülmektedir.

Tünel Kalıpla Yapılan Konutlar

Şirketimiz 1979 yılından bu yana kullandığı tünel kalıp teknolojisi ile büyük çoğunluğu Ankara`da, diğerleri Adana ve Mersin`de olmak üzere 1700`ün üstünde konut üretmiştir. Halen Ankara`da 3000 birimlik uydu-sitenin altyapı çalışmaları ilerlerken, İstanbul Fenerbahçe`de de 166 konutluk ayrı bir sitenin yapımına başlanmıştır. Libya`da ise 1200 konutluk bir sitenin yapımı sürdürülmektedir.

Tüm bu çalışmaların yanında, söz konusu teknolojinin yurda yayılması ve inşaat sektörünün hizmetine sunulabilmesi için Şirketimiz, Fransız OUTINORD lisansı ile tünel kalıp ve yan teçhizatını üreten bir fabrika kurmuştur. Yıllık 10000m2 ile faaliyete geçen bu fabrikanın ürünleri halen yurt içinde ve dışında kullanılmaktadır.

Standart tünel kalıp boyutları

1- Uzunluk : 2.50m-1.25m-0,625m vincin kapasitesine göre bu elemanlar 12.50m uzunluğa kadar birleştirilerek kullanılabilirler.
2- Yükseklik : 2.30m den 3.00m ye kadar
3- Genişlik : 1.05, 1.35, 1.65, 1.95, 2.25, 2.55, 2.85

Bu çeşit genişlik ve 28 değişik kombinasyonla 2.10 ile 5.70 arasında açıklıklar için standart tünel kalıplar elde edilebilmektedir. Bu boyutlar dışında kalan istekler özel kalıplar üretilerek karşılanır.


Sonuç

Buraya kadar yaptığımız açıklamalardan görüldüğü gibi tünel kalıp sistemi konut sorununun çözümünde oldukça ekonomik, esnek, hızlı bir sistem olarak ortaya çıkmaktadır. Esasen konut sorununun çözümü için yapım teknolojisinin seçimi çok önemli olmaktadır. Firmamız bugünkü durumu ile yılda ortalama 500 konutluk bir üretim gerçekleştirmektedir. Ancak yapı sektöründeki darboğaz finansman sorunları bu miktarı olumsuz yönde etkilemektedir. Tünel kalıp teknolojisi, üretim hızına paralel teknolojinin konut sorununun çözümünde bir araç olarak kullanılabilmesi için yeterli kaynak bulunması zorunludur.

Ülkemizdeki sanayileşme düzeyi bu sistemin kullanılabilmesi için gerekli boyutlara sahiptir. Bu şartların sağlanmasıyla ülkemizdeki konut sorununun bir boyutu halledilmiş olacak, teknoloji dışsatımı bile söz konusu olabilecektir.

17 Nisan 2008 Perşembe

TUĞLALARIN ÖZELLİKLERİ

TUĞLALARIN ÖZELLİKLERİ
Tuğlalar "Seramik" olarak tanımlanan bir malzeme türüdür. Bun­lar inorganik, yüksek ısılarda işlem görmüş silikatlar ve metal oksitlerdir. Oksitlenmiş bir malzeme olmaları kimyasal bakımdan denge noktasında olan ve yeni bir kimyasal işleme girmeyen bir malzeme olmaları demektir. Fiziki olarak sert, gevrek ve ısıya dayanıklıdırlar. Tuğla malzemenin içindeki kuartz kaolinit ve mika ısı etkisi ile kuartz kristobalit, mullit ve bunları bağlayan bir camsı malzeme oluştururlar, inşaatlarda kullanılan tuğlaların pişirme ısıları 950-1200 santigrat civarındadır.Tuğla üretimi önemli ölçüde yakıt gerektirir. Adi tuğlalar, harman tuğlası, 800 derecede pişirilirken sert tuğla için pişirme ısısının 900-1000 derecenin üzerinde olması gerekir.

