15 Mayıs 2009 Cuma

Yolların Kapasitesi


Yolların Kapasitesi

Yeni yapılacak bir yola, hizmet ömrü boyunca karşılaşabileceği trafiği öngörülen koşullar altında geçirebilmesi için verilecek genişlik ne olmalıdır? Bunun yanında, mevcut bir yolun trafik artışı karşısında daha ne kadar ve hangi koşullarda hizmet gösterebileceği, ya da düşünülen yeni bir düzenlemenin trafik koşullarında ne gibi değişiklikler getirebileceği gibi hususlarda bir karara varabilmek için bir yolun bütün olarak veya bir şeridinin geçirebileceği trafik miktarının yani kapasitesinin bilinmesi gerekir.

Temel kapasite: ideal trafik ve yol koşulları altında, bir yolun dikkate alınan bir kesitinden, bir saat boyunca bir veya iki yönde geçebilen maksimum yolcu otomobili sayısı bu yolun temel kapasitesi olarak tanımlanır.

Mümkün kapasite: trafiğin aşırı tıkanmalar ile kazalara ayrıca, sürücülerin hız, takip aralığı ve sollama gibi hususlarda taşıt yönetimlerindeki bağımsızlık ve olanaklarını normalin üzerinde sınırlandırmaya sebep olmayacak bir yoğunlukta bulunması halinde, hakim yol ve trafik koşulları altında bir şeridin veya bütün olarak yolun bir kesitinden bir veya iki yönde ve bir saatte geçebilen maksimum taşıt sayısı bu şerit veya yolun pratik kapasitesi olarak tanımlanır.

Hizmet düzeyi: verilen bir şerit veya bütün olarak yolda, değişik trafik hacimlerine karşı gelen farklı işletme koşullarına ait kombinasyonlardan herhangi birini ifade eder. Hizmet düzeyinin değerlendirilmesinde başlıca faktörler hız ve ulaşım süresi (seyahat süresi), trafik kesiklikleri ve kısıtlamalar, manevra serbestliği, güvenlik, sürücü konfor ve huzuru ile taşıt işletme masrafıdır.

İşletme hızı: bir sürücünün verilen bir yol üzerinde, uygun hava ve hakim trafik koşulları altında, hiçbir zaman her kesim için önceden tespit edilmiş olan güvenli proje hızını aşmamak koşuluyla sağlayabileceği en yüksek ulaşım hızıdır.

Hizmet hacmi: bir karayolunun hizmet düzeyini belirlemek için oldukça önemlidir. Mevcut koşullarda hizmet hacmini hesaplamak için düzeltme faktörleri kullanılır.

1 Mayıs 2009 Cuma

Tam Yonca Kavşak (Cloverleaf Interchange)









Tam Yonca Kavşak
(Cloverleaf Interchange)


Trafik ışıklarının bulunmadığı, mimari olarak trafik ışıklarına gerek kalmayacak ve akıcı olacak şekilde dizayn edilen ve üstten bakıldığında dört yapraklı yoncayı andıran köprülü kavşaklara tam yonca kavşak denilmektedir. Sürekli hareket sağlaması, yanlış manevra riski taşımaması, fonksiyonel olması, emniyetli ve estetik olması açısından avantajlı; öte yandan geniş alana yayılması, kamulaştırma ve inşa maliyetinin fazla olması, dönüş yarıçapları değerinin de düşük olması gibi dezavantajları vardır. Eski, şehir planlama ve peyzaj kitaplarında yonca yaprağı olarak da geçer.

1916 yılında Amerika Birleşik Devletlerinde Arthur Hale tarafından patenti alındı ve 1920 yılında inşa edildi. Eyaletler arasında kullanılmaya başlanan bu sistem 40 yıl boyunca geliştirildi. Ülkemizde de birçok şehirde aktif ve sorunsuz bir şekilde kullanılmaktadır.

Trafik sıkışıklığı ve trafik kazaları gibi bir çok problemi çözmesine rağmen yonca kavşaklar; daha genel tabiriyle köprülü kavşaklar aslında şehir içleri için değil de şehirler arası kullanım için tasarlanmalıdır. Trafiği hızlandırdığı için, şehri yaşatan temel unsur olan yayalar için dezevantajlı etkiler yaratmaktadır. Zaten geniş bir alan üzerine inşa edilmesi gerektiğinden bu sistemin şehir içlerindeki uygulamalarına çok fazla rastlanmaz. Bununla beraber trafiğin hızlı akmasından dolayı ve dönüşlerde ani hız kayıpları olacağından sürücüler için araç takip mesafeleri dikkat edilmesi gereken temel unsurlardan biridir.

Tam yonca kavşağın tasarlanma ihtiyacı kavşakta dönüş yapmak üzere yavaşlayan veya duran araçlardan kaynaklanan hız farklılıklarının trafikte neden olacağı tehlikelerden kaynaklanmaktadır. Tali kavşaklarda hız farklılıkları büyük ölçüde kavşağın aydınlatılması ve trafiğin, sola dönüş yapmak için bekleyen aracın sağına alınması ile azaltılabilir. Bunun için sola dönüş şeridi teşkil edilir. Ancak sola dönüş yapan araç yok ise bu teşkil edilen şerit bir iç şerit halini alır. Sağa dönüş yapan araçların seri akımını sağlamak amacıyla dönüş platformları sıkça kullanılır. Bu platformların geometrik tasarımı, istenilen hız ve geçiş üstünlüğü arasındaki devreye göre ayarlanır.

