KAZI YÖNTEMLERİ

KAZI YÖNTEMLERİ

Yarma kazıları, doğal zemin üzerindeki bitkiler, ağaç kökleri, tüm organik maddelerle, bitkisel zemin kısmının kaldırılmasıyla başlar.

Neden?

Bu tür zeminler, çürümeye müsait olduğundan, ileride çökmeye neden olabilirler.

Eksen doğrultusuna dik kazı çalışması

Eksen doğrultusuna paralel kazı çalışması

İki Şekilde Kazı Çalışması Boyuna Yönde İlerler

Eksen doğrultusuna dik yönde kazı çalışması: Özellikle karışık tip enkesitlerin bulunduğu kesimlerde kullanılması oldukça kolaylık sağlayacaktır. Zira, aynı enkesitte yarmadan çıkan toprak dolguda kullanılır. Çalışmanın eksene dik olmasından dolayı, aynı anda çok sayıda iş makinasının veya işçinin çalışmasına olanak sağlar. İlerleme hızı oldukça yüksektir.

Eksene paralel ilerleyen kazı çalışması: Derin yarma enkesitlerin olduğu durumlarda zorunluluktan dolayı kullanılması gereken yöntemdir. İlerleme hızı düşüktür.

Yarmaların Kazılma Yöntemleri

Yarma derinliği az ise, kazı işlemi tüm derinlik boyunca yürütülür. Ancak, kazı derinliği fazla ise, zemin cinsi ve suyun akış yönüne göre farklı yöntemler kullanılır.

1) Tabakalar halinde kazı

2) Ortada künet açılarak kazı

3) Alt galeri ile huni biçiminde kazı

Yöntemlerden hangisi seçilirse seçilsin; sular, kazı başlangıcına doğru akıtılmalıdır. Eğimli yol kesiminde, çıkış yönünde kazı ilerletilir. Bu şekilde, sular kazı yapılmış bölgeye doğru ilerler, kazı çalışmasına engel olmaz ve taşıtlar çıkarken boş, inerken yüklü inerler.

Suların kazı yapılan bölgeye doğru akıtılma olanağı bulunmadığı durumlarda, yani iniş yönünde kazı çalışması yapılması gerektiğinde; iki aşamalı kazı yapılır. Kazı çalışması (a) dan (b) ye doğru ilerlerken, su (a) ay doğru akar. İkinci aşamada (c) den (a) ya doğru ilerlerken, su (c) ye doğru akar.

Tabakalar Biçiminde Kazı

Bu yöntemde, yarma kesimi yatay tabakalar biçiminde kazılır. Bir tabakanın kazısına başlamak için, önce genellikle “künet” adı verilen kanal açılır. Tabaka kalınlığı zemin cinsine, kazı makinası ve yükleme araçlarına göre belirlenir. El aletleriyle çalışmada, kazı yüksekliği 2 metreyi geçmemelidir. Açılan künetlerin amacı, kazılan toprağın taşıma araçlarına yüklenmesini sağlamak içindir.

Tabakalar Biçiminde Kazı

Ortada Künet Açılarak Kazı

Bu yöntemde, yarmanın bir ucundan veya iki ucundan tabakalar halinde kazı yapılarak, yarmanın ortasından “künet” açılır. Açılan künetin taban kotu, yolun kırmızı kotudur. Bu nedenle, kazı sonuna kadar değişmeden kalır.

ULAŞIM YOLLARINA AİT TANIMLAR

Niğde Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü İş Makineleri Ders Notları

KARAYOLU PROJESİ TEMEL BİLGİLERİ

KARAYOLU PROJESİ TEMEL BİLGİLERİ

PROJENİN TANIMI ve AMACI

Karayolu Mühendisliği Dersi kapsamında yapılması istenen bu proje; ölçeği belirtilmiş tesviye eğrili harita üzerinde, verilen iki nokta arasına yerleştirilecek yol güzergâhının ayrıntılı inşa projesinin yapılması şeklinde tanımlanabilir. Bu proje ile, “karayolu mühendisi” olacak adayların basit bir karayolu projesi üzerinden bütün detayları adım adım görmesi ve öğrenmesi amaçlanmaktadır. İstenilen "Karayolu Projesi" aşağıda verilen çizim ve hesapları içeren bir çalışmadır:

A) Çizimler:

 Sıfır poligonu çalışması

 Geçki hattının belirlenmesi

 Geçiş eğrisi ve dever uygulaması

 Kesin geçki (güzergâh)

 Boykesit ve düşey kurba

 Enkesitler

 İstinat-iksa duvarı detayları

 Menfez detayları

 Kütleler diyagramı

B) Hesaplar:

 Yatay kurba karakteristiklerinin belirlenmesi

 Geçiş eğrisi karakteristiklerinin belirlenmesi

 Dever hesaplamaları

 Düşey kurba hesaplamaları

 En kesit alanlarının hesabı

 Yarma ve dolgu hacimlerinin hesabı

 Taşıma mesafelerinin hesaplanması

PROJE İÇİN GEREKLİ MALZEMELER

 Kurşun siyah kalem

 Kurşun kırmızı kalem

 Silgi

 Cetvel

 Pergel

 Açı ölçer

 Hesap makinası

 A4 boyutunda turuncu renkli milimetrik kâğıt (20-25 adet)

(Mavi renkli kâğıt, çizimleri yeterli derecede göstermediği için lütfen turuncu renkli kâğıt tedarik ediniz.)

 A3 boyutunda turuncu renkli milimetrik kâğıt (10-15 adet)

(Mavi renkli kâğıt, çizimleri yeterli derecede göstermediği için lütfen turuncu renkli kâğıt tedarik ediniz.)

 A4 boyutunda beyaz kâğıt (15-20 adet)(fotokopi kâğıdı)

 A4 boyutunda poşet dosya (6-7 adet)

PROJENİN UYGULAMA METODU

1. Karayolu Proje Ödevi kapsamında geçmiş yıllara ait proje uygulama örnekleri ve metotları kesinlikle dikkate alınmayacaktır. Karayolu projesi uygulama adımları bu yıl ilan edilen bilgiler ve yöntemler doğrultusunda gerçekleştirilecektir.

2. Proje kapsamında yapılacak tüm yazılar, tablolar, çizimler ve hesaplar kurşun siyah/kırmızı kalem kullanılarak gerçekleştirilecektir. Dolma kalem, tükenmez kalem, keçeli kalem, fosforlu kalem ve diğer kalem türleri kesinlikle kullanılmayacaktır.

3. Projenin hiçbir aşamasında doğrudan veya dolaylı olarak bilgisayar kullanılmayacaktır.

PROJENİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE KONTROLÜ

 Karayolu Mühendisliği dersi kapsamında gerçekleştirilecek olan projenin notu, yılsonu notunun %30’u olarak belirlenmiştir.

 Projenin değerlendirilmesi 5 (beş) kontrol tarihinde gerçekleştirilecektir. Söz konusu kontrol tarihleri aşağıdaki gibidir:

A) Proje Kontrol 1 : 12/03/2019

B) Proje Kontrol 2 : 09/04/2019

C) Proje Kontrol 3 : 23/04/2019

D) Proje Kontrol 4 : 07/05/2019

E) Proje Kontrol 5 : 14/05/2019

 Proje değerlendirmeleri yalnızca bu tarihlerde yapılacaktır. Yıl sonunda toplu bir değerlendirme yapılmayacaktır.

 Her bir proje kontrol aşamasında, projeler 100 puan üzerinden değerlendirilecek olup 5 adet değerlendirmenin ortalaması yıl sonu proje notu olarak sisteme girilecektir.

 Öğrenci, proje kontrol tarihinde resmi olarak kayıtlı olduğu öğretimine ait (1.öğretim/2.öğretim) ders saatinde, dersin hocasına imza karşılığında kendisi veya bir arkadaşı aracılığıyla projesini teslim edecektir.

 İmza karşılığında teslim edilen projeler daha sonra öğrenciye geri verilmeyecektir. Bu yüzden öğrenciler, yapmış oldukları projeyi teslim etmeden önce kendilerinde bir nüsha kalması için fotokopilerini çektirmeleri gerekmektedir.

 İlgili proje kontrol tarihi ve saati dışında projeler kesinlikle teslim alınmayacaktır. Değerlendirmeye katılmayacaktır.