Tuğlaların pişirilmesi sırasında, içinde sonsuz sayıda mikrokospik çatlak, boşluk ve geçitler oluşur. Bunlar "boşluk" olarak adlandırılır. Bu boşluklar tuğlanın bütün önemli özel­liklerini etkilerler. Porozite = Boşluk hacmi / tuğlanın dış hacmidir ve yüzde olarak belirtilir. Bunun için tuğla önce kuru olarak tartılır, daha sonra suyun içinde tutularak bütün delik­lerin su ile dolması sağlanır. Tekrar tartılır. Aradaki ağırlık farkı suyun özgül ağırlığına bölünerek boşluk hacmi bulunur. Ancak tuğladaki boşluklar içinde bulunan hava, suyun boşluğa girmesini engelleyebilir. Bunun için tuğlaların su içinde kay­natılması ve soğuduktan sonra bu boşluklara suyun dolması bek­lenir.

Genellikle tuğlanın porozitesi %25'den fazla ise giderek basınç dayanımı azalır. Sörünür olarak kullanılacak, hava koşullarına açık, ve sıva ile kaplanmayacak tuğlalarda porozite %15'den yüksek olmamalıdır.

Basınç Dayanımı

Basınç dayanımı tuğlanın en önemli özelliğidir. Pek çok faktöre bağımlıdır. Tuğlanın porozitesi, pişirilme ısısı, üretim biçimi. delikli tuğla ise deliklerin miktarı, yeri, ke­narlarının biçimi, yükleme yönü, vb. basınç dayanımı üzerinde etkili olan faktörlerdir. Tuğlanın yapıldığı toprağın cinsinin de tuğla basınç dayanımı üzerinde etkisi vardır.

Bugün bazı ülkelerde 500-600kg/cm2 basınç dayanımı olan tuğlalar üretilebilmektedir. Türkiye'de üretilen tuğlaların basınç dayanımları genellikle düşüktür.

Üretilen tuğlaların üzerinde sistemli bir basınç dayanımı saptama deneyleri yapılmamaktadır, özellikle harman tuğlalarında basınç dayanım­ları genellikle düşük olduğu gibi aynı ocaktan gelen tuğlalarda çok büyük basınç dayanımı farklılıkları görülebilmektedir. Daha kontrollü olarak üretilen fabrika tuğlalarında bile basınç dayanımlarında %50'nin üzerinde basınç dayanımı farklılıkları olabilmektedir.

Harman Tuğlaları

1970'li yılların başlarına kadar oldukça yaygın olan harman tuğlası üretimi ve kullanımı giderek bu günlerde hemen hemen yok denecek kadar azalmıştır. Bu bakımdan harman tuğlasının basınç dayanımının bilinmesi daha çok eski ve harman tuğlası ile yapılmış yığma yapıların analizi için gerekmektedir. 1964-1975 yıllarında o zamanki İmar ve İskan Bakanlığı Yapı Malzemesi Genel Müdürlüğü Laboratuarlarında 43 değişik parti harman tuğlası üzerinde yapılmış basınç dayanımı deneylerinde ortalama basınç dayanımı 55 ± 18 kg/cm2 ; deney yapılan par­tiler içinde rastlanan en büyük ortalama basınç dayanımı 105 kg/cm2, en küçük ortalama basınç dayanımı 23 kg/cm2 olarak bu­lunmuştur. Harman tuğlaları Ankara İl sınırları içindeki tuğla ocaklarından alınmıştır.

Postacıoğlu (1962), kendi yaptığı basınç dayanımı deneylerinde 67 harman tuğlası için ortalama 16-27 kg/cm2 basınç dayanımı bulmuştur. Yine bu deneylerde tuğla dayanımının 16 kg/cm2'den küçük olma ihtimali % 5. 40 kg/cm2'den küçük olma ihtimali % 17 ve 75 kg/cm2'den küçük olma ihtimali % 69'dur.

