Prof. Dr. İlker ÖZDEMİR Hocanın Yapı İşletmesi Genel Tanımları

Aşağıdaki doküman Prof. Dr. İlker ÖZDEMİR Hocanın Yapı İşletmesi ders notlarından birebir olarak alınmış olup sevgili öğrencilerimizin yanı sıra bir kamu inşaatı işinin başlangıcından sonuna kadar hem yapı denetim komisyonunun hem de yüklenici ve şantiye şefinin kılavuzu olabilecek niteliktedir.

GENEL TANIMLAR:

ANALİZ (GENEL FİYAT ANALİZİ): Yapılan bir imalatın içerinde ne kadar işçilik, ne kadar malzeme veya makine kullanıldığını araştıran çalışmalardır.

ARTIRMA: İdarenin satmak veya kiraya vermek için, işi yaptırırken daha fazla kazanabilmek içinuyguladığı ihale yöntemleridir.

ATAŞMAN: Yapı işlerinde imâlat, ihzarat, taşıma ve diğer önemli işleri, yapının rötret kotu altında ileride görülmeyecek, ölçülüp hesaplanamayacak veya kontrol edilemeyecek imalat kısımlarını perspektif, plan, kroki, kesit çizi ve şekilleriyle (veya resimleriyle) kendi özel ve onaylı defterlerine nüshalarıyla, hesap ve tablolarıyla kaydetmek ve taraflarca onaylama işlemine denir.

AVANS: Ön ödeme anlamına gelen, Fransızca’dan Türkçe’ye geçmiş bir sözcüktür. Yapılan bir hizmet, bir üretim veya harcanan bir emekten önce, ödenecek toplam paranın yüzdesi oranında ve işi yapacak kişiye ödenen paradır. Avanslar, daha sonra ara ödeme ve son ödeme niteliğindeki alacaklardan mahsup edilir (hesaplanıp kesilir). (Örnek: İhaleyi kazanan isteklinin işe başlarken % 10’a kadar avans talep etmesi, işçilerin bir sonraki aylıklarının belli bir bölümünü bir önceki ayda avans olarak istemeleri gibi.).

AYNÎ VE NAKDÎ GİDERLER: Nakit(=para) ve ayın(=para dışında) sözlük anlamlarına göre bir üretim, ürün veya bütün için harcanan para ve bunun dışındaki diğer giderler (masraflar) bütününe denir. (Ör: İşçilere yapılan giyecek ve yakacak yardımları aynî, izin paraları, fazla çalışma ödemeleri nakdî’dir.)

BAKANLAR KURULU KARARI (BKK): Acil yada süreli uygulama kararlarının yasalardaki eksiklik, hüküm boşlukları ve farklılıkları gidermek bakımından bir an önce görüşülerek çıkartılması yetkisi Anayasaya göre mevcut Bakanlar Kurulu’na ve dolayısıyla TBMM’ye verilmiştir. Bu şekilde kurulun geçici ve yasa hükmünde almış olduğu uygulama kararlarına BKK denilir; yasa çıkarılınca bu kararların hükmü sona erer.

BİRİM FİYAT TARİFİ (SERİDÖPRİ TARİFİ): Bayındırlık İşleri Birim Fiyat Listeleri’nde gösterilen ve poz numaralarıyla belirtilen, imalatlarda kullanılan malzeme miktarları, yapım tarzı ve sırası, uygulama koşulları ve kapsamıyla birim fiyat ödemelerine nelerin girip girmediğini gösteren, her yıl yayınlanması zorunlu olmayan, imâlatların ölçü tarzlarını veren bir dokümandır.

BİRİM FİYAT: yapılan imalatların işçilik, hammadde, genel giderler ve yüklenici kârını içeren fiyatıdır. Yapılan bir işte imalatın metrajıyla birim fiyatları çarpımlarının toplamı keşif bedelini verir.

KEŞİF = Σ(METRAJ x BİRİM FİYAT)

BİRİM MALİYET: Yapının birim ölçüsünün (binalarda birim alan, m2) Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca her yıl, mimarlık ve mühendislik hizmetlerine esas olan sınıflar için ayrı ayrı tespit ederek ilan ettiği güncel ve ortalama maliyet bedelleridir. (TL m2 )

BİRLİK: Aynı amaca ve aynı kazanca yönelik kişi, kuruluş yada meslek örgütlerinin birleşerek oluşturdukları organizasyonlara denir.

DERUHTE-İ MES’ULİYET: Hiyerarşik piramitlerde, her yönetim kademesi ve amirin değişik ölçü ve sınırda yetkileri vardır. Piramidin en üstünden verilen emir, en alt birimlere kadar paylaşılarak ve görev alanlarına göre dağılarak gelir ve uygulanır. Sistemin halkaları içerisinde herhangi biri yada bir kaçı, çoğu veya bir kısmı bu emir zinciri içinde uygulamayı aksatır, karşı çıkar, gerekçeler öne sürer ve halkayı koparmaya zorlarsa, ilgili en üst amir, hizmetin veya üretimin sürmesi bakımından, kamu yararı ve selameti açısından (isterse) bu alt birimlerin yetki ve görevlerini “re’sen” üstlenir. Buna Deruhte-i Mes’uliyet denir ki sonuçta doğacaklardan (olumlu yada olumsuz) bu amir sorumlu olacaktır.

DEVİR: Bir işin, bir kazanç, fayda yada hakkın, sorumluluğuyla birlikte ve üst yönetiminde onayı ile bir başkasına (aynı koşullar altında) verilmesidir.