 Öğrenci, proje kontrol tarihlerinden birisinde projesini teslim etmemesi halinde ilgili proje kontrolü için 0 puan alacaktır. Bir sonraki proje kontrolünde eksik kalan geçmiş çizim ve hesaplamaları da yaparak getirmek zorundadır. Aksi takdirde o proje kontrolü için de 0 puan alacaktır.

 Geçmiş yıllarda yapılan projeler değerlendirmeye alınmayacaktır.

PROJE VERİLERİ  PROJE KRİTERLERİ	BİRİMİ		DEĞER
Yol sınıfı	2. sınıf devlet yolu
Hizmet seviyesi	D
Arazi durumu	dağlık
Proje hızı	km/sa		60
İntikal-reaksiyon süresi	sn		1
Boyuna kayma-sürtünme katsayısı		0,29
Enine sürtünme katsayısı		0,13
Takip mesafesi	m		d= 8+0,3V
Yatay kurba türü		basit kurba
Geçiş eğrisi türü		klotoid
Dever uygulama türü		eksen hattı sabit
Düşey kurba türü		parabolik
Düşey kurba hesap kriteri	m		duruş görüş uzunluğu
En küçük yatay kurba yarıçapı	m		150
En büyük yol boyuna eğimi	%		10
En küçük yol boyuna eğimi	‰		5
En büyük dever değeri	%		8
En küçük tepe düşey kurba boyu	m		120
Şerit sayısı		2
Şerit genişliği	m		3,5
Banket genişliği	m		1,5
Yol enine eğimi	%		2
Banket enine eğimi	%		2
Platform genişliği	m		10
Kamulaştırma genişliği	m		20
Yarma şevi		1/1
Dolgu şevi		projede hesaplanacak
Hendek şevi		3/1
Hendek derinliği	cm		30
Üstyapı yüksekliği	cm		50
Menfezler için dolgu yüksekliği	m		1
İstinat (iksa) duvarı türü		harçlı taş duvar
İki en kesit arasındaki en fazla uzaklık	m		30
Tesviye eğrileri arasındaki kot farkı	m		2
Plan ölçeği		1/2000
Boy kesit ölçeği	düşey/yatay		1/200 - 1/2000
En kesit ölçeği		1/100
Kütleler diyagramı ölçeği	düşey/yatay		1/200 - 1/2000
Menfez detay çizim ölçeği		1/50
İstinat (iksa) detay çizim ölçeği		1/50

Dr. M. Emin Cihangir BAĞDATLI

İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİNDE İŞ MAKİNELERİ

İNŞAATLARDA İŞ MAKİNELERİ

İş makineleri iki gruba ayrılırlar;

-Sabit konumda çalışan araçlar

-Yer değiştirerek çalışan araçlar

Sabit konumda çalışan araçlar;

Bunlarda aracın toprak işini gerçekleştiren donatısı ana bölüm üzerine mafsallanmıştır. Bu ana bölüm donatının çalışması sırasında belirli bir konumda yer değiştirmeksizin sabit kalır. Bu tür araçlar özel olarak kazı ve yükleme amacına yöneliktir. Genellikle ekskavatör adıyla tanınırlar.

Yer değiştirerek çalışan araçlar;

Bu araçlara az ya da çok rijit biçimde özel donatılar bağlanmıştır. Toprak işlerini gerçekleştirecek bu donatıların hareketleri aracın tüm olarak hareketi ile sağlanır. Bu araçlarla kazı, yükleme, taşıma, boşaltma gibi birçok işlem gerçekleştirilmektedir. Dozerler, skreyperler, greyderler bu tür araçlardandır. Ayrıca taşıma işlevlerini yerine getiren kamyonlar, damperler vb. bu sınıfa giren önemli araçlardandır

Ekskavatör

Ekskavatörler, kazı ve taşıma araçlarına yükleme işlemlerini yapan bir toprak işleri aracıdır. Belirli bir sabit konumda çalışmasını sürdürür. Ekskavatörler esas olarak bir platformdan oluşur. Platform düşey bir eksen etrafında döner. Dönüş açısı 360 derece ya da daha sınırlı olabilir.

Dozer

Dozerler, bir traktör ve uçları bu traktöre mafsallanmış değişik biçimlerde çelik bir bıçaktan oluşurlar.Bu bıçak yatay bir eksen etrafında dönerek kazı açısının ayarlanmasına olanak verirler. Zemini kazmaya, sürüklemeye ve yaymaya yarar.