Fabrika Tuğlaları

Yine 1964-1975 yılları arasında o zamanki İmar ve İskan Bakanlığı Yapı Malzemesi Genel Müdürlüğü Laboratuarlarında 74 değişik parti fabrika tuğlasının basınç dayanımı deneyleri yapılmıştır. Bu deneylerden elde edilen basınç dayanımları TABLO-1'de verilmektedir:


Bu değişik 74 parti tuğla üzerinde yapılan basınç dayanımı deneylerinde her bir parti tuğla için basınç dayanımının stan­dart sapmasının ortalama dayanıma oranı 0.20 ile 0.33 arasında değişmektedir.

Fabrika tuğlalarından düşey deliklilerde delik oranı % 15'den az ise dolu tuğla sınıfına girmektedir. Tabloda 2.nci satırdaki değerler 3 ve 4ncü satırdaki değerlerle birlikte ele alınmış olduğu duruma karşılıktır. Fabrika tuğlaları üze­rindeki deneyler Türkiye'nin hemen her yerinden gönderilmiş örnekler üzerinde yapılmıştır. Yatay delikli tuğlalar taşıyıcı tuğla olarak kabul edilmemektedir. Düşey delikli tuğlaların boşluk oranı % 15'den azdır. Bunlar taşıyıcı tuğla olarak kullanılabilirler. Denenen bu tuğla örneklerinin basınç dayanımlarının gerçekte o fabrikadan gelen bütün tuğlalar için ne ölçüde geçerli olduğu çok tartışılır. Aynı kaynaktan gelen tuğlaların kalitesinde büyük farkların olması hiçte şaşırtıcı değildir. Bu belki de bir yapı malzemesi olarak tuğlanın en belirgin özelliği ve de en büyük zayıflığıdır. Hesaplarda kul­lanılacak tuğla basınç dayanımı seçimi çok güvenlikli bir tarafta olmalıdır. Bu deneylerde aynı parti tuğla içinde en büyük ve en küçük basınç dayanımları arasında 3-5 kat farklara rastlandığı ve bunun da çok doğal olduğu göz önünde tutul­malıdır. Bu deneylerde kullanılan yöntem TS - 701 ve 705'de be­lirtilen yöntemlerdir.

Postacıoğlu (1962) denediği 6 fabrika dolu tuğlası örneğinde 105-700 kg/cm2 basınç dayanımı bulmuştur. Ortalama basınç dayanımı 288 kg/cm2, standart sapma 105 kg/cm2 olmaktadır (% 46). 15 düşey delikli tuğla örneğinde en küçük 57 en büyük 484 kg/cm2 basınç dayanımı bulunmuştur. Yatay delikli 13 örnekte ise ortalama basınç dayanımı 49 kg/cm2, standart sapma 24 kg/cm2'dir.

Bugün Türkiye'de yığma yapılarda yaygın olarak TS - 4377'ye göre üretilen ve hafif tuğla denilen düşey delikli blok tuğla kul­lanılmaktadır. Bunların delik oranları % 40 ile 60 arasında değişmektedir. Bundan başka aslında betonarme yapılarda dolgu tuğlası olarak yapılmış olan yatay delikli tuğlalar kul­lanılarak da yığma yapı yapılmaktadır. Bu tür tuğlalar üzerinde eski adı ile İmar ve İskan Bakanlığı Yapı Malzemesi Genel Müdürlüğü Laboratuarlarında (Şu anda TSE inşaat Laboratuarı) 1975 yılından bu yana yapılmış deneylerden elde edilmiş basınç dayanımları ve bunların delik oranı ve yönü (yatay ya da düşey)'ne göre değişimleri Şekil l' de verilmektedir.

Bu değerler Türkiye'de üretilen tuğlaların basınç dayanımları üzerine bir fikir vermekle birlikte yeterli sayıda değildir. Tuğla basınç dayanımının önemli olduğu durumlarda inşaatçının kullandığı her parti tuğladan yönetmelik ve standartlara göre gerekli sayıda örnek alarak sürekli olarak basınç dayanımını kontrol etmesi gerekir.

