ZEMİNLERİN KIVAM (ATTERBERG) LİMİTLERİ

Kıvam (Atterberg) lİmİtlerİ

Kıvam ile kohezyonlu zeminlerde, zeminin sertlik-yumuşaklık durumu belirtilir. Bu durumlar, böyle zeminlerin taşıma gücü vb. özelliklerini etkiler. Zeminin su içeriğine bağlı olan bu durumlar; kabaca yumuşak, orta sert, sert gibi adlar alırlar. İnce taneli (kohezyonlu) zeminler, su katılıp yoğrulduklarında, plastiklik özelliği gösterirler (plastik zeminler). Plastiklik veya plastisite, ince taneli zeminlerin bir özelliği olup; kırılmadan şekil verilebilmeyi ifade eder. Bu özellik, kum, çakıl gibi iri taneli ve taneleri arasında yapışma-çekme kuvvetleri olmayan zeminlerde görülmez (Plastik olmayan zeminler, NP).

·         Likit limit (wL veya LL), plastik ve likit durumları birbirinden ayıran sınır su içeriğidir. Başka bir deyişle, zeminin kendi ağırlığı altında akabildiği en düşük su içeriğidir.

·         Plastik limit (wp veya PL), plastik ve yarı katı durumları birbirinden ayıran sınır su içeriğidir. Diğer bir deyişle, zeminin, el altında, cam bir yüzey üzerinde, çubuk haline getirilirken, çubukların çapları yaklaşık 3 mm. olduğunda, kopmaların meydana geldiği durumdaki su içeriğidir.

·         Rötre (büzülme) limiti (ws veya SL), daha fazla su kaybının, zeminin hacminde artık bir azalma meydana getirmediği en büyük (maksimum) su içeriğidir. Diğer bir tanımla, zeminin suya tam doygun olabildiği en düşük su içeriğidir.

Plastisite (Plastiklik) indisi (Ip veya PI), aşağıdaki gibi tanımlanır.

Ip = wL – wP

Kıvam indisi; IC, aşağıdaki gibi tanımlanır.

IC = (likit limit- su muhtevası)/ Plastiklik İndisi

w: Kıvam indisi tanımlanacak zeminin su içeriği

IC = l zemin plastik limitte (w = wp), IC = 0 zemin likit limitte (w = wL),

IC >1 zemin yarı katı veya katı durumunda (w wL).

·         Yaş yoğunluk, ρn, zeminin yaş kütlesinin, tüm hacmine oranı olarak tanımlanır. Bu terim, doğal zeminler için, doğal yoğunluk adını alır.

·         Kuru yoğunluk, ρk, yaş veya kuru zemindeki kuru kütlenin (tane kütlesinin, Mtane veya Mkuru), tüm hacme (Vtüm) oranı olarak tanımlanır.

·         Doygun yoğunluk, ρd, suya tam doygun zeminlerde; tüm kütlenin, tüm hacme oranı olarak tanımlanır.

·         Tane yoğunluğu, ρs, tane kısmının (boşluksuz) yoğunluğu olarak tanımlanır ve tane kütlesinin, tanelerin toplam (boşluksuz) hacmine oranı olarak yazılır.

·         Özgül yoğunluk (tane), Gs, tane yoğunluğunun, suyun yoğunluğuna oranı olarak tanımlanır.

·         Boşluk oranı, e; boşluklu bir yapıya sahip olan zeminde, boşlukluluk durumunu yansıtan bir terimdir ve boşluk hacminin, tane hacmine oranı olarak tanımlanır.

·         Porozite, n, de, zeminin boşlukluluk durumunu yansıtır ve boşluk hacminin, tüm hacme oranı olarak tanımlanır.

·         Su içeriği, w, yaş zeminin taneler arası boşluklarında içerdiği su durumunu yansıtan bir terim olup, su kütlesinin, kuru kütleye oranı olarak tanımlanır.

·         Doygunluk derecesi, Sr, zemindeki boşlukların hangi oranda su ile dolu olduğunu yansıtan bir terim olup, su hacminin, boşluk hacmine oranı olarak tanımlanır.

·         Rölatif Sıkılık, Dr, İri daneli zeminlerin sıkılık derecesini tanımlamakta kullanılan bir başka kavram ise rölatif sıkılıktır. Zeminin tabii haldeki (arazideki) sıkılık derecesinin, aynı zeminin danelerinin en gevşek ve en sıkı yerleşim konumlarına karşılık gelen sıkılık dereceleri ile karşılaştırılması rölatif sıkılığı vermektedir.

·         En gevşek ve en sıkı yerleşimdeki boşluk oranları (veya kuru yoğunlukları), laboratuarda basit deneysel yöntemlerle saptanabilmektedir. Tablo 6'da iri daneli zeminlerin sıkılık derecesini tanımlamak için kullanılan terimler ve bunlara karşılık gelen rölatif sıkılık dereceleri gösterilmiştir.