DÖNER SERMAYE: Belirli meslek ve kitle örgütleri yada kamu veya özel sektör kuruluşlarının teknik ve idari ünitelerince üretilen her türlü proje, imalat, hizmet vb. ürünlerin değerlendirilerek (satış, ithalat, ihracat vb) elde edilen gelirlerden pay almalarını sağlamak amacıyla kurulmuş ve devlet tarafından denetlenen organizasyonlara denir.

ECRİMİSİL: Bir malın, sahibinin rızası dışında ve onun bu malı kullanmamakla bir zarara uğrayıp uğramayacağı söz konusu edilmeksizin bu maldan işgal, tasarruf veya her ne şekilde olursa olsun yararlanılması sebebiyle fuzulî şâgil tarafından ödenen veya idarece talep edilen tazminata denir.

EKSİLTME: İdarenin almak ve yaptırmak istediği işlerde, işi daha ucuza getirmek için uyguladığı ihale yöntemleridir.

EMANET USULÜ İŞ: 2886 Sayılı Devlet İhale Kanununun 81. Maddesinde öngörülen işler ve bu işler için gerekli her türlü malzeme, araç ve gereçlerin sağlanması ve gerektiğinde geçici süre ile işçi çalıştırılması işlerinin ita amirlerince idare görevlilerinden oluşturulacak komisyonlar (Emanet Komisyonları) eliyle emaneten yaptırılmasına denir.

ESKALASYON (FİYAT FARKI): Uygulama yılı içerisinde, sözleşme ve şartnamelerde öngörülen ve yıl içerinde imalatlarda kullanılan malzemelerin imalata girdikleri tarihteki satın alma fiyatı ile uygulama yılı başındaki rayiç fiyatı arasındaki fark. Bu fark hakedişlere ek olarak ihale tenzilatına tabi olmayan ödemeler olarak verilir.

FESİH: Kişiler, kurumlar yada her ikisi arasında yapılan sözleşme, yazılı anlaşma yada protokollerin, çeşitli nedenlerle bozulması ve işlem hale gelmesi sonucu bu anlaşmaların resmî yoldan (hukuken) ortadan kaldırılmasına denir. Fesihler, yazılı olarak, onaylı ve belli gerekçeler de içinde yer almak kaydıyla usulüne uygun yapılmalıdır. Fesih kararları, taraflarca imzalanmış olmalıdır.

FON: Yardım (Sosyal yardım, destek vb. amaçlı), üretim ve benzer amaçlı kurulmuş ve değişik kişi, örgüt, şirket vb. girişimlerden oluşmuş kuruluşlar denir.

FORM: Standart uygulamayı sağlamak ve işleri kolaylaştırmak amacıyla, pratik olarak geliştirilerek hazırlanmış (çizilmiş), uygun çizelge, tablo veya çizimlerdir. (Ambar malzeme Kayıt Formu gibi).

FUZULÎ ŞÂGİL: Kusuru aranmaksızın kendisine ait olmayan ve sahibininde rızası veya muvafakatı bulunmayan bir malın zilyedliğini ele geçiren, elinde tutan veya her ne şekilde olursa olsun bu maldan tasarrufda bulunan kimselere denir.

GENELGE (TAMİM): Kamu kurum ve kuruluşları arasında aynı yetki, uygulama ve maca yönelik standartları sağlamak üzere üst yönetimce hazırlanarak kurum içi ya da dışı ortak yayınlanan emir yazıları, uyarılar, bildirimlere denir. (Örnek: Bakanlar Kurulu Hazırlık Komisyonu Genelgeleri veya SSK hastaneleri hasta yatış ve taburcu işlemleriyle ilgili genelgeleri gibi.)

GERÇEK KİŞİ: İnsanlardan oluşan ve Medenî Kanun’un öngördüğü, bilinen yaşantıyı sürdüren kişi hükmiyetidir. Gerçek kişinin belirlenmesinde isim, bir sicile ilişkin durum, hısımlık ve ikâmetgâh gibi konular önemli rol oynar.

HADDİ LÂYIK (UYGUN DÜZEY): Eksiltme ihalelerinde keşif bedelinin altında, artırmalarda da keşif bedeli üzerindeki değerlerin tümüne denir.

HAFRİYAT (KAZI): Binanın sıfır kotundan temel sömeli altına kadar olan derinlikte ve bina oturduğu alandan 1.5-2.5 m fazla olacak şekilde toprağın kazılması ve temellerin gelecekleri yerlerin boşaltılmasına denir. Elle yada makine ile yapılır.

HAKEDİŞ (İSTİHKAK-SİTÜASYON): Yüklenicinin, yaptığı imalat ve ihzarat karşılığı alacağını gösteren hesaplar toplamıdır. (B. İ. G. Ş. Mad. 39)

İDARE (İŞVEREN): Bir inşaat işini yapan yada yaptıran devlet veya özel kurum / kuruluşlarına denir.

İFRAZ: İmar Kanunu ve buna bağlı yönetmelik uygulamalarında birden çok mülkiyet, ortaklık ya da zilyetliğe sahip taşınmaz malların (arsa, arazi, bina vb.) yasalar nezdinde ve bilirkişiler aracılığıyla ayrıştırarak uygun parçalara bölünmesi işlemidir.

İHALE (TENDER): İşin yapılmasını isteyen tarafın, işi yaptırmak için uygulamak zorunda olduğu çalışmalar topluluğudur. (İlan vermek, sözleşme dosyası hazırlamak, istekliler arasında seçim yapmak, ihaleyi onaylatmak vs.) (İ.Y. Mad.5-6).

İHALE BEDELİ: Keşif bedelinden tenzilat miktarını indirdikten sonra elde edilen rakamdır.