Bıçağı traktör eksenine dik olan dozere ‘buldozer’ denmektedir. Bıçağın traktör eksenine dik olmaması durumunda dozer ‘angldozer’ adını alır. Bıçağı, kesici kenarı arazi yüzeyi ile açı yapacak biçimde dönebilen dozerler ‘tiltdozer’ diye adlandırılırlar.

SKREYPER

Skreyper, bir traktörle çekilebilir, ya da kendi motoru ile birlikte bir bütün oluşturur. Birincisine ‘çekilen skreyper’ ya da ‘traktör-skreyper’ , ikincisine ‘motor-skreyper’ denir. Motorlu skreyper zemin çok sert olmadığı ve fazla sıkıştırma gerekli görülmediği zaman toprak işleri işlemlerinin tümünü birden gerçekleştirebilir.

Zemini kazabilir, sandığına yükleyebilir, depo yerine kadar taşıyabilir, uniform tabakalar biçiminde yayarak boşaltabilir, tekrarlanan geçişlerle belirli ölçüde sıkıştırma sağlayabilir.

GREYDER

Greyder, hafif toprak işlerinde kullanılan ve çalışmada büyük esneklik sağlayan bir araçtır. Greyderlerin şasisi uzundur. İki dingil arasında kıvrık bir bıçak bulunur. Bıçak, dozerlerin değişik kullanım biçimlerindeki bütün hareketleri yapabilir.

KAMYON

Kamyonlar çoğu kez toprak işleri şantiyelerine göre değil genel kullanım amaçlarına göre tasarlanmaktadırlar. Bununla birlikte, karayolları üzerinde uzun mesafelere taşıma gerektiğinde iki ya da üç dingilli kamyonlardan toprak işlerinde yararlanılmaktadır.

DAMPER

Damperler, toprak işlerinde yaygın biçimde kullanılan taşıma araçlarıdır. Bazen kamyonlar sınıfı içerisinde gözönüne alınmalarına karşın bazı özellikleri ile kamyonlardan ayrılırlar.

Damperlerin tekerleri geniştir. Böylece iyi bir aderans sağlar ve gevşek zeminlerde kolaylıkla batmaz. Arka tekerleğin çapı da büyüktür. Süspansiyon düzeninin çok basit olması karayollarında seyrini engelleyici niteliktedir. Şasisi kısa olduğu için küçük yarıçaplı kurbaları dönebilir.

ULAŞIM YOLLARINA AİT TANIMLAR

Niğde Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü İş Makineleri Ders Notları

İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİNDE ULAŞIM KONULARINA AİT TANIMLAR

Geçki: Karayolu, demiryolu gibi ulaştıma yapılarının, yuvarlanma yüzeylerinin ortasından geçtiği varsayılan eksen çizgisinin harita ya da arazideki izdüşümüdür.

Topografik harita üzerindeki izdüşüm tasarımlama, arazi üzerindeki izdüşüm yapım aşamasında söz konusudur.

Geçkinin arazide belirlenmesi: Kazık Çakma

Harita üzerinde belirlenen noktaların arazi üzerine aktarılması, kazık çakma işlemi ile gerçekleştirilir. Kazıklar, daire ve kare kesitlidir. (Aliymanda 30 metrede, kurbada 20 metrede bir çakılır)

Eksen kazığına 25 cm uzaklıkta ve kilometre artış yönüne göre sağ tarafta yazı kazığı çakılır. Kazığın eksene bakan yüzüne başlangıca uzaklığı yazılır (50+500 gibi). Ayrıca, kurba başlangıç ve son noktaları da gösterilir.

Boykesit Geçkinin düşey düzlem boyunca açılımından elde edilen grafiğe boykesit denir.

Boykesitte:

-Geçki üzerindeki noktaların kotları

-Noktaların başlangıca uzaklıkları

-Boyuna eğim

-Kurbalar

-Arazinin zemin durumu

-Yer altı suyu durumu

-Menfez, köprü

-Diğer ulaşım yapıları ile kesişmeler gösterilir.

Siyah Kot: Boykesitte, arazinin engebe durumunu gösteren çizgiye “siyah çizgi”, bu çizgi üzerindeki kotlara da “siyah kot” denir.