Delikli tuğlaların basınç dayanımına etkiyen önemli bir faktör deliklerin oranı kadar biçimleridir. Delik oranı aynı fakat daha çok sayıda küçük deliklerden oluşan bir tuğlanın basınç dayanımı daha yüksek olmaktadır. Bunun nedeni boşlukları çevreleyen dolu kesitlerin burkulma boylarının küçük delikli tuğlalarda daha küçük olmasıdır. Ayrıca boşluk oranı aynı fakat delik biçimleri farklı olan tuğlaların da basınç dayanımları farklı olmaktadır. Yapılan bir incelemede (Sche1back-1970) de­likler nedeni ile oluşan gerilim birikimlerinin oranları karşılaştırılmıştır. Buna göre dolu tuğlada gerilim birikimi 1.0 olarak alınırsa dairesel delikli tuğlada bu oran 4.97; eliptik delikli tuğlada 9.91; dikdörtgen delikli ve el tutamaklı tuğlada 7.1 olmaktadır. Eğer dikdörtgen deliklerin köşeleri yuvarlatılırsa gerilim birikimleri azalmaktadır. Su inceleme sonucuna göre dairesel delikli tuğla, delik oranlarının aynı olduğu dikdörtgen ve kare delikli tuğlalara göre daha yüksek dayanımlı olmaktadır.

Basınç altında biçimlendirilmiş tuğlalarda presden çıkış yönüne dik ya da paralel yönlerdeki basınç dayanımları da farklı olmaktadır. Genellikle presden çıkış yönüne paralel yönde basınç dayanımı dik yöndeki basınç dayanımına göre daha yüksek bulunmaktadır.

Elastik Özellikler

Kırılma sırasındaki basınç gerilmesinde tuğladan tuğlaya büyük farklar olurken kırılma sırasındaki birim uzama ya da kısalma hep 10-3 civarındadır. Bundan dolayı tuğlanın elastisite modülünün E = 1000 fT olduğu genel olarak kabul edilmektedir. Burada fT tuğlanın kırılma anındaki gerilmesidir. Tuğlanın poisson oranı için 0.18-0.25 değerleri alınır.

Tuğlaların Donmaya Dayanımı

Tuğlanın içindeki boşluk ya da gözeneklere giren su donarsa tuğlayı çatlatır ve tuğla zaman içinde paralanarak yok olur. Tuğla su ile doymuş ise donmanın etkileri daha büyük olur. Kıs­men su ile dolgun tuğlalarda donan su tuğlanın içindeki havayı sıkıştıracağı için donmadan dolayı çatlama tehlikesi daha azdır.

Donmaya dayanıklı tuğlaların özellikleri şöyledir:

1- Beş saat kaynatmadan sonra ağırlık cinsinden su emme oranı % 7'den büyük olmamalıdır.
2- Doyma katsayısı 0.6 olmalıdır. Doyma katsayısı 24 saat suya batırılmış durumda hesaplanan su emme oranı ile 5 saat kaynatma sonucu bulunan su emme oranı arasındaki oran olarak tanımlanır. Diğer bir deyişle boşlukların % 40'ı hava ile dolu olmalıdır.
3- Tuğlanın basınç dayanımı 500 kg/cm2'den yüksek olmalıdır.

Tuğlanın su emme oranının yüksek olmasının bir başka sakıncası da yüksek su emme oranlı tuğlanın harcın suyunu emerek harcın sertleşmesine ve tuğlaya tam yapışmasına engel olmasıdır. Bunu önlemek için tuğlanın harcın suyunu emmeyecek kadar su ile doymuş olması gerekir. Tuğlanın su emme gücü yüksek ise önceden tuğlanın ıslatılması yararlıdır.

Tuğlanın duvara konulmadan ıslatılmasına gerek olup olmadığının saptanması için şu deney uygulanabilir:

1-Tuğlanın üzerine 25 mm çapında bir daire çizilir,
2- Bunun içine 20 damla su konulur,
3- Suyun tuğla tarafından emilmesi için geçen zaman 1.5 dakikaya da daha çok ise ıslatılmaya gerek yoktur.