(İHALE BEDELİ = 1. KEŞİF BEDELİ – TENZİLAT MİKTARI)

İHKAKAK: Genel hukuk içerisinde “bir taşınmazın kullanım hakkının izin alınmadan doğrudan doğruya ele geçirilmesi; bir bakıma haksız kullanılması ve işgal edilmesi” anlamını taşımaktadır. Fuzuli şagil’e benzer yorumlanan ihkakak’ın mal sahibince çözümlenmesi ancak hukuki yoldan, yetkili zabıta gücüyle ve yasalar ölçüsünde mümkündür.

İHZARAT: Yapım sırasında kullanılmak üzere işyerine getirilen malzemelerdir.

İMALAT: Proje, sözleşme ve eklerine bağlı olarak yapılan üretimdir.

İNTİFA HAKKI: Taşınır yada taşınmaz mal veya bir yetenek, özellik, üstünlüğün (mâmelek) üzerinde kurulmuş bulunan faydalanma hakkıdır. Bu hakkın içine ilgili eşya veya malın her türlü çıktısı ve getirilerinden faydalanma girmektedir. İntifa hakkı, taşınır mallar ve alacaklar üzerinde bir sözleşme ile , taşınırın intifa sahibine teslimi ve alacağın devri ile; taşınmazlar üzerinde ise ilgili taşınmazın intifa hakkının tapu siciline kayıt ve tesciliyle kurulur. İntifa hakkı sahibi, ilgili konu veya madde üzerinde zilyetlik, kullanma, yararlanma ve idare hakkına sahiptir.

İPOTEK FEK’İ: İpotek edilmiş olan mallarda, borç ödenip bittikten sonra, bu malların mülkiyetinin malın esas sahibine devredilmesine denir.

İPOTEK: Bir malın satın alınması, kiralanması yada mülkiyetin gayrî aynî hak tesisinde, sözleşme gereklerinin yerine getirilmemesi nedeniyle meydana gelebilecek zarar, ziyan veya maliyetin karşılanması amacıyla karşı taraftan alınacak olan taşınır yada taşınmaz mal veya borç ödeninceye kadar bu malların mülkiyetinin geçici olarak üstlenilmesine denir.

İRTİFAK: İmar Kanunu’na göre “kullanım”, pay veya hak sahipliği anlamına gelmektedir. (İrtifak hakkı=kullanım yada mülkiyet hakkı).

İŞ KALEMİ (POZ=POZİSYON): İnşaat işlerinin her birini ayrı ayrı tanımlamak ve ayırt edebilmek üzere, bu sektörde ortak bir dil ve kullanım oluşturmaya yönelik olarak devletin resmî ve yetkili makamlarınca belirlenmiş, standart ve sistemli kodlamalar, numaralandırmalar ve bunların tanımlamalarına verilen isimdir. (Örnek: İmâlat iş kalemi, birim fiyat yada rayiç pozları gibi).

İTA AMİRİ: Resmî ve idarî hiyerarşide bir kurum yada kuruluşun en üst ve para harcama yetkisine sahip yönetici olarak tanımlanmaktadır. 1. ve 2. derece ita amiri olarak ikiye ayrılır. Genellikle 1. dereceita amirleri Bakanlar Kurulu’nun üyeleri veya bağlı icracı kuruluşun en üst yöneticileri olmakta; 2. Derece ita amirleri de kuruma bağlı alt uygulayıcı ve harcama yetkisi verilmiş bağımsız kurum yetkilileri olmaktadır. (Örnek: Bayındırlık ve İskân Bakanı 1. derece ita amiri iken Bayındırlı ve İskân İl Müdürü veya DSİ 3. Bölge Müdürü 2. derece ita amiri durumundadır.)

İZALE-İ ŞÜYU: Belirsizliğin giderilmesi olup; arsa, arazi, vs. gayri menkullerde, mülkiyet yada kullanım hakkının tam olarak ortaya çıkarılmasına yönelik ortak yada mal sahiplerince mahkemeler yoluyla açılan davaların konunun uzmanları bilirkişilerce çözümlenmesine denir.

KABUL: Sözleşme süresinin sonunda, işin sözleşme ve eklerine bağlı olarak yapılıp yapılmadığını kontrol etmek amacıyla uygulanan bir işlemdir. Geçici ve kesin olmak üzere iki tür kabul vardır (B.İ.G.Ş. Mad. 41) KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME: Bazı yönetim dönemlerinde ve zorunlu koşullarda başvurulan, yasa ve yönetmelikler yerine, onlardaki değişiklikler ve ekler için Bakanlar Kurulu Kararları’yla çıkarılan, yasa hükmiyetini taşıyan uygulama yazılımları ve kararnameleridir.

KARARNAME: Kamu uygulamalarında bir hizmet, bir üretim veya işin nasıl, kim tarafından, ne şekilde, hangi koşullarla uygulanacağının, yasa, şartname ve yönetmelikler dışında, değişiklikleriyle açıklayan; ilgili bakanlığın çalışma ve denetiminde, Bakanlar Kurulu Yetkisi ve imzasıyla yazılı olarak yayınlanmış olan yazılı belgelerdir.

KAYYUM: Bir anlaşmazlık, ölüm, doğal afet vb. sebebe dayalı olarak sözleşme hükümleri sona ermiş, arızalı ve yarım kalmış resmi işleri tamamlatmak, sonuçlandırmak yada değerlendirmek üzere işin konuyla ilgili kişi yada kişilerce yada kurumlardan yetkili uzman birisine özel izin ve görevle devredilmesidir.

