TOPOĞRAFYA

ders notu niteliğindedir:



TOPOĞRAFYA___arazi parçalarının ve tesislerin ölçülmesi ve bunların bir düzlem
üzerine geçirilmesidir.düzlem üzerine geçirilen şekiller, harita, plan ve kesitlerdir.
yol, kanal, baraj projelerinin yapımında, elektrik etüt işlerinde, orman
işletmeciliğinde, madencilikte, jeolojik ve coğrafik etütlerlerde, şehir ve
kasabaların imar planında, tarımda, kadastro ve turizmde, topoğrafya tekniği
önemli yer alır.


PLAN ve HARİTALARIN SINIFLANDIRILMASI
1)kullanıldığı yere göre:
askeri, coğrafi, orman, maden, jeolojik, topoğrafik kadastro, ulaşım.. gibi
2)ölçeğine göre:
1/50 - 1/500 arası plan
1/500 - 1/20000 arası topoğrafik
1/20000 ölçeğinden daha küçüklere de coğrafik harita denir.


BAŞLICA ÖLÇME BİLGİSİ TERİMLERİ
1)ADA__bütün cepheleri sokak, cadde, meydan, akarsu gibi doğal ve yapay engellerle
çevrili parseller topluluğudur.
2)ÇAP__bir arazi parçasının veya binanın zemin üzerine konumunu, sınırlarını ve boyutlarını
göstermek için mal sahibine verilen belgedir.
3)DURUM PLANI__yapılacak binanın veya yapılar grubunun yapı sahasına nasıl yerleştirileceğini,
bu yapıların birbirleri ile ve yollarla ne şekilde bağlantı yapacağını, yapılardan arta
kalan arsanın ne şekilde kullanılacağını gösteren harita ve planlara denir.
4)GELİŞME ALANI__imar planı sınırları içinde kalan ve imar planı raporunda açıklanan
süre için (10-15 yıl) kentin gelişmesi için ayrılan alanlardır.
5)HARİTA__bir arazi parçasının belirli bir ölçekte küçültülmüş ve özel işaretlerle kağıt
üzerinde gösterilmiş olan şeklidir.
6)HATA__ölçü değerleri ile gerçek değer vaya ortalama değer arasındaki farktır.ölçü hesap ve
çizim işleri sırasında kabul edilebilecek hata miktarına da HATA SINIRI denir.
7)İMAR PLANI__bir şehrin doğal ve sosyal yapısını veri olarak alan bu veriler arasındaki mekan
ilişkilerini ve gelecekteki arazi kullanımına ait esasları gösteren ve belediyelerce
hazırlattırılan haritalar üzerine çizilen belgedir.
8)İMAR SINIRI__bir şehrin gelişme alanını içine alan en az belediye sınırlarına kadar
uzanan sınırlardır.
9)İSKAN SINIRI__imar sınırı içerisinde yapı yapılmasına izin verilen yerleşme bölgelerini
çevreleyen sınırdır.
10)KOT__bir noktanın belirli bir düzlemden olan düşey uzaklığıdır.belirli düzlem harhangi
yatay düzlem ise bu kot; itibaridir.eğer ortalama deniz yüksekliği ise bu kot gerçek kottur.
11)KOT ALANI-KOT SAYISI__kot alanları toplamının parselin tüm alanına oranından elde edilen
sayıdır.(yoğunluk)
12)KROKİ__bir arazi parçasını ve üzerindeki yapıları gösteren, tahmini ölçekli taslaklardır.
13)ÖLÇME__herhangi bir yerin haritasını çıkarmak için yapılan bütün işlemleri kapsayan
bir terimdir.
14)PAFTA__haritanın veya imar planının belirli bir bölümleme düzenine uygun olarak çizilen,
birbirleri ile kenarlaşabilen parçalardan herbirisidir.
15)PARSEL__belirli bir amaçla ayrılmış arazi parçalarının her birine verilen addır.
16)ÖLÇEK__harita ve planda belirtilmiş olan herhangi iki nokta arasındaki uzaklığın bu
noktaların arazi parçaları üzerindeki gerçek uzaklıklarına olan oranına denir.
17)APLİKASYON__harita ve plan üzerinde bulunan ve proje verilerini oluşturan tüm verilerin
arazi üzerine geçirilmesidir.örneğin bir yol güzergahının yere çakılması, bir binanın
köşelerinin işaretlenmesi.