Türkiye de yapılarda taşıyıcı ya da dolgu tuğlası olarak üretilen tuğlalar ile ilgili bir çok standart bulunmaktadır: TS-704 Harman Tuğlası (Mart 1979), TS-705 Fabrika Tuğlası (Mart 1985), TS-1377 Hafif Tuğla (Ekim 1987), TS-4562 Klinker Tuğlaları (Ekim 1985) ve TS-4563 Yatay Delikli Fabrika Tuğlaları (Ekim 1985) standartları vardır. Türkiye'de standart tuğla biriminin boyutları 190 x 90 x 50 mm (Boy x En x Yüksek­lik) şeklindedir.

Tuğlalar dolu, yatay ve düşey delikli olarak üç sınıfa ayrıl­maktadır. Düşey delik oranı % 15'i geçmeyen tuğlalar da dolu tuğla olarak kabul edilmektedir. Bundan başka fabrika tuğlaları, normal tuğla modüler tuğla ve blok tuğla gibi normal tuğlanın boyutlarının çeşitli katlarında boyutları olan tuğlalar da yapılabilir.

BENZER YAYINLAR


TUĞLA DUVARLAR


TUĞLA DUVARLAR


Tuğlaların imalat tekniği ve boyutlandırılmalarında TS 705’ de belirtilen kurallar uygulanmalıdır. Aşağıda Tuğla duvarlara ait geniş bilgi verilmiştir.


Yapılışlarına Göre Tuğlalar

1. Adi el tuğlası
2. Delikli makine tuğlası (normal tuğla)
3. Pres tuğla
4. Delikli blok tuğla ve asmolen tuğla
5. İzo tuğla
6.Ateş tuğlası


1. Adi El Tuğlası (Harman Tuğlası)
: Zamanımızda pek fazla kullanılmadığı için, imalatı da azalan ve daha çok kırsal kesimde, ilkel yöntemlerle elle kalıplanıp kurutulduktan sonra ilkel ocaklarda 600 C0 – 800 C0 de pişirilmesiyle elde edilir. Genellikle 23 x 11 x 6 cm. boyutlarında imal edilmektedir.


2. Delikli Makine Tuğlası (Normal Tuğla)
: makine ile kalıplanan bu tuğlalar 19 x 9 5 cm. boyutlarında olup, günümüzde fabrikasyon olarak üretilmektedir. Pişirilme sıcaklığı 800 C0 dir. Delikler düzgün, tamamen açık ve her üç yönde de olabilir. Kuru ağırlığının %15 ‘inden fazla su emmezler. Delik alanı deliklerin bulunduğu yüzeyin %15 ile %75’i kadardır.


3. Pres Tuğla
: Makine ile ve yüksek basınç altında kalıplanır. 19 x 9 x 5 cm. boyutlarındadır. Harca daha iyi yapışması için 19 x 9 cm.lik yüzeyleri hafif iç bükey (çukur) olarak imal edilir. Basınç dayanımı 300 kg/cm2 den az olamaz. Su emme oranı ise kuru ağırlığın %5’inden fazla olmamalıdır. Pres tuğlaların harca yapışmayan dış yüzeylerinin sırlanarak kullanılan tipleri de üretilmektedir.


4. Delikli Blok Tuğla : Özel tuğla toprağı ve kil karışımı, makinelerde öğütülüp ezilerek homojen duruma gelinceye kadar karıştırılır. Bu karışım suyla yoğrulup standart ölçülerde kalıplanıp kurutulduktan sonra, en az 800 C0 de pişirilir. Bu işlemlerin tamamı fabrikasyon olarak yapılır. Boşluklu oldukları için, ısı ve ses yalıtımı görevi de yapan tuğlalardır.


5. İzo Tuğla : İlk bakışta düşey delikli blok tuğla görünümünde olan izo tuğla, ses ve ısı yalıtımında çok iyi sonuç vermektedir. Deliklerin oluşturduğu hava boşlukları, aynen blok tuğlada olduğu gibi ses ve ısı geçirgenliğini bir miktar azaltmaktadır.
İzo tuğla hamuruna karıştırılan katkı malzemeleri, tuğlanın 1000 C0 deki pişirilmesi sonucunda yanarak tuğla hamuru içinde, içi hava dolu binlerce küçük gözenek (boşluk) oluşturulur. Bu gözenekler ısı ve ses yalıtımını kuvvetlendiren başlıca unsurdur.
İzo tuğla ve blok tuğlalar, yalıtımı kuvvetlendirmek ve örgüyü kolaylaştırmak için bazen harç cepli olarak da yapılmaktadır. Genellikle 39 x 19 x 13,5 cem, 24 x 14,5 x 23,8 cm, 24 x 24 x 23,8 cm. boyutlarda imal edilmektedir

6. Ateş Tuğlası
: Duvar imalatında kullanılmayan, genellikle şömine ve fırınların iç kısımlarının kaplanmasında kullanılan tuğlalardır. Bunlardan ayrı olarak büyük sanayii tesislerindeki haddehanelerde, ocak ve fırınlarda çok kullanılan ateş tuğlası, çeşitli isimler altında fabrikasyon olarak imal edilir. 19x9x5 cm. boyutlarında olabileceği gibi değişik ölçülerde yapılanları da vardır. Harcı özel olup, fabrika tarafından torba ambalajlarda satılır. Bu tuğlanın ateşe dayanımı en az 1300 C0 olmalıdır.
Delikli blok tuğlalar ise kendi içinde şöyle sıralanır:

a. Yatay Delikli Blok Tuğla : Betonarme binalarda yük taşımayan bölme duvarların (Perde duvar) yapımında kullanılır. En çok kullanılan tipleri 19x19x8,5 cm, 19x19x13,5 cm. ve 19x19x19 cm. boyutlarında olanlarıdır. Delikler yer düzlemine paralel gelecek şekilde kullanılır.

b. Dikey Delikli Taşıyıcı Blok Tuğla : Yığma yapılarda taşıyıcı duvarların yapımında kullanılan ve yük taşımak amacıyla yapılan bu tuğlalar, bölme duvarları içinde kullanılabilir. Delikli boyutları yatay delikli tuğlaların delik boyutlarından daha küçüktür. Delikler yer düzlemine dik gelecek şekilde kullanılır. En çok üretilen tipleri 19x19x8,5 cm, 19x19x13,5 cm, 19x19x19 cm ve 19x29x13,5 cm. boyutlarında olanlarıdır.

c. Asmolen Döşeme Tuğlası : Betonarme yapılarda, asmolen döşeme yapımında kullanılan özel tuğlalardır. Diğer blok tuğlalarda olduğu gibi üretimi fabrikasyondur. Bir tanesinin en az 120 kg.lık bir yükü taşıması istenir. Özellikle ses ve ısı yalıtımında, betonarmeye göre daha iyi sonuç verir.

d. Dekoratif Tuğla : Süsleme amacıyla kullanılan ve çeşitli geometrik şekillerde geniş boşlukları olan tuğlalardır. Yük taşımazlar. Genellikle 19x9x6 cm, 19x9x5 cm ile 19x19x8,5 cm. boyutlarında, normal tuğla ölçülerine yakın olarak imal edilen bu tuğlalar, örgüde kılıç dizi olarak kullanılır.

e. Baca Tuğlası : 19x19x19 cm. boyutlarında normal baca tuğlası olarak imal edilen tipleri olduğu gibi, 21x39x19 cm. boyutlarında şönt baca için imal edilen tipleri de vardır. İmalat tekniği diğer blok tuğlalarda olduğu gibidir.



Benzer Yayınlar

TUĞLALARIN ÖZELLİKLERİ

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI BİRİM FİYATLARI KİTABINDA ADI GEÇEN TUĞLA CİNSLERİ

KARAYOLLARI TANIMLARI