KEŞİF (PRICING OF THE BILL OF QUANTITY): İhaleye çıkarmak üzere hazırlanan keşfe denir.(İ.Y. Mad. 9)

1. KEŞİF: Arsa, proje, kontrollük giderleri dışındaki tüm giderlere denir.

2. KEŞİF: Fiilî imalatlara bakılarak sürekli keşif hazırlanır. Bu keşif gerçek değerleri verir ve

Keşif olarak adlandırılır.

KOMİSYON (KOMİTE=COMMITTEE): Bir işi veya görüşü olgunlaştırarak gerçekleştirmek, değerlendirmek, takip etmek üzere konuyla ilgili, yetkili veya görevli uzman kişilerce oluşturulan topluluklardır.

KONTROL (DENETLEME=MURAKABE): İşim teknik kurallara uygun olup olmadığını izleyen organlardır. İşveren namına çalışırlar.

KURUL (HEYET): Çoğunlukla komisyon anlamında kullanılan bu sözcük de yine resmî bir görevi yerine getirmek üzere konu uzmanı kişilerce oluşturulan çalışma gurubudur. Kurullarda bazen değişik meslek ve branşlarda uzmanlar da bulunabilir. Kurul yada heyetler, genellikle inceleme, değerlendirme ve prensip kararları almak üzere toplanırlar.

MAHAL LİSTESİ: Bir inşaat imâlatının tamamında kullanılacak ve her ortamda yapılacak tüm uygulamaları ayrı ayrı gösteren imâlat listeleri (duvar kaplamaları, döşeme kaplamaları, boyalar vs. ) bütünüdür.

MALİYET (EDER): Arsa, proje, kontrollük, işçilik ve malzeme gibi giderlerin tamamına denir.

METRAJ (BILL OF QUANTITY): yapılan imalatların birim miktarlarını gösteren rakamlara denir. Bunlar mt, m2 , m3 , kg, adet, ton vb. gibi birimlerle belirtilir.

MUKAYESELİ KEŞİF: 1. ve 2. Keşif göz önüne alınarak hazırlanır. Her iki keşif arasındaki fark belirlenir.

MUVAFAKATNAME: Bir kişinin kendi dışında bir başka özel yada tüzel kişiliğe, üzerindeki çıkar ve haklarını kullanabilmesini sağlamak üzere verdiği özel bir izin, kabul veya yetki belgesine denir.

MÜLKİYETİN GAYRI AYNÎ HAK TESİSİ: Tapu kaydı ve nitelikleri belirli olan hazinenin özel mülkiyetindeki/devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taşınmaz mal üzerinde sükna hakkı hariç olmak üzere irtifak hakları ile kat irtifakı tesisi işlerine denir.

NEFASET: Hatalı veya kusurlu imalatın kuruşlandırılması yapılarak güncel fiyatlarla yada parça iş yapım özel fiyatlarıyla yüklenici hakedişlerinden kesilen para cezasına denir.

OLUR (KABUL): Resmî uygulama işlerinde yapılması alt organlar tarafından tespit edilmiş ve önerilmiş, gerekli ve önemli ek işlemler, harcamalar ve değişikliklerin üst makamca (çoğunlukla ita amirliğince) aynı teklif yazısı altında ayrılan yere is,m, unvan, imza, tarih ve mühürle belirlemek suretiyle, kabul edilme işaretine denir. Ancak olur alınmış yazılar ve onayları ile gerekli ödeme, harcama yada uygulamalar yapılabilir.

ONAY (TASDİK): Bir resmî uygulama işini, üst makam yada yetkili organın onaması, imzalayıp, mühürleyip kabul ettiğini ve sorumluluğu üstlendiğini aynı evrak üzerinde ve uygun yerde bildirmesi işlemine denir.

ORTAK GİRİŞİM: Bazı ihalelerde iş birden fazla yükleniciye verilebilir. Yani ihale iki veya daha fazla yüklenicinin belli sözleşmeler çerçevesinde yapmış oldukları ortaklıklara (girişimlere) verilir. Genelde büyük ölçekli yatırım projelerinin ihalelerinde bu durumlara sık rastlanır.

ÖZELGE (İÇTİHAT=MUKTEZA): Danıştay, Sayıştay ve Yargıtay gibi üst ve yetkili yargı

organlarının bazı kişisel hak talebi, hak kaybı şikayetleri, açılmış davalar ve benzeri durumlar için sonuçta ilgili dava konusuna bağlı olarak verdikleri özel yorumlu kararlardır. Kişi yada konuya has olarak, yasa hükümleri dışında verilen bu kararlar daha sonra birleştirilerek yasa hükmünde yazılıma alınır; yaptırımı vardır ve örnek (emsal) teşkil eder; ilerde de yasalaşabilir.

PLANKOTE: İnşaat mahallinde yapılacak olan hafriyatın yapımında yardımcı olacak röper noktalarının ve kotlarının bulunduğu kuşbakışı ölçekli planlardır.

PROJEKSİYON, PREVİZYON: İleriye ve izleyen senelere yönelik olarak yapılacak sayı, nüfus, miktar, parasal gelişmeler, niceliksel değişiklikleri tahmin ve belirlemede geride kalan veri, rakam, istatistik ve sayısal değerleri kullanarak; istatistik yöntemlerin (regresyon, kolerasyon, eğri uydurma vb.) bilimsel olarak kullanılmasına denir.

PURSANTAJ USULÜ HAKEDİŞ: Yüklenimlerin bir bölümünde, sözleşmesinde belirtildiği üzere, işi yapan yükleniciye, her ay yapmış olduğu imalat, ihzarat ve taşımalarla ilgili olarak, hak edişlerde ödenecek olan alacaklarının, toplam iş tutarının (bedelinin) yüzdesi (pursantajı) çıkartılarak, global biçimde ve basit yöntemle ödenmesi biçimidir.