YÜKSEKLİK ÖLÇÜMLERİ---NİVELMAN---
yeryüzü noktalarından geçen yatay düzlemler arasındaki düşey uzaklıkların ölçülmesine
nivelman denir.noktalar arasındaki düşey uzaklık farkına da kot(yükseklik) farkı denir.
büyük bölgelerde yapılan nivelman ölçümlerini aynı birim cinsinden ifade etmek ve
değerlendirmek için ortak bir kıyas yüzeyine ihtiyaç vardır.genellikle bu kıyas yüzeyi
olarak durgun haldeki denizlerin ortalama seviyesi alınmaktadır.bu noktaların bu yüzeyden
olan uzaklığına mutlak yükselti denir.


YÜKSELTİ ÖLÇMELERİNDE KULLANILAN METODLAR
1)GEOMATRİK NİVELMAN : +- 1 mm ile +- 1 cm
2)TRİGONOMETRİK NİVELMAN : +-1 cm ile +- 1 dm
3)BAROMETRİK NİVELMAN : +- 1 m ile +- 2 m arası


RÖPER NOKTASI___daha önceden nivelmanı yapılmış veya memleket nivelmanında yükseltisi belirlenmiş
olan sabit noktalardır.
özel işaretlerle duvara veya zemine tesbit edilirler.
GEOMETRİK NİVELMAN___genel olarak nivo denilen yatay düzlem yapabilen dürbünlü alet kullanılır.
nivelmanda ilk yapılan okumaya geri okuma, aradakine orta okuma, en sondakine de ileri okuma denir.
2 metod vardır:

1)YÜKSEKLİK FARKI METODU
2)GÖZETLEME DÜZLEM KODU METODU

fotoğraf: www.agri.ankara.edu.tr

Topoğrafyada Doğrudan Doğruya Ölçülemeyen Uzunluklar

Bazı hallerde ölçülecek doğrunun nehir veya bir su birikintisi üzerinden geçmesi doğrunun iki ucunun birbirini görmemesi veya doğrunun bir ucunun yüksekte örneğin bir teras üzerinde bulunması gibi hallerde ölçülmesi istenen doğrunun uzunluğu ölçülebilen başka doğrular yardımıyla hesaplanır.(3 şekilde)