Tüm bu sistemlerin tasarımı aşamasında göz önünde bulundurulması gereken temel hususlar şöyle sıralanabilir;

 Dikey ve yatay doğrultular, çalışma koşullarına uygun olmalıdır.
 Kavşaktaki ve kavşak civarındaki yollar doğal olmalıdır.
 Görüş mesafesi koşullan açısından yeterli olmalıdır.
 Proje çevre koşullarına uygun olmalıdır.

Tasarımı yapacak projecinin insiyatifine ve köprülü kavşağın kaplayacağı alana göre bir çok kavşak dizaynı yapmak mümkündür. Kavşakların birbirlerine kıyasla avantaj ve dezavantajları olduğu kaçınılmaz bir gerçektir. Her tasarımcı, bütün trafik ve çevre koşullarını dikkate alarak sorunsuz bir kavşak projelendirmelidir.

Hazırlayan: Ufuk Alyanak

Tam Yonca Kavşaklar Sunumu Word Belgesi

KARAYOLLARININ GEOMETRİK DÜZGÜNLÜĞÜ VE ÖLÇÜLMESİ


KARAYOLLARININ GEOMETRİK DÜZGÜNLÜĞÜ VE ÖLÇÜLMESİ

1990 yıllarına kadar karayolu kaplamalarında yol yüzeyinin performansında en önemli parametre olarak güvenlik ön plandaydı. Günümüzde ise karayolu kaplamalarının en önemli özellikleri olarak güvenliğin yanında, çevre kirliliği, sürüş konforu ve kullanıcılara maliyeti gibi faktörleri öne çıkmaya başlamıştır.

Mühendislik yönünden bakıldığında yeni yapılmış bir yolun kabulü veya serviste olan bir yolun yüzey özelliklerinin kontrolü aşamasında en öncelikli performans kriteri, yolda belirli bir seyir hızında olan taşıtın tekerlek lastiği ile yol yüzeyi arasında oluşan kayma-sürtünme katsayısının belirli bir seviyede olup olmadığı, yani yolun güvenli olup olmadığıdır. Bundan sonra gelen öncelikli performans kriteri ise, sürüş konforudur. Günümüzde, karayolu taşıt trafiğinin çok hızlı bir şekilde artması nedeniyle ulaştırmanın çevre ve kullanıcıya maliyetleri de önemli performans kriterleri arasına girmiştir. Konfor, çevre etkileri ve ekonomi ile ilgili teknik şartnameler ve standartlar, genellikle karayolu güvenliği ile ilgili teknik şartnameler ile çelişmekte ve bu da sorunlara yol açmaktadır. Beton kalitesinin gelişmesi ve beton yol yüzey yapım tekniklerinin gelişmiş olması da bu problemlerle karşılaşma olasılığını arttırmaktadır. Bu nedenle öncelikle, bu performans kriterleri ile yol yüzey özelliklerinin ilişkisinin ortaya koyulması gerekmektedir.

Yol yüzeyinin geometrik düzgünlüğünü ölçmede çeşitli aletler kullanılır. Bu aletler kaplamanın gerçek yol profilinden sapmaları belirli aralıklarla ölçülür. Bu aletlerden bazıları yabancı kaynaklarda bump integrator ve profilograph diye adları geçen profilograf, viagraf ve konfor ölçme aletidir. Bunların dışında yol imalatı sırasında kullanılan seyyar cetveli vardır.


Bump Integrator

Bump entegratörü bir yol yüzeyi ve sürme kalitesini ölçen cihazlardan biridir.Bu cihazlar tek bir çark, bir aks küçük bir çerçeve içerisinde bulunan bir çok araç tekerleğinden oluşur. Uygun bir araç tarafından çekilerek kullanılır. Standart yaprak ve darbe emici yaylar aracın dikey harekette bağımsız olması için tasarlanmıştır. Bu cihazlar şasi algılama yeteneğine sahip olan entegratör birimi olarak bilinmektedir. Rutin yol değerlendirmesinde yüzey düzensizliğini ve sürüş kalitesini değerlendirir. İterek kullanmak istendiğinde yol mühendislerinden bilgi sağlanabilir.


STRAIGHT EDGE

Yapım sırası kontrolünde kullanılan straight edge (the rolling) yani seyyar cetvel 3 metre boyunda ve 25 cm genişliğindedir. Yarıçapı küçük birçok tekerlek alüminyum çerçevenin altına bağlıdır. Bu alet ile değerlendirilen yüzey daha sonra 3 m lik düz kenarlı bir çelik kama ile kontrol edilmelidir. İyi ve pratik düzenlemeler yapabilmek için oldukça kullanışlı bir alettir.


Bu ölçüm aletleri dışında kullanılan başka metotlar da mevcuttur. Karayolu yüzey özelliklerinin ölçülmesinde kullanılan bir başka metot aşağıdaki gibi 3 başlık altında incelenebilir:

1. Mikrodoku (dromometre)
2. Makrodoku (kum yama yöntemi, lazer esaslı yöntemler)
3. Megadoku (ruj profilometresi, slop variance, bump integrator, mayes ride meter, road analyzer)

Hazırlayan:
Ufuk Alyanak

Kaynaklar:
1) Beton Yolların Yüzey Özelliği ve Etkileri
Murat Ergün, Güven Öztaş
2) http://www.as-beton.com
3) www.romdas.com
4) www.unb.ca

KARAYOLLARI TANIMLARI