RAYİÇ: İşçilik, makine ve hammadde (malzeme) birim değerlerini veren bedellerdir. Bu değerler kârsız değerlerdir.

RÖLÖVE: Bir imâlatı, bir büyüklük veya şekli, mevcut durumuyla kaybolup bozulmadan, azalmadan hemen ölçü, çizim ve kayıt altına almak ve tespit etmektir. Bu yazılım ve çizimler kroki biçiminde, tablolarla belirli kayıt defterlerine, isim, unvan, tarih belirterek ve imzalayarak yazılır. Rölöve defterinde genellikle ataşman defterindeki hususların ilkel şekil ve tespitleri ile ön kayıtları yer alır.

RÖPER: İnşaat mahallinde yapılan nivelman ölçümlerine ve aplikasyonda kullanılacak olan yönlerin, kot noktalarının arazi üzerindeki yerini belirleyen betondan yapılmış ve ortasında bir demir çubuk bulunan toprak içerindeki parçalardır. Kazı alanı dışında bulunurlar ve üzerlerine kot ölçümleri yazılır.

RÖTRET (TOPRAK) KOTU: Yapının oturduğu yerdeki siyah kot olarak tanımlanan gerçek arazi kotunu ifade etmekte olup, yapının genel olrak bodrum ve temelinin yer aldığı zemin kotu altındaki kottur.

SİRKÜLER: Bir kurumun uyguladığı sistem, yöntem, idari prensipler ve kuralları gösteren resmi tebliğler ya da gerçekliği ispatlanacak (genellikle noter onaylı) resmî evrak, belge, imza, mühür vb. yazılara denir.

SÖZLEŞME (MUKAVELE, PROTOKOL, KONTRAT): İdare ile yüklenici arasında yapılan yazılı anlaşmadır.

SUBASMAN KOTU: Yapının temel ve bodrum dahil zemin yada giriş katı döşeme kaplaması üst yüzeyine kadar olan, genellikle inşaat işinden sonra toprak altında kalıp kapanacak ve gözlenemeyecek olan kısımlarının en üst seviyesidir.

SÜKNA HAKKI: Başkasına ait bir evde yada evin bir kısmında oturma hakkıdır. Kişiye bağlı bir hak olduğundan başkasına devredilemez, mirasçıya geçemez; ancak kullanımı başkasına bırakılabilir. Kiralama işlerinden farklı bir anlamı olan sükna hakkına göre, bu hakkı kazanan kişinin hayatı süresince mesken gereksinimi karşılanmış olmaktadır; ancak bu hakkın tapu siciline tescil edilmiş olması gerekir.

SÜRVEYAN: İnşaat imalatları yapım esnasında idare adına; yapılan imalatların ve ihzaratların (beton,demir döşenmesi, kum, çakıl çimento, kalıp alınması, vb.) güvenlik ve çalışma düzeninin şartnamelere uygun olarak yapılıp yapılmadığını kontrol eden en alt düzeydeki teknik örgüt elemanına denir.

ŞANTİYE ŞEFİ: Kişi yada kuruluşlar adına işi teknik yönden yaptıran kişidir.

ŞANTİYE: Bir yapıyı en düşük maliyet ve ekonomik olarak oluşturmak üzere o yapıya ait makine, malzeme ve insan gücü arasındaki optimum dengenin sağlanması amacıyla proje ünitelerinin inşa edileceği yerlere denir.

ŞARTNAME: Yapılacak işlerin genel, özel, teknik ve idari esas ve usullerini gösteren belge yada belgelerdir (İ. Y. Mad. 7).

TAHLİYE: Fuzulî şâgil’in, ecrimisil oluşturan malları terketmesi veya ecrimisil oluşturan işlerin meydana geldiği alanlardan ayrılması yada boşaltmasına denir.

TASFİYE: Feshedilen işlerin, taraflar arasında hukuken bir eksik, noksan yada kusur (pürüz)

bırakmayacak biçimde, anlaşma yoluyla sonuçlandırılmasına yönelik alacak-verecek hesabının çıkartılmasıdır. Bu işlemler genel olarak devletin resmi makamları ve uzman kurullarınca gerçekleştirilir.

TAŞERON: Yüklenicinin nam ve hesabına ve onun izniyle işi yapan, yürüten küçük yüklenicilerdir.

TAŞIMA UZAKLIĞI: Bir malzemenin çıkarıldığı ocaktan iş yerine kadar olan uzaklıktır. Bu uzaklığa ve taşımanın verildiği yolun durumuna göre taşıma ücreti değişir.

TEBLİĞ: Resmî bildirim yazısı. Kurum yada kuruluşların uygulayıcılar, özel veya tüzel kişilere, diğer kurumlara bildirmek, bilgi vermek, yayımlamak veya cevap istemek üzere gönderdikleri üst yönetim yazısı. (Bayındırlık ve İskân Bakanlığı personel alımı ve inşaat kontrol uygulamalarıyla ilgili tebliğleri vb. )

TECHİZAT (DONATI=DONANIM): Bir bütünü oluşturmak, kurmak yada tamamlamak üzere gerekli olan ve ona bağlı her türlü asıl yada yardımcı araç, gereç, parça, makine ve unsurlardır.

TEKLİF ANALİZ: İsteklilerce uygulama yılları içerisinde yada ihaleye başlangıç proje yılında, her bir iş kalemi için ve rayiçlerinden hazırlanan imalat (veya hizmet) fiyat analizi çalışma ve belgeleridir.

TEKLİF BİRİM FİYAT: Her yıl, değişen teklif rayiçlerden alınan malzeme, makine veya işçilik bedellerine kâr, yatay-düşey taşıma ve üretim genel giderlerini de katarak elde ettiği yeni teklif imâlat veya hizmet fiyatıdır.