A) ölçülecek AB doğrusu üzerinde geniş bir su birikintisi bulunması halinde doğrunun göle yakın C ve D noktalarından birer dik çıkılır.Bu dikler üzerinde eşit olarak CE ve DF uzunlukları ölçülecek olursa FE doğrusu DC doğrusuna paralel ve eşit olur.Ölçülemeyen DC parçası yerine FE uzunluğu ölçülerek AB doğrusunun uzunluğu bulunur.
B) Bir nehrin iki tarafında veya biri bir teras üzerinde bulunan iki nokta arasındaki uzaklığı bulmak için bir kaç yol izlenebilir:
1) ölçülmek istenen AB doğrusu uzatılarak C noktasından bir dik çıkılır. bu dik üzerine bir D noktası alınır. B noktasından AB doğrusuna çıkacak dikin AD doğrusunu kestiği M noktasından da CD doğrusu üzerine bir dik inilerek N noktası tespit edilir ABM ve MND üçgenleri benzer üçgenler olduğundan:
AB/MN = BM/ND
AB = BM/ND*MN
bulunur. Eşitliğin sağ tarafından tüm değerler arazide ölçülebileceğinden bu değerlere göre AB uzunluğu hesaplanabilir.
2) ölçülmek istenen AB doğrusunun B noktasından bir dik çıkılarak bu diküzerinde bir D noktası alınır. D noktasından da AD doğrusuna bir dik çıkılarak bu dikin AB doğrusunun uzantısını kestiği C noktası bulunur.
DB = h doğrusu ADC dik üçgeninin yüksekliği olduğundan :
h*h = b*a
dır. h ve a arazide ölçülebileceğinden AB = b kenarı :
b = h*h/a
formülü ile hesaplanır.
3)Ab doğrusuna bir dik çıkılarak bu dik üzerinde herhangi bir C noktası alınır. BC doğrusu CD = BC kadar uzatılarak D noktası bulunur D noktasından çıkılan dikin AC doğrusunun uzantısını kestiği E noktası bulunur.Böylece meydana gelen CDA üçgeni ile ABC üçgeni eşit üçgenler olduklarından DE kenarı ölçülmek istenen AB kenarına eşit olur. AB yerine DE ölçülerek ABuzunluğu bulunur.
3) Birbirini görmeyen iki nokta arasındaki bir doğrunun ölçülmesi: AB doğrusunun dışında bir C noktası alınarak ABC üçgeni teşkil edilir.bu üçgenin AC ve BC kenarları üzerinde C noktasından itibaren
CE = CB/2 ve CD = CA/2
ölçülerek E ve D noktaları bulunur. ABC ve DEC üçgenleri benzer olduğundan :
AB/DF = AC/DC
AB = AC/DC*DE
bulunur. halbuki AC = 2*DC olduğundan DE ölçülerek iki katı alınmak suretiyle AB bulunmuş olur.

EŞYÜKSEKLİK EĞRİLERİ (İZOHİPS)

Eşyükseklik eğrileri

Arazinin topoğrafik durumu haritada eşyükseklik eğrileri ile gösterilir. Eş yükseklik eğrileri yükseklikleri eşit olan noktaların yatay bir düzlem üzerindeki izdüşümlerini birleştiren eğrilerdir. Bu eğriler birbirinden eşit uzaklıkta olan yatay düzlemlerin arazi ile arakesitlerin izdüşümleri olarak çizilirler.

Eş yükseklik eğrileri eşit yükseklik farkları ile çizildiklerinden arazinin şeklini çok iyi belirttikleri gibi eğrilerin üzerine yükseklikleri de yazıldığı için arazideki herhangi bir noktanın kotunu haritadan kabaca okunmasına da yardım ederler.

Eğrilerin geçirilmesinde takometrik olarak ölçülmüş noktaların kotlarından yararlanılır. Takometre noktalarının kotları eğrilerin kotları gibi yuvarlak sayılar olmadığı için eğrilerin geçtiği yerler bu noktalar arasında enterpolasyon (enterpoliation)(oranlama) yapılarak bulunur. Takometre krokileri nde ana doğrular eğriler çizilerek ya da oklarla gösterilmelidir. Alan nivelmanı nda da eşyükseklik eğrilerinin geçirilmesi yukarıda anlatıldığı şekilde olmalıdır. Oranlama; hesapla, grafik oranlama şeklinde yapılmalı, paralel çizgili abak larla, ışınsal çizgili abaklarla ya da mekanik aletlerle yapılır.

Eşyükseklik eğrilerinin özellikleri

1) bir eğrinin her noktası denizden aynı yüksekliktedir.

2) her yükseklik eğrisinin haritanın içinde ya da dışında muhakkak kendi üzerine kapanarak kapalı bir şekil oluşturur.

3) arazi eğiminin değişmediği yerlerde eğrilerin aralıkları da eşittir.

4) arazi eğimi nin çok olduğu yerlerde seyrektir.

5) eğriler birbirlerini kesmezler ya da 2 eğri birleşerek bir eğri halinde devam etmezler. Ancak sarp kayalık yerlerde ve mağaralarda bu kural geçerli değildir.

