ÇATILAR / ÇATI ÇEŞİTLERİ

Yapıları dış atmosferden gelen yağmur, rüzgar, kar ve dolu gibi etkenlerden koruyan elemanlara "ÇATI" denilmektedir. Genellikle ahşap, çelik ve betonarmeden yapılan çatılar konut, işyeri, atelye, fabrika, hastane, okul ve buna benzer pek çok yapıda kullanılmaktadır.

 Çatıların ana görevleri kar ve rüzgar yüklerini emniyetle taşıyabilmek, yağmur ve kar suları yoluyla yapıya gelen suyu en kısa yoldan oluk, dere ve borulardan zemine vererek uzaklaştırmaktır. Eğimlerine göre çatılar 3 guruba ayrılırlar:

1.Düz çatılar (0-50 arasında eğimi olan çatılar) 

2.Orta eğimli çatılar (5-400 arasında eğimli olanlar) 

3.Dik çatılar (≥ 400 eğimli olanlar) 

BAŞLICA ÇATI ŞEKİLLERİ:

SUNDURMA ÇATI: Diğer adi "tek yüzeyli çatı" olan sundurma çatılar, yapımı kolay, ucuz maliyetli olup garaj, kömürlük ve bahçıvan odası gibi küçük açıklıklı yerlerde uygulanmaktadır. Bu çatılar ya tek bir bina çatısı olarak ya da bina duvarına dayalı eklenti çatısı olarak yapılabilmektedir 

BEŞİK ÇATI: Diğer adi "çift yüzeyli çatı" olan beşik Çatı şekilde görüldüğü gibi iki yönlü, heriki yüzü bir mahyayla birbirine bağlanan, ön ve arka duvarları Kalkan Duvar adi verilen duvarlarla kapatılan çatı türüdür. Planda dikdörtgen şeklinde olan yapılarda kullanılabilmektedir. 

KIRMA ÇATI: Diğer adi "çok yüzeyli çatı" olan kırma çatılar en çok kullanılan, en yaygın çatı türüdür. Yüzey eğimleri dört yöne de eşit, tüm saçakları yatay ve ayni düzlem üzerinde olan, yüzeylerinin birbirine düz, eğik, düşük ve dere mahyalarıyla bağlandığı çatı türüdür. Eğik dere ve düşük mahyaların planda görünümleri, bağlandığı saçak ve mahyalara göre 45 derece ya da açı ortayı durumundadır. Aşağıdaki şekillerde kırma çatının "Basit" ve "Birleşik" tiplerine ait örnekler görülmektedir. 

MANSARD ÇATI: Beşik ya da Kırma çatının iki ayrı eğimde uygulanmasıdır. Konutlarda, çiftliklerin saman ve malzeme depolarında, çatıda kullanım için yer açılması durumlarında kullanılmaktadır.

KULE ÇATI: Çoğunlukla küçük ölçekli, kare veya daire şekilli plana sahip yapılarda uygulanan, eğimi dik ve dört taraflı çatı yüzeyleri tepede birleşen çatı türüdür. 

FENERLİ ÇATI: Beşik ve Sundurma çatıların biraraya uygulanması ile ortaya çıkan çatı türüdür. Kule ve Fenerli çatılara ait örnekler aşağıda gösterilmiştir. 

ŞET ÇATI: Beşik çatıların yanyana ve daha çok güneş ışığı alacak şekilde, birbirleriyle 900 açı yapar biçimde dizilmeleriyle oluşur. Güneş ışığının direkt alındığı çatı yüzeylerine pencereler konulmaktadır. 

KOMBİNE ÇATI: Sundurma çatı yüzeylerinin kademeli olarak uygulanmasıdır. Fenerli, Şet ve Kombine çatılar, genellikle fabrika, işyeri, sera, ahir gibi yerlerde güneşten en fazla yararlanmak ve çatıyı çok yüksek tutmamak amacıyla yapılmaktadır. Şet ve Kombine çatı örnekleri aşağıdaki şekillerde verilmiştir. 

PLANDA ÇATI DÜZENLENMESİ: 

Dikdörtgen planlı bina çatıları çoğunlukla "Beşik" ya da "Kırma" çatı olarak yapılır. Birleşik Kırma çatı ise birden fazla kare veya dikdörtgenin biraraya gelmesinden ortaya çıkmaktadır. Bu şekildeki çatıların plana yerleştirilmesi aşağıda anlatılan ve şekilleri verilen iki metotla gerçekleştirilebilmektedir   

(a)-Planı Dikdörtgenlere Bölerek; 

 Önce en geniş alandan başlanarak plan dikdörtgenlere bölünür, sonra yine en büyük dikdörtgenden başlanarak saçak köşelerinden açıortaylar çizilir ve eğik mahyalar ortaya çıkartılır. Daha sonra bunların uç noktaları birleştirilerek düz, düşük ve dere mahyalar belirlenmektedir.  

(b)-Paraleller Çizerek; 

Önce eşit aralıklarla ve plan dolduruluncaya kadar saçaklara paraleller çizilir. Paralellerin köşe yaptığı noktalar birleştirilince eğik, düşük ve dere mahyalar, en içteki düz çizgiler birleştirilince de düz mahyalar ortaya çıkmaktadır. Her iki yönteme ait şekiller aşağıda verilmiştir.

Prof. Dr. İlker ÖZDEMİR / YAPI ELEMANLARI DERS NOTLARI