DİLATASYON DERZLERİ

DİLATASYON DERZLERİ

Yapının kendi ağırlığı ya da oturduğu zeminden gelen birtakım etki hareket ya da çökmeleri önlemek zararlarını azaltmak ve düşey hareketlerin yapının tamamına yayılmasını önlemek amacıyla yapılanı derzlere "DİLATASYON DERZİ (Ayırma Derzi)" denilmektedir

Yapılardaki bu istenmeyen hareketlere yol açan etkenler esas itibariyle dört temel gurupta toplanabilirler: 

1.Zemin yapısının homojen olmaması 

2.Y.A.S.S.’nin değişken olması 

3.Temel tabanındaki yük dağılımının değişken olması 

4.Binayı oluşturan elemanların birbirlerinden farklı genleşmeleri 

Dilatasyon Derzleri başlıca üç guruba ayrılmaktadır. 

(1). Oturma ve Genleşme Derzleri 

(2). Titreşim Derzleri 

(3). Hareket Derzleri. 

OTURMA VE GENLEŞME DERZLERİ:

Bunlar yapıya zeminden kendi ağırlığından ve farklı eleman genleşmelerinden gelen etkileri önlemek üzere bırakılan derzlerdir. Dilatasyon derzleri yapıda her 30.00 m. de bir konulmalıdır. Bazı uzun binalarda bu boy sınırlaması 40-50 m. ye kadar çıkarılabilir. Bu derzler binayı temelinden çatısına kadar tamamen ayıran kısımlara bölen boşluklar olup bina bloğunun her 10.00 m. boyu için 1.00 cm. hesabedilerek genişlikleri yaklaşık 1-3 cm. arasında alınmaktadır.

Yapıya temelden gelecek nem ve su gibi zararlı etkilere karşı da derzler bitümlü levha keçe ve diğer yalıtım gereçleriyle doldurulur. Yapıda başlıca dört ayrı kısımda oturma ve genleşme derzi uygulanır:

Temelde Dilatasyon Derzleri: İki bina bloğunun temelleri arasına lastik ve benzeri yalıtım levhaları konularak yeraltı suyunun yükselip yapıya zarar vermesi önlenmektedir. 

Duvarda Dilatasyon Derzleri: İki bina bloklunun duvarları arasında düzenlenmesi gereken derzlerin bina dışarıdan görünmelerini önlemek için derzlerin önleri alüminyum bakir veya galvanize sac levhalarla ya da yağmur iniş borularıyla kapatılır kamufle edilir.

Döşemede Dilatasyon Derzleri: Döşemeler arasında kapı veya koridor gibi geçiş yerlerinde yapılanı ve genellikle alüminyum prinç levhalarla kapatılan derzlerdir. Tökezleyip takılıp düşmeleri önlemek bakımından bu derzlerin döşeme kaplaması üst kotunda levhalarla kapatılması uygun olmaktadır.

Çatı ve Terasta Dilatasyon Derzleri: Eğer çatı ahşap çatı ve kiremit örtü olarak yapılacaksa dilatasyon derzi yapmaya gerek yoktur. Oturma büyükse ve derz mutlaka yapılacaksa kenetli olarak hazırlanan ve paslanmaz levhalarla kapatılır. Teras çatıda derz için yanyana örülen yarim tuğla kalınlığındaki iki duvarın üzerine birlikte ya da ayrı ayrı beton harpuşta dökülür ve üzeri paslanmaz metal levhalar çevrilerek kapatılır.

TİTREŞİM DERZLERİ: 

Fabrika atelye ve sanayi yapıları gibi yerlerde döşeme üzerine oturtulan çeşitli iş makinelerinin verdiği gürültü ve titreşimi azaltmak için yapılanı derzlerdir. Bunun için öncelikle yapılanı sağlam temelin içerisi su ve neme karşı yalıtım gereçleriyle doldurulur gerekli derz boşluğu bırakılır ve içeriye ayrıca makine temeli yapılır. Ayrıca çift temel yapılıp üstteki makine temeli yüzer temel şeklinde çevresi lastik v.s. ile kaplanarak ve gerekli yalıtım derzi bırakılarak alt temel üzerine oturtulabilmektedir. 

HAREKET DERZLERİ:  

Betonarme çelik ya da kompoze uzun köprülerde genleşmeden doğacak iç gerilmeleri ve kilit kuvvetleri önlemek çatlamaları ayrılmaları ve zorlanmaları ortadan kaldırmak amacıyla aşağıda görüldüğü gibi yapılmaktadırlar. Burada derzlerin metal plakalarla örtülmesi yerine köşelerdeki kırılmaları önlemek için köşebentlerle veya plakalarla takviye yapmak esastır.

Prof. Dr. İlker ÖZDEMİR / YAPI ELEMANLARI DERS NOTLARI