TEKLİF MEKTUBU: Bir ihaleli iş için başvuruda bulunan istekli(ler)nin ilgili ihale komisyonuna vermek durumunda oldukları, işi ne kadar bir bedelle yada yüzde kaç indirimle yapacaklarına dair, matbu, kısa ve öz mektuplardır.

TEKLİF RAYİÇ: Teklif mektuplarıyla ihalelere istekli olarak katılan yüklenici adaylarının ilgili iş için her bir imalat kalemine rayiç fiyat olarak verdikleri (işçilik, malzeme ve makine) tekliflere denir.

TEMİNAT (GÜVENCE): İşi üstlenen yüklenicinin, işi sözleşme ve eklerine uygun olarak yapacağına ve işin yapılmasından vazgeçmeyeceğine dair alınan kıymetlerdir (İ.Y.Mad. 26).

TEMİNAT MEKTUBU: Yüklenicinin, işi sözleşme ve eklerine uygun olarak yapmasını sağlama bağlamak için alınabilecek kıymetlerden birisidir. Teminat mektubu, Maliye ve Gümrük Bakanlığı’nca belirtilecek bankalarca verilir ve bankaların daha önce verdiği miktara, ödenmiş sermayelerine bağlıdır (İ. Y. Mad.27).

TEMİNAT SÜRESİ: Geçici ve kesin kabuller arasındaki süredir (B.İ.G.Ş. Mad. 42).

TEMLİK: Bir taşınır yada taşınmaz mal, eşya veya unsurun yada kullanım hakkının bir başka kullanıcı veya hak sahibine, belirli koşul ve hükümlerle devredilerek terk edilmesi işlemidir. Genellikle devirden önceki koşullar devirden sonra da geçerli sayılmaktadır.

TENZİLAT (İNDİRİM): yükleniciler arasında seçim yapma olanağını idareye vermek üzere, istekliler arasından 1. Keşif üzerinden önerilen indirim veya artırım yüzdeleridir.

TESCİL (SİCİL KAYDI): Mülkiyetin, uygulama, alım - satım, imalat, ihzarat, araç -gereç ve diğer önemli işlem ve hakların resmî yazım ve evraklarla kayda geçirilmesi, onaylanması işlemidir.

TESİSAT (KURMA): Bir işi yada işletmeyi bütünüyle hizmete açabilmek için, tamamlayıcı nitelikteki ve kullanıma yönelik unsurlarını (su, havalandırma, aydınlatma, ısıtma, ulaşım vb.) inşaat imâlatlarına monte etme, ekleme veya kurma işlemidir.

TESVİYE: Bir düzensizliğin, topoğrafik engebelerin düzeltilerek yüzey oluşturulması işlemidir. Bu işlemde fazla yada yüksek olan kısımlar kesilerek boşluk yada çukurluk alanlara dolgu yapılır (yol üst yapı tesviyesi, toprak tesviye kazısı vb.).

TEVHİD: İfraz uygulamasının tam tersine, taşınmazın daha iyi, verimli ve yasal açıdan sağlam kullanımını temin etmek üzere söz konusu yasa ve kişiler çerçevesinde yapılan birleştirme yada bloklama işlemidir.

TUTANAK: Bir imâlat, bir olay, bir sonuç yada uygulamayı yerinde hemen tespit ederek gerekli kayıtları yapmaya verilen isimdir. Genel olarak yazılı yapılan tutanaklara, resim, şekil, tablo, grafik ve çizimler eklemek de mümkündür. Geçici yazılımlar sayılmakla birlikte taraflarca veya hazirun tarafından imzalandığında mahkemeye esas teşkil edecek belge niteliği kazanabilir; resmî evrak sayılabilir. (İhzarat tespit tutanağı, demir teslim tutanağı gibi.)

TÜZEL KİŞİ: Belirli bir amacın gerçekleşmesi için, bağımsız bir özerk kişiliği, ismi ve ikâmetgâhı olan, sicil haklarından yararlanabilen ve onu kullanabilen, belirli yetki ve olanaklara sahip; maddî varlıları olmayan kişi yada kuruluşlardır. Kamu ve özel hukuk tüzel kişileri olarak ikiye ayrılırlar.

TÜZÜK (NİZAMNAME): Herhangi bir kurum yada kuruluşun çalışmalarını ve yönetimini düzenleyen, ilgili hükümleri ancak o kuruluşun genel kurulunca değiştirilebilen maddeleri basılı yayınlara denir.

 UYGUN BEDEL: Artırmalarda, tahmin edilen bedelden aşağı olmamak üzere teklif edilen bedeli geçmemek üzere, teklif edilen bedellerin tercihe lâyık görüleni, bedel tahmini yapılmayan ihalelerde ise teklif edilen bedellerin uygun görülenine denir (İ. Y. Mad.29).

VAZİYET PLANI: İnşaat mahallinde var olan tüm öğelerin (Bina yeri, telefon direği, yol, yön durumu, ağaç, su ve elektrik hatları vs.) gösterildiği ölçekli planlardır.

VEKALETNAME: Kişiler yada kurumlar adına genel yada özel bir uygulama veya hak tesisi için alınmış, noter onaylı, kimlik gösteren, temsil veya uygulama yetki belgelerine denir.

YAKLAŞIK YAPI MALİYETİ (YYM): Bir inşaat işinin brüt keşif bedelini ortaya çıkarmaya ve global maliyetini ortaya koymaya yönelik bir çalışma olup dıştan dışa brüt yapı izdüşüm alanıyla resmî ve güncel birim m2 maliyet bedeli çarpılarak elde edilen parasal rakamdır.(TL).