Kırmızı Kot: Yuvarlanma yüzeyi (yani toprak işinin bitmiş hali) üzerindeki kotlara “kırmızı kot”, kırmızı kotların oluşturduğu çizgiye de “kırmızı çizgi” denir.

Enkesit: Yol eksenine dik olarak yolun özel nitelikteki noktalarında alınan kesite “enkesit” denir. Her enkesitin başlangıca olan mesafesi belirtilmelidir (10+500 gibi). Eksendeki kot farkı, dolgu veya yarma yüksekliğini gösterir.

-Tamamı yarmada olan enkesite “yarma enkesiti”

-Tamamı dolguda olan enkesite “dolgu enkesiti”

- Bir kesimi yarmada, bir kesimi dolguda olan enkesite “karışık tip enkesit” adı verilir.

Kret Noktası: Yarma enkesitlerinde, şev çizgisi ile arazi çizgisinin kesişim noktasına “kret noktası” denir. Planda, kret noktalarının geometrik yeri ise “kret çizgisi” ni oluşturur.

Tesviye Yüzeyi: Yol üstyapısının inşa edilmeye başlanacağı, toprak işi bitmiş haldeki yüzeye “tesviye yüzeyi” veya “tesviye platformu” adı verilir.

Etek Noktası: Dolgu şevlerinde, şev çizgisi ile arazi çizgisinin kesişim noktasına “etek noktası” denir. Planda, etek noktalarının geometrik yeri ise “etek çizgisi” ni oluşturur.

Kafa Hendeği ve Kavalye: Yarmanın kret çizgisinin ötesindeki arazi yarmaya doğru eğimli olabilir. Bu durumda yamaç suları yarmaya girerek şev ve platforma zarar verebilir. Yarmalarda, şevleri ve platformu korumak için, kret çizgisine paralel 3-4 metre ileride yapılan hendeklere “kafa hendeği” denir. Kafa hendeği açılırken çıkarılan zemin ile sedde oluşturulur. Buna, kavalye denir.

Geçit yeri: Yol gövdesi oluşturulurken, dolgudan yarmaya veya yarmadan dolguya geçen kesimlere “geçit yeri” denir.

Geçit çizgisi: Geçit yerinde, kırmızı kotlarla siyah kotların eşit olduğu noktaların geometrik yeri

Geçit noktası: Platformda, geçit çizgisi ile yol ekseninin kesiştiği nokta

Altyapı: Bir ulaşım yolunda, taşıtların hareket edeceği yuvarlanma yüzeyine destek olan platformun ve tesviye yüzeyinin altında kalan toprak gövdeye “altyapı” denir.

Üstyapı: Tesviye platformunun üzerine, taşıtların hareket edebilmeleri için yapılan düzenlemelere “üstyapı” denir.

Sıfır Noktası: Bir yarma ve dolgu enkesitinde, eksenin platform çizgisini kestiği noktaya “sıfır noktası” denir. (Platform ekseni sıfır noktasından geçerse, yarma veya dolgu yüksekliği sıfır olur)

• Sıfır çizgisi: Sıfır noktalarının geometrik yeri (fiziksel olarak anlamsız)

• Sıfır poligonu: Tepe noktaları sıfır çizgisi üzerinde bulunan ve kenarları haritanın ölçeğine ve amaca göre belirli uzunlukta seçilen poligona denir.

Yarma: Sıfır poligonu kotundan daha düşük kotta arazi geçilmeye çalışılırsa, yarma,

Dolgu: Sıfır poligonu kotundan daha yüksek kotta arazi geçilmeye çalışılırsa, dolgu ortaya çıkar.

Enkesitlerin Belirlenmesi

• Toprak işlerinde alan ve hacim hesabı yapabilmek için, enkesitlerin elde edilmesi gerekir.

• Enkesit elemanları

- Doğal zemin kesiti

- Dolgu ya da yarmanın eksenden yüksekliği (boykesitten okunur)

- Platform

- Banketler

- Enine eğimler

- Şevler

- Yol platformu orta noktası ve platform ekseni

Enkesit Alanlarının Belirlenmesi

• Hesaplama

- Cebrik Yöntem

- Cross Yöntemi

• Geometrik

• Planimetre ile ölçüm

• Abak düzenlenmesi

ULAŞIM YOLLARINA AİT TANIMLAR

Niğde Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Toprak İşleri Ders Notları