KALIPLAR

Tünel kalıpları:

Zemin altında geçit sağlamak amacı ile oluşturulan boşluklara tünel denmektedir. Genellikle eğrisel kesitli oluşturulurlar. Tünel betonlarını dökebilmek için teşkil edilen bu kalıplar özelliği olan kalıplardır. Çünkü kalıbın kemer ekseni boyunca hareket ettirilebilmesi, donatı ve beton dökülmesi için ayarlamalara ihtiyaç duyulması nedeni ile bu tür kalıplar mühendislik çalışması gerektirebilir. Kalıbın hidrolik ve mekanik elemanlarla oluşturulması gerekebilir.

Tırmanan kalıp:

Yüksekliği fazla olan yapılarda zeminden itibaren kalıp iskelesi oluşturmak yerine kalıbın, yapının üretilen kısmına taşıtılmasını esas alan bir kalıp şeklidir.

Kalıp yapılırken içine belli aralıklarla plastik borular konulur ve içlerine blonlar yerleştirilir. Kalıp yukarılara alındıkça bu blonlar sökülür ve tekrar kullanılır. Kalıbı yapılan elemanda boru nedeniyle kalan boşluklara daha sonradan çimento enjekte edilmesi gerekir.

Kayan kalıp:

Kesintisiz beton dökmek gerektiği durumlarda uygulanan kalıp sistemidir. Üretilecek elemanın kesitine göre teşkil edilen kalıp belirli bir hızla yukarıya çekilir ya da kriko vasıtasıyla yukarı kaldırılır. Bu hıza uygun olarak da beton dökümünün kesintiye uğramadan devam etmesidir. Betonun prizini alması gerekli ve betona priz hızlandırıcı katmak gerekmektedir.

Tünel kalıp:

Duvarların da betonarme perde şeklinde yapıldığı binalarda döşeme ve duvarların betonlarının aynı anda dökülmesine olanak verecek şekilde tasarlanan kalıp sistemidir. Ahşap ve çelik takviyeli olarak karma bir şekilde üretilen bu kalıplar daha çok, boyutları birbirine yakın ya da aynı yapı elemanlarının fazlaca olduğu yapılarda kullanılırlar.

Kemer kalıpları:

Kemer yaylarının muntazam teşkil edilebilmesi için kalıbının daha titiz hazırlanması gerekir. Kemer kalıplarında yüzey ve taşıyıcı elemanlar, ilke olarak diğerlerine benzemekle beraber teşkilinde bazı farklılıklar vardır.

Kalıp yapımında uyulacak genel ilkeler:

- kalıp içi ölçüsü üretilecek elemanın dış ölçüsüne uygun ve şekli eleman geometrisinde olmalıdır.

- taze beton, oluşabilecek ilave yüklerin basınç ve dinamik etkilerini karşılayabilecek sağlamlıkta, deforme olmayacak rijitlikte olmalıdır.

- ekonomik olmalıdır. Kalıbın ekonomik olması için daha yapının projelendirilmesi aşamasında eleman boyutlandırılırken kalıp faktörü göz önünde tutulmalı ve kalıp yöntemi düşünülürken pratik ve ekonomik olan şekiller seçilmeye çalışılmalıdır. Aynı işlerde kullanılacaksa veya yapı içinde aynı tür eleman sayısı fazla ise portatif kalıp tercih edilmeli.

- birçok kez kullanılacak kalıp elemanları, her kullanımdan sonra iyi temizlenmeli ve düzgün istiflenmelidir.

- kalıp alınma süresi, yapılan elemanların çeşidi, kullanılan çimento cinsi dikkate alınarak belirlenmelidir. İlgili teknik elemanın talimatı olmaksızın kalıp sökülmesine izin verilmemelidir. Sıcaklığın 0 C derecenin altına düşmesi halinde kalıp alma süresi uzatılmalıdır.

- beton dökülmeden önce kalıp ıslatılmalı, gerekiyorsa yağlanmalıdır.

Bu bilgiler prof.dr.M.Emin Öcal hocamızın ders notlarından aktarılmıştır.