6) eşyükseklik eğrileri arazinin en yüksek eğim doğrusunu su ayrımı ve su toplamı çizgilerini dik olarak keserler ve düşüş yönü ne doğru su ayrımı doğrusu nda iç bükey, to toplamı doğrusu nda dış bükey olurlar.

7) eş yükseklik eğrileri normal arazide birbirlerini arazinin karakterine uygun ve ahenklibir şekilde izlerler. Ancak eğimi az olan yerlerde küçük yükseklik farkları eğrilerin konumlarını büyük ölçüde değiştirdiklerinden bu kural düz arazide geçerli değildir.

Kurb uygulaması

Kurb uygulaması

Alet T noktası üzerine kurularak some (s) noktasına bakılır. ve açı tablası 0 a getirilir. Sonra dürbün ڄ açısı kadar çevrilerek aplike etmek istenilen 1 numaralı nokta yönü bulunur. Alete verilmiş olan bu yön üzerinden çelik şerit metre ile T1 den itibaren k1 kiriş uzunluğu kadar bir uzunluk ölçülür ve 1 numaralı noktanın yeri işaretlenir. Aplike edilecek nokta teğet noktasından uzaklaştıkça kiriş de uzayacağı için aplikasyon güçleşir. İş kolaylaştırmak için uzun kiriş yerine daima son aplike edilen nokta ile yeni aplike edilen noktadan sonra dürbün 2ڄ açısı kadar çevrildikten sonra T1 noktasından k2 kirişi kadar ölçülecek yerde aplike edilmiş olan son noktadan itibaren yine k1 kirişi kadar uzunluk ölçülerek dürbün yönü ile kesiştirilir. Ve 2 numaralı noktanın yeri bulunur. 3 numaralı noktanın yeri 3ڄ kadar çevrilmiş olan dürbün yönü ile 2 noktasından k1 kirişi kadar ölçülen uzunluğun kesiştiği yer olarak bulunur. Ve daha sonraki noktaların aplikasyonuna da aynı şekilde devam edilir.

Topoğrafya ders konuları

Topoğrafyanın tanımı ve önemi

Plan ve harita sınıflandırılması

Başlıca ölçme bilgisi terimleri

Yükseklik ölçmeleri (nivelman)

Yükseklik ölçmelerinde kullanılan metodlar

geometrik nivelman

yükseklik farkı metodu

yüzey nivelmanı (kazı hacim hesabı)

trigonometrik nivelman

barometrik nivelman

röper noktası

yatay mesafelerin hesaplanması (takimetrik nivelman)

gauss yöntemi ile alan hesabı

cross metodu ile alan hesabı

dik koordinat sistemi ve koordinat hesabı

trigonometrik daire ve trigonometrik fonksiyonlar

temel ödevler

birinci temel ödev

ikinci temel ödev

poligon noktaları ve hesapları

poligon güzergahlarının sınıflandırılması

açık poligon güzergahları

bağlı poligon güzergahları

kapalı poligon güzergahları

ana poligon güzergahları

ara (tali) poligon güzergahları

yardımcı poligon güzergahları

küçük ve yan noktaların koordinat hesabı

işlem doğrusu dışında kalan yan noktaların koordinat hesabı

iki doğrunun kesim noktasının koordinatlarının hesabı

kurb ana noktalarının aplikasyonu

kurb ara noktalarının aplikasyonu

eş yükseklik eğrileri

arazide doğruların belirtilmesi

noktaların arazide işaretlenmesine yarayan araçlar

dik açıların aplikasyonu

çıkılan bir dikin bir binanın arkasına doğru uzatılması

doğruların aplikasyonu

birbirini gören 2 noktayı birleştiren bir doğrunun aplikasyonu

birbirini görmeyen 2 noktayı birleştiren bir doğrunun aplikasyonu

üzerinde bir bina bulunan bir doğrunun aplikasyonu

uzaklıkların ölçülmesi

yatay ölçü metodu

eğik ölçme metodu

eğik ölçülen uzunlukların yükseklik farkına göre düzeltilmesi

doğrudan doğruya ölçülemeyen uzunlukların ölçülmesi