YEDDEMİN (YEDÎ EMİN): Bir işin, kıymetin yada varlığın ortada kalması, zarara uğraması ve buna benzer nedenlerle kamu yararının tehlikeye düşmesini önlemek amacıyla yine bu konu uzmanı ve güvenilir kişi ve kişilere (bazı durumlarda kuruluşa) teslim edilmesi işidir. İleride yediemin, teslim aldığı

iş veya değeri aynı şekilde, eksiksiz, noksansız ve ziyansız teslim etmek sorumluluğundadır.

YETERLİLİK BELGESİ: İşi üstlenmek isteyen yüklenicilerde aranan bir belgedir. Bu belgede, yüklenicinin teknik gücü, mali durumu, ekipman durumu, daha önce yaptığı ve halen yapmakta olduğu işlerin dökümü bulunur.

YÖNETMELİK: Bir kuruluşun çalışmalarında uymak üzere ortaya çıkardığı ve uyulacak ilkeleri kapsayan basılı yayınlara, talimatnamelere denir.

YÜKLENİCİ (MÜTEAHHİT) KARNESİ: Yüklenicinin daha önce yapmış olduğu işlerin parasal toplamı veya cinslerini gösteren belgedir. Bu belgeye dayanılarak daha sonra hangi işleri yapabileceği tespit edilir.

YÜKLENİCİ (MÜTEAHHİT): İşi, para karşılığında, kâr amacıyla başkasının adına yapan kişidir.

YÜKLENİCİ KÂR VEYA ZARARI: İkinci keşiften, tenzilatın (indirimin), işçilik, malzeme ve diğer giderlerin düşürülmesi sonucu elde edilen rakamdır. Diğer bir deyişle, ihale bedelinden işçilik, malzeme ve diğer genel giderlerin düşürülmesi sonucu elde edilen rakam yüklenicinin kâr veya zararıdır.

ZABIT: Tespit etmek anlamına gelen bu sözcük de çoğu kere “tutanak” yerine kullanılır. Ölçü, tartı, tespit, vukuat kaydı, çizim, hesaplama ve görsel belirlemeleri yazmak için herhangi bir kağıt (veya matbu form) üzerine serbest el yazısıyla yapılan yazılımlara zabıt denmektedir. (Dökme ve kütle eşya Tespit zaptı vb.)

İHALE YASASI, GENEL VE TEKNİK ŞARTNAMELER İLE DİĞER

YAZILI BELGELERDE KULLANILAN TANIMLAR / AÇIKLAMALAR

AMBAR: Yapılacak olan işin büyüklüğüne ve yapının cinsine göre kapalı yada açık olarak raflı yada rafsız yapılan ve malzemelerin (çimento, demir, kereste, vs.) konulduğu yerlere denir.

ANTREPO: Malzemelerin büyük kütleler halinde uzun sürelerle yüklenmek yada sevk edilmek üzere bekletildiği yerlere denir.

ATİKA DUVAR: Eğik yüzeyli her türlü çatı örtüsü ve örtü altı ahşap kaplamaları üzerine, çeşitli nedenlerle devam eden (yangın duvarı, parapet duvar, ayırıcı duvar, montaj ve ankraj duvarları, gizli çatı yan duvarları vb.) her türlü yalıtım ve çinko işçiliği isteyen, üst yüzüne harpuşta yapılması gereken duvarlara denir.

BAĞDADÎ SIVA: Mevcut veya yeniden yapılmış ağaç veya madeni taşıyıcı konstrüksiyonlar üzerine 20*20 mm veya 25*15 mm en kesitli çıtalar çakılıp, bu çıtalı kısımlara yapılan sıvalara denir. Bu tür sıvalar eski Selçuklu dönemi kârgir inşaat duvar harcı ve sıvası olarak bilinirler. Bu harca kil, su, kum, kireç, ot, çöp, saman, tuğla kırıntıları, ve belirli oranlarda yumurta akı katılarak yapılan bir sıvadır.

BLOKFİLLER: Sıva pütürlerini doldurup alçı sıva ayarında bir yüzey hazırlamak için kullanılan yüzey kaplama malzemelerine denir.

BRÜT BETON İŞLERİ: Sonradan üzeri sıvanmayacak ve olduğu gibi bırakılacak, yüzeyi çok düzgün ve şekilli olması istenilen, boya malzemelerle boyanabilen, vibrasyonu iyi yapılmış, genellikle çelik ya da fiber kalıp içerisine dökülmüş olan betonlara denir.

DENİZLİK, PARAPET, LİMONLUK, KÜPEŞTE, DUVAR HARPUŞTASI V.B. İMALATLAR: Mozaik kaplanacak yüzey iyice temizlendikten sonra mevcut sıvadan 5 cm taşımak, öngörülmüş kalınlığı 5 cm arkaya doğru kalınlık % 10 eğimle artmak suretiyle mozaik dökmek veya aynı şekilde tesviye betonu yapıldıktan sonra üzeri detay resimlerine göre mozaik harcı ile kaplanması işlerine denir.

DEPO: Yapım esnasında imalatı daha geç başlanacak olan malzemelerin (sıhhî tesisat, kalorifer tesisatı, hazır sıva, kapı, pencere doğramaları vs.) saklandığı kapalı yada açık yerlere denir.

EDELPUTZ SIVA: Homojen renkte ve büyüklükte elenmiş özel çakıl (Edelputz Çakılı) ve en az söndükten sonra bir ay dinlendirilmiş beyaz kireç (mermer) hamuru ve renkli çimento (edelputz çakılı ile aynı renkli) kullanılarak hazırlanan dekoratif amaçlı sıvalara denir.

EMPRENYE İŞLEMİ: Ahşap malzemelerin bünyesinde oluşabilecek çürüme ve böcek tahribatı ile yanma, deformasyon ve benzerlerini önlemek amacıyla belirli standartlara göre çeşitli kimyasal maddelerin fiziksel olarak uygulanmasına denir.

GEÇME, PROFİL ÇELİK, TELESKOPİK YAPI İSKELESİ: Betonarme, beton ve diğer kalıp malzemeleri taşıyacak olan veya dış sıva, iç sıva, tavan sıvası gibi işlerde iş iskelesi olarak kullanılacak iskelelerin çeşitli boy ve ebatlardaki profil çelik malzeme ve fitingler kullanılarak yapılmış iskelelere denir.

GLAZOL: Sıva yüzeylerinin geçirimsizlik özelliğini, darbe, sürtünmeye dayanıklı ve temizlenmeye müsait bir yüzey haline getirilmesini sağlayan kimyasal yüzey kaplama malzemelerine denir.

İNŞAAT BLOK CAMLARI (LÜKSFER): Açıklığa göre hesap edilmiş profil demirleri ile Lüksfer (Plak) ebadında hazırlanmış çerçeveler içerisine çimento ve kum ile yapılmış bir harçla yada asfalt ile döşeme kaplaması olarak yada duvarlarda ışık geçirmek/geçirmemek amacıyla yekpare kaplama malzemesi olarak kullanılan camlardır. Genelde bina dış cephe kaplamalarında kullanılırlar.

KARO FAYANS: Kil, kaolin, kuvars, feldspar, kalker gibi seramik hammaddelerinin muhtelif

oranlardaki karışımının özel kalıplarda preslenerek şekillendirilmesinden sonra 900 ºC’den yüksek

sıcaklıklarda pişirilmesiyle elde edilen, bir yüzü sırlanmış, diğer yüzü oluklu, tırtırlı ve gözenekli,

kalınlığı 4-6 mm olan seramik plaklardır. Yatay ve düşey kaplama malzemesi olarak kullanılırlar.

KARO MOZAYİK-KAROSİMAN: Taşların tabiî veya sunî olarak parçalanması ile meydana gelen agregaya; istenildiğinde madeni boyutlarla katılmak suretiyle bir veya iki tabaka halinde normal veya beyaz çimento harcı ile imal edilen plaklardır. Yatay döşeme kaplama malzemesi olarak kullanılır.

MALA PERDAHLI VEYA MASTARLI YÜZEY YAPILMASI: Beton, betonarme, tesviye betonu döküldükten sonra yada serildikten sonra, prizlerini almadan önce m2 ye 2.5 kg çimento serpilerek mala veya mastar ile yüzeyin düzeltilerek şap görünüşü elde edildiği işlere denir.

METAL DEPLUVAYE (RABİTZ): Mevcut veya yeniden yapılmış ağaç veya madeni taşıyıcı konstrüksiyonlar üzerine yapılacak olan sıvanın tutmasını sağlayan metal levhalara verilen addır.

METAL PRİMER: Demir oksit ve çinko kromatla hazırlanan ve metal yüzeylerin korozyon direncini artırıcı yüzey kaplama malzemelerine denir.

NİRENGİ: Ülke çapında kot, semt açısı, denizden yükseklik, mesafe ve röperlemeleri yapılmış ve bağlanmış, belirli topoğrafik ve kartografik tepe ve üst noktalara (tepe üstü, bölge üst noktaları, bağlantı zirveleri vs.) denir.

OPAL, ARNOVA, STRİYE, KRİSTAL, FLÜORİT VE ARME CAMLAR: Bileşimlerinde sodakireç ve silis ihtiva eden ve harmanına bazı metal veya metal oksit katılarak renklendirilen, renkli veya yarı saydam camlardır. Opal, arnova, striye camlar yarı saydam camlardan; kristal, flüorit ve arme camlar ise özel yapımlı ve özel amaçlar için kullanılan camlar olarak sınıflandırılırlar.

PALLADİYEN PLAK İMALÂT: Üst katı teşkil eden beton içerisine doğal taş veya mermer parçalarının el ile dizilerek yerleştirilmeleri suretiyle elde edilen plaklar olup 30*30*4 cm olmak üzere bir veya iki tabaka halinde yapılırlar.

PERE İMÂLAT: Belirli, eşit kalınlıkta, düzgün geometride kesilmiş taşların dere, şev ve eğimli yan yüzeylerine kaplanarak kullanılması işlerine denir. Bu taşların en küçük kenar boyutu 15 cm ve ağırlıkları da 25 kg’dan az olmamalıdır.

PVC (Polivinyl Klorür), PVA (Polivinyl Alümin) PLASTİK ESASLI YÜZEY KAPLAMALARI: PVC veya PVA esaslı plastik yer döşeme kaplamaları termoplastik bağlayıcı vinil klorür veya kopolimeri ile değişik dolgu maddeleri ve pigmentlerden imal edilen, düzgün yüzeyli, kare , dikdörtgen veya çokgen levha şeklinde, genellikle döşemelerde kullanılan kaplama malzemeleridir.

RÖLİEF: Yüzey ondülasyonları ve kabarıklıkları. Desen oluşturan girinti ve çıkıntılar olarak tanımlanabilir (Ör: röliefli gre-seramik fayans vb.)

ŞÖVALE (SIPA) İSKELE: Tavan sıvası ve benzer işler için kullanılan ters V ayaklı bir yardımcı iş iskelesidir. İki tanesi üzerine kalaslar konularak kullanılırlar. Yükseklikleri 0.80-1.50 m arasında değişir.