İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİNDE ULAŞIM KONULARINA AİT TANIMLAR

Geçki: Karayolu, demiryolu gibi ulaştıma yapılarının, yuvarlanma yüzeylerinin ortasından geçtiği varsayılan eksen çizgisinin harita ya da arazideki izdüşümüdür.

Topografik harita üzerindeki izdüşüm tasarımlama, arazi üzerindeki izdüşüm yapım aşamasında söz konusudur.

Geçkinin arazide belirlenmesi: Kazık Çakma

Harita üzerinde belirlenen noktaların arazi üzerine aktarılması, kazık çakma işlemi ile gerçekleştirilir. Kazıklar, daire ve kare kesitlidir. (Aliymanda 30 metrede, kurbada 20 metrede bir çakılır)

Eksen kazığına 25 cm uzaklıkta ve kilometre artış yönüne göre sağ tarafta yazı kazığı çakılır. Kazığın eksene bakan yüzüne başlangıca uzaklığı yazılır (50+500 gibi). Ayrıca, kurba başlangıç ve son noktaları da gösterilir.

Boykesit Geçkinin düşey düzlem boyunca açılımından elde edilen grafiğe boykesit denir.

Boykesitte:

-Geçki üzerindeki noktaların kotları

-Noktaların başlangıca uzaklıkları

-Boyuna eğim

-Kurbalar

-Arazinin zemin durumu

-Yer altı suyu durumu

-Menfez, köprü

-Diğer ulaşım yapıları ile kesişmeler gösterilir.

Siyah Kot: Boykesitte, arazinin engebe durumunu gösteren çizgiye “siyah çizgi”, bu çizgi üzerindeki kotlara da “siyah kot” denir.

Kırmızı Kot: Yuvarlanma yüzeyi (yani toprak işinin bitmiş hali) üzerindeki kotlara “kırmızı kot”, kırmızı kotların oluşturduğu çizgiye de “kırmızı çizgi” denir.

Enkesit: Yol eksenine dik olarak yolun özel nitelikteki noktalarında alınan kesite “enkesit” denir. Her enkesitin başlangıca olan mesafesi belirtilmelidir (10+500 gibi). Eksendeki kot farkı, dolgu veya yarma yüksekliğini gösterir.

-Tamamı yarmada olan enkesite “yarma enkesiti”

-Tamamı dolguda olan enkesite “dolgu enkesiti”

- Bir kesimi yarmada, bir kesimi dolguda olan enkesite “karışık tip enkesit” adı verilir.

Kret Noktası: Yarma enkesitlerinde, şev çizgisi ile arazi çizgisinin kesişim noktasına “kret noktası” denir. Planda, kret noktalarının geometrik yeri ise “kret çizgisi” ni oluşturur.

Tesviye Yüzeyi: Yol üstyapısının inşa edilmeye başlanacağı, toprak işi bitmiş haldeki yüzeye “tesviye yüzeyi” veya “tesviye platformu” adı verilir.

Etek Noktası: Dolgu şevlerinde, şev çizgisi ile arazi çizgisinin kesişim noktasına “etek noktası” denir. Planda, etek noktalarının geometrik yeri ise “etek çizgisi” ni oluşturur.

Kafa Hendeği ve Kavalye: Yarmanın kret çizgisinin ötesindeki arazi yarmaya doğru eğimli olabilir. Bu durumda yamaç suları yarmaya girerek şev ve platforma zarar verebilir. Yarmalarda, şevleri ve platformu korumak için, kret çizgisine paralel 3-4 metre ileride yapılan hendeklere “kafa hendeği” denir. Kafa hendeği açılırken çıkarılan zemin ile sedde oluşturulur. Buna, kavalye denir.

Geçit yeri: Yol gövdesi oluşturulurken, dolgudan yarmaya veya yarmadan dolguya geçen kesimlere “geçit yeri” denir.

Geçit çizgisi: Geçit yerinde, kırmızı kotlarla siyah kotların eşit olduğu noktaların geometrik yeri

Geçit noktası: Platformda, geçit çizgisi ile yol ekseninin kesiştiği nokta

Altyapı: Bir ulaşım yolunda, taşıtların hareket edeceği yuvarlanma yüzeyine destek olan platformun ve tesviye yüzeyinin altında kalan toprak gövdeye “altyapı” denir.

Üstyapı: Tesviye platformunun üzerine, taşıtların hareket edebilmeleri için yapılan düzenlemelere “üstyapı” denir.

Sıfır Noktası: Bir yarma ve dolgu enkesitinde, eksenin platform çizgisini kestiği noktaya “sıfır noktası” denir. (Platform ekseni sıfır noktasından geçerse, yarma veya dolgu yüksekliği sıfır olur)

• Sıfır çizgisi: Sıfır noktalarının geometrik yeri (fiziksel olarak anlamsız)

• Sıfır poligonu: Tepe noktaları sıfır çizgisi üzerinde bulunan ve kenarları haritanın ölçeğine ve amaca göre belirli uzunlukta seçilen poligona denir.

Yarma: Sıfır poligonu kotundan daha düşük kotta arazi geçilmeye çalışılırsa, yarma,

Dolgu: Sıfır poligonu kotundan daha yüksek kotta arazi geçilmeye çalışılırsa, dolgu ortaya çıkar.

Enkesitlerin Belirlenmesi

• Toprak işlerinde alan ve hacim hesabı yapabilmek için, enkesitlerin elde edilmesi gerekir.

• Enkesit elemanları

- Doğal zemin kesiti

- Dolgu ya da yarmanın eksenden yüksekliği (boykesitten okunur)

- Platform

- Banketler

- Enine eğimler

- Şevler

- Yol platformu orta noktası ve platform ekseni

Enkesit Alanlarının Belirlenmesi

• Hesaplama

- Cebrik Yöntem

- Cross Yöntemi

• Geometrik

• Planimetre ile ölçüm

• Abak düzenlenmesi

ULAŞIM YOLLARINA AİT TANIMLAR

Niğde Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Toprak İşleri